Mövzu “Sosial iş nəzəriyyəsi və təcrübəsi-1” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri
Cəmiyyətin təşkilində sosial işin əhəmiyyəti
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cəmiyyət haqqında nəzəriyyələrin
| 10.2. Cəmiyyətin təşkilində sosial işin əhəmiyyəti
İnsan-şəxsiyyət-qrup-cəmiyyət bütün maddi dünyanın təkamülünün törəməsi kimi bir-biri ilə sıx surətdə bağlıdır. Bu qarşılıqlı əlaqə və təsir isə cəmiyyətin inkişafına uyğun olaraq daim yeniləşməkdədir. Sosial sistem kimi səciyyələnən ictimai həyatın başlıca ünsürləri məhz insanlar, onların əlaqələri, qarşılıqlı fəaliyyəti və 184 münasibətləridir. Bu əlaqə, qarşılıqlı fəaliyyət və münasibətlər davamlı inkişaf xarakteri daşıyır, tarixi prosesdə təkrar istehsal olunur və nəsildən nəslə keçir. Cəmiyyətin mahiyyətinin tədqiqinə, izah edilməsinə müxtəlif tarixi dövrlərin alimləri sıx qarşılıqlı əlaqədə olan ünsürlərin bütöv sistemi kimi yanaşmışlar. Belə metoda üstünlük verilməsi tamamilə təbiidir. Cəmiyyətin bu cür araşdırılması elmdə sistemli yanaşma adlanır. Cəmiyyətin tədqiq edilməsinə sistemli yanaşmanın əsas vəzifəsi onun haqqında olan müxtəlif bilikləri bütöv sistemdə birləşdirməkdən ibarətdir. Cəmiyyət haqqında nəzəriyyələrin – cəmiyyətə bütöv sistem kimi yanaşmanın başlıca prinsiplərini araşdırmaq üçün aşağıdakı əsas anlayışları müəyyənləşdirmək zəruridir. Bunlardan biri sistem anlayışıdır . Sistem müəyyən tərzdə nizamlanmış, öz aralarında qarşılıqlı əlaqədə olan və vahid bir tamı yaradan üsnürlər çoxluğudur. Bütöv tam sistemlərin daxili təbiətini, məzmun tutumunu, onların təşkilinin maddi əsasını, ünsürlərinin tərkibini, düzümünü müəyyən edir. İkincisi , sosial sistemdir. O, bütövlük kəsb edən anlayışdır və əsas ünsürlərini insanlar, onların qarşılıqlı əlaqələri, təsir və münasibətləri təşkil edir. Üçüncüsü , sosial əlaqə anlayışıdır. Bu, müəyyən məqsədə nail olmaq üçün konkret birliklərdə və konkret vaxtda birgə fəaliyyəti şərtləndirən faktların məcmusu kimi səciyyələnir. Sosial əlaqələr insanların əhval-ruhiyyəsi ilə deyil, obyektiv surətdə yaranır. Həmin əlaqələrin təşəkkülünü fərdlərin yaşadığı və fəaliyyət göstərdiyi sosial şərait müəyyənləşdirir. Sosial əlaqələrin mahiyyəti bu və ya digər sosial birliyi təşkil edən insanların fəaliyyətinin xarakter və məzmununda ifadə olunur. Bir çox sosioloqlar sosial əlaqələri qarşılıqlı münasibətlər, qarşılıqlı təsir əlaqələri, sosial nəzarət əlaqələri, təminatlı əlaqələr və təşkilati əlaqələr kimi səciyyələndirir və qruplaşdırırlar. Belə qruplaşdırma mütləq xarakter daşımasa da, həmin əlaqələr barəsində nisbətən dolğun təsəvvür yaradır. Cəmiyyətə sistemli yanaşmanın digər prinsipi sosial qarşılıqlı təsirdir. Sosial qarşılıqlı təsir prosesində insanlar bir-birinə təsir göstərir və biri digərinin təsirini hiss edir. Sosial qarşılıqlı təsir mexanizminə bu və ya digər fəaliyyəti həyata keçirən fərdlər, həmin fəaliyyətin nəticəsində sosial birliklərdə və ya bütövlükdə cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklər, bu dəyişikliklərin sosial birliyi təşkil edən digər fərdlərə təsiri, nəhayət, fərdlərin əks reaksiyası daxildir. 185 Qarşılıqlı təsir yeni sosial münaisbətlərin bərqərar olmasına gətirib çıxarır. Sosial münasibətlər isə fərdlər və sosial qruplar arasında nisbi dayanıqlı, möhkəm və müstəqil əlaqələrdir. Beləliklə, cəmiyyət çoxlu fərdlərdən, onların sosial əlaqələrindən, qarşılıqlı təsir və münasibətlərindən yaranır. Eyni zamanda cəmiyyət fərdlərin, onların qarşılıqlı təsir, əlaqə və münasibətlərinin sadəcə məcmusu deyildir. Cəmiyyətin öyrənilməsinə sistemli yanaşmanın tərəfdarı olan tədqiqatçıların nöqteyi-nəzərincə, o, bütöv sistemdir, yəni cəmiyyət səviyyəsində fərdi fəaliyyət, əlaqə və münasibətlər həm də yeni sistem keyfiyyəti yaradır. Sistem keyfiyyəti isə xüsusi keyfiyyət halıdır ki, ona da ünsürlərin sadəcə məcmusu kimi baxmaq olmaz. İctimai qarşılıqlı təsir və münasibətlər fərdin və şəxsiyyətin fövqündə duran anlayış xarakteri kəsb edir, yəni cəmiyyət fərdlərə münasibətdə ilkin olan, müəyyən qədər müstəqil varlıqdır. Dünyaya gələn hər bir fərd əlaqə və münasibətlərin müəyyən strukturu ilə qarşılaşır, sosiallaşma prosesinə məruz qalaraq ona qovuşur. Bütöv sistemə çoxsaylı əlaqə, qarşılıqlı təsir və münasibətlər xasdır. Onlardan ən səciyyəvisi korrelyativ əlaqə və münasibətlərdir ki, ona da ünsürlərin koordinasiya və subordinasiyası daxildir. Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|