250
dövl
ət və, hətta qeyri-hökumət strukturları tərəfindən icra
edilir v
ə onun pozulması, müəyyən məsuliyyətə səbəb olur.
PASSİV SEÇKİ HÜQUQU (latın passivus, italyan passivo-
f
əaliyyətsizlik) – vətəndaşların seçki hüququ; seçkilərdə
namiz
əd kimi iştirak etmə forması; vətəndaşların, dövlət
sеçkili orqanlarına və Bələdiyyələrə sеçilmək hüququdur.
Burada mütl
əq şərt spеsifik хaraktеr daşıyır, aktiv sеçki
hüququn şərtlərini yеrinə yеtirməklə yanaşı, sеçilən orqan-
ların statusundan asılı olaraq (Milli Məclisə Dеputat, Prеzi-
dеnt və s.), digər əlavə şərtlərə də, cavab vеrmək lazımdır.
Misal üçün: mü
əyyən yaş həddinə çatmaq, ağır cinayətlərə
gör
ə məsuliyyətə cəlb olunmamaq, bəzi hallarda ali təhsilli
olmaq v
ə dövlətin ərazisində müəyyən vaхt çərçivəsindən az
olmayaraq daima yaşamaq və s. tələbi qoyulur.
PETİSİYA (latın petitio-ərizə, xahiş, rica, təvəqqö) –
müştərək ərizə; hakimiyyət orqanlarına, nümayəndələrinə
(hakimiyy
ətə) – bir qrup şəxs tərəfindən, müəyyən motivli və
ya m
əqsədli. Kollektiv imzalı rəsmi xahiş, çağırış, müraciət.
P.
ərizə qaydasında qəbul edilir, baxılır, araşdırılır, (əgər
mümkündürs
ə həll edilir) və cavab verilir.
PİKET (fransız piquet-hərfi mənada; paya, dirək)-kiçik
keşikçi (qarovulçu) dəstə: - 1) aktual ictimai-siyasi və ya
sosial probleml
ərin həlli məqsədilə, hətta keçid yollarının
m
əhdudlaşdırılmasına qədər kəskin etirazlı, vahid ideya
t
ərəfdaşlarının konkret tələbli ictimai yığıncağı, toplantıısı; 2)
ölçü vahidi (al
əti). 3) XVII-XIX əsrlərdə Fransa, Rusiya və s.
dövl
ətlərin ordularında mövcud olmuş kiçik keşikçi dəstənin,
zastavanın və ya sahə (düzəngah) qarovulunun adı.
PLATFORMA
(siyasi platforma) (fransız plate-yastı; və
forme-forma) –
siyasi partiyanın, ictimai təşkilatın, qrupun,
h
ərəkatın və ya fərbi şəxsin (namizədin) müəyyən etdiyi,
seçdiyi özün
ə rəhbər tutduğu (adətən seçkilərdən, referen-
dumdan önc
ə) irəli sürdüyü siyasi fəaliyyət proqramı,
251
taktikası, kursu, tələbləri, şüarları, eyni zamanda onların
(siyasi subyektl
ərin) riayət etdikləri, uğrunda fəaliyyət və
mübariz
ə apardıqları əsaslı prinsipial nəzəri və ideoloji
müdd
əalar. P.-lar bir qayda olaraq, öz əksini siyasi
subyektl
ərin nizamnamə və əsasnanələrində, bəyannamə-
l
ərində və çıxışlarında, qəzet və jurnallarında, stend və
bukletl
ərində və s. tapır – sosıal-siyasi həyatın müxtəlif
sah
ələrini əhatə edir.
PLEBİSİT (latın plebiscitum, plebs-sadə xalq və; scitum-
q
ərar, qət) – ümumi səsə qoyma; əhali arasında aparılan
sorğu; ümumun rəyini soruşma; ümumxalq səsvermənin bir
növü; ümumi v
ə mühüm əhəmiyyətli məsələlərə dair əhalinin
r
əyinin aşkara çıxarılması məqsədi ilə, səsvermə vasitəsi ilə
ümumixalq sorğusu. P. – referendumun bir növüdür, lakin
referendumdan f
ərqli olaraq P.-in nəticələri mütləq hüquqi
qüvv
əyə malik deyil, hərçənd həmin nəticələr dövlət
hakimiyy
əti orqanları trəfindən müvafiq qərar qəbul edildikdə
- n
əzərə alınmalıdır. Beynəlxalq münasibətlərdə P. bir qayda
olaraq açıq, həll edilməmiş və, hətta mübahisəli məsələlərə
dair (misal: neytral v
ə ya mübahisəli ərazilərin taleyini müəy-
y
ən edilməsi üçün) aparılır.
PLENUM
(latın plenum-tam, bütöv) – ümumi yığıncaq: a)
dövl
ət orqanlarının və digər qeyri-dövlət qurumunun
(Parlamentin, M
əhkəmənin, siyasi partiyanın və ya digər
ictimai birliyin) m
əsul şəxslərinin tam heyyətli, geniş tərkibli
iclası; b) dövlət orqanının və ya qeyri-dövlət qurumunun
hakimiyy
ət səlahiyyətli rəhbər heyəti. P.-un çağırış qaydaları,
dövrülüyü, f
əaliyyət və sahələri müvafiq qanunvericilik
aktları ilə (və yaxud, əgər siyasi partiyadırsa, digər ictimai
t
əşkilatdırsa həmin qurumların nizamnamələri və əsasnamə-
l
əri ilə) müəyyənləşdirilir. P. orqanın və ya təşkilatın fəaliy-
y
ətini vacib məsələlərinin analiz edilməsi, kollektiv müzakirə
v
ə qərar çıxarılması üçün həyata keçirilir.
252
PLUTOKRATİYA (yunan plutokrátiya, plútos-sərvət; və
krátos-hakimiyy
ət, güc) – 1. (hərfən) varlılar hakimiyyəti;
pulun hökmranlığı; 2. dövlət hakimiyyətinin formal və
praktiki olaraq c
əmiyyətin ən varlı, zəngin dairələrə məxsus
olan dövl
ətin siyasi quruluş növü; 3. plutokratlar – yəni
dövl
ət hakimiyyətini icra edən varlılar, zənginlər, dövlətlilər
t
əbəqəsi. P. oliqarxiyanın opofiozudur, əgər oliqarxiya
varlıların, zənginlərin biləvasitə dövlət hakimiyyətində təmsil
olmadan dövl
ətin siyasi, sosial-iqtisadi və digər sahələrinin
idar
ə etməsidirsə; P. isə varlıların, zənginlərin biləvasitə
hakimiyy
ətidir və oliqarxiya sahəsində “möhtəşəm” nailiy-
y
ətlər əldə etmiş şəxslərə mücərrəd mənada P. deyilir. P.-nın
klastik nümun
əsinin antik dövrdə Karfogenin dövlət qurulu-
şunda və orta əsrlərdə Venesiya Respublikası timsalında
görm
ək olar.
PLÜRALİZM (latın pluralis-çoxlu) – 1. (siyasi P.) cəmiy-
y
ətdə mövcud olan mövqelərin, baxışların, təsəvvürlərin,
maraqların müxtəlifliyi, çeşidliyi; cəmiyyətin mənəvi
h
əyatının zənginliyi; eyni məsələyə dair insanlarda özünün
şəxsi nəzər nöqtəsi olması, hüquq və qabiliyyətini ifadə edən
anlayış; 2. (sosioloji P.) demokratiyanın “ali”, “saf” təzahürü,
harada ki, siyasi hakimiyy
ət əhalinin müxtəlif təbəqələrinin
maraq v
ə tələbatlarını ifadə edən və bir-biri ilə mübarizə
aparan, bir-birini tarazlayan cürb
əcür siyasi partiyalar (və
partiyalar blokları), ittifaqlar, birliklər, assosiasiyalar, bloklar
v
ə s. tərəfindən həyata keçirilir; 3. (fəlsəfi P.) materialist
monizm
ə zidd olaraq, kainatın və onun hadisələrini əsasını bir
çox müst
əqil mənəvi əsaslar təşkil etdiyini, vahid başlanğıca
münc
ər edilməyən mahiyyətlərin çoxluğunu iddia edən
idealist c
ərəyan.
POLİS (latın politiēia-dövlət işlərini idarəеtmə sözündən) -
f
əaliyyətinin mahiyyəti hüquq qaydasının müdafiəsi və təmin
etm
əsindən ibarət olan, geniş səlahiyyət dairəli və fəaliyyət
Dostları ilə paylaş: |