Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor

 
274 
imtiyazların, şəraitin itirilməsi; millişovinizm ideyalarının və 
bununla  yanaşı  başqa  millətə  münasibətdə  nifrət hisslərinin 
oyanması;  müstəqillik (və  ya muxtariyyat) qazanmaq ilə 
paralel sur
ətdə  problemlərin həll  olunmasına  S.-çı  sakinlər 
t
ərəfindən  inanılması  və  s.  çıxış  edir.  Əksər hallarda S.-ə 
xarici qüvv
ələr tərəfindən siyasi, maliyyə  və, hətta hərbi 
yardım  göstərilməsi  müşayət olunur. Lakin, beynəlxalq 
hüququn,  insanların  milli  mənsubiyyəti  arasında  rəsmi 
sur
ətdə  fərq  işarəsini  qoyan,  insanları  (xalqları)  bir  -  birinə 
düşmən edən mürtəce “öz müqəddaratını həlletmə prinsipi “-
S. oduna xüsusi “rövn
əq” vreir.  
S.-
ə müxtəlif mövqedən-müxtəlif yanaşma tərzi vardır; 
əgər S. bir tərəf üçün-milli  azadlıq  hərəkatıdırsa;  əks tərəf 
üçün is
ə S.-dövlətə (dövlətçiliyə) xəyanətdir. 
SESESSİYA (rus analoqu сецессия; latın secessio-bölünmə, 
ayrılma,  çıxıb  getmə  sözündən)  -  dövlətin hər  hansısa  bir 
hiss
ənin-həmin dövlətin tərkibindən  çıxması,  ayrılması 
prosesi,  separatizmin 
analoqu.  Əgər  separatizm  ayrılmağa 
c
əhdirsə,  ayrılma  fəaliyyətidirsə; S.-artıq  ayrılmanın  siyasi, 
iqtisadi, hüquqi, h
ətta hərbi və s. prosesdir. Əgər separatizm 
müst
əqil dövlət və, yaxud müxtariyyət  uğrunda  fəaliy-
y
ətidirsə; S.-yalnız  və  yalnız  müstəqil dövlətin  yaradılması 
(başqa  dövlətin tərkibindən  çıxmaqla)  fəaliyyətidir. Lakin, 
h
ər iki halda eyni üsul və  vasitələr (yəni sivil (sülh) və  ya 
aqressiv (h
ərb) üsul və  vasitələri) istifadə  edilə  bilər. Misal 
üçün: 1973-cü ild
ə  Müasir  Banqladeş  dövlətinin  əraziləri 
(sakinl
əri) Pakistan dövlətinin  ərazisi tərkibindən (hərbi yol 
il
ə)  çıxaraq  müstəqil dövlət  yaratmışdırlar.  Keçmiş  Sovet 
İttifaqı  və  Yuqaslaviya  Federasiyası  parçalanmaları  (dağıl-
maları) ilə paralel olaraq yeni müstəqil dövlətlərin yaranması 
prosesi baş verdi. 
SESSİYA  (latın  sessio-məclis,  yığıncaq)  -1) parlamеnt 
yığıncağı,  -  dövlətin (və  ya beynəlxalq ictimaiyyətin) parla-

---

 
275 
mentinin dövri (növb
əli və  ya növbədənkənar)  -  fəaliyyət 
forması. S.-ların çağrılma qaydaları, mütləq (zəruri), minimal 
sayları,  müddətləri,  aparılma  qaydaları  və  səlahiyyətinin 
əhatə  dairəsi, müvafiq olaraq, dövlət  Konstitusiyası  (və  ya 
qanunları)  ilə  və  yaxud, beynəlxalq təşkilatın  Nizamnaməsi 
(Əsasnaməsi) ilə  müəyyən edilir. S.-da  baxılacaq  məsələlər 
bar
əsində  isə, S.-ya  çağırılacaq  şəxslərə  (Deputatlara, 
nümay
əndələrə, nümayəndələrini  göndərəcək təşkilatlara) 
əvvəlcədən xəbər verilir. S.-lar,  bir  qayda  olaraq,  yığın-
caqlarda, iclaslarda m
əruzələr, müzakirələr, səsvermələr ilə 
h
əyata keçirilir; 2) digər nümayəndəli və  ya kollegiyal 
orqanların,  təşkilatların  (qeyri-höhumət təşkilatlarının) elm, 
m
ədəniyyət və s. sahələrin konfranslarının, birliklərin, cəmiy-
y
ətlərin və  s. nümayəndələrinin ümumi iclas dövrü; 3) 
M
əhkəmə orqanlarının səyyar iclasları-səyyar S. adlandırılır; 
4) ali t
əhsil məktəblərində dərs və yoxlama (imtahan) dövrü. 
SƏHLƏNKARLIQ  -  cinayət hüququnda, vəzifə  cinayət-
l
ərinə  aid olan cinayət növü: vəzifəli  şəxsin  işə  vicdansız-
casına  yanaşması  və  ya  işə  etinasızlıq  göstərilməsi nəticə-
sind
ə öz qulluq vəzifələrini yerinə yetirməməsi və ya nalayiq 
yerin
ə  yetirməsi ilə  dövlət mənafeyinə  və  ya ictimai 
m
ənafeyə, vətəndaşların  qanunla  qorunan  hüquqlarına  və 
m
ənafeyinə mühüm zərər vurulmasından ibarət olan cinayət. 
SƏLAHİYYƏT  -  dövlət və  qeyri-dövlət  orqanlarının  və  ya 
v
əzifəli  şəxslərin öz məqsəd və  vəzifələrini (bəzi hallarda: 
siyasi k
onsepsiyasını) rahat və sərbəst həyata keçirə bilməsi 
üçün, mü
əyyən məsələləri həll edilməsi üçün – Konstitusiya 
v
ə  ya qanunla və, yaxud digər normativ hüquqi aktlarla 
verilmiş  konkret  istiqamətli hüquq və  (hüquqi) fəzifələrin 
m
əcmusu. Dövlətin Ali hakimiyyət  orqanlarının  S.-ləri-
Konstitusiya il
ə  (və  bəzi hallarda Konstitusiya qanunu ilə), 
ictimai t
əşkilatların  S.-ləri isə-qanun çərçivəsindən  çıxma-
maq şərti ilə, onların (ictimai təşkilatların) Nizamnamələri ilə, 

---

 
276 
M
ərkəzi dövlət hakimiyyəti orqanların (Nazirlik, Komitə, Baş 
idar
ə) S.-ləri isə  -  müvafiq  Əsasnamələr ilə  konkret  şəkildə 
mü
əyyənləçdirilir. S. -  istiqamətverici funksiyaya malikdir, 
misal üçün: Prezident idar
əçilik üsullu dövlətlərdə-Preziden-
tin S.-l
əri cərgəsinə: siyasi, iqtisadi, hərbi, təşkilati, sosial-
hüquqi v
ə  s. istiqamətli S.-ləri daxil edilə  bilər. S. həddini 
aşma-hüquq pozuntusu kimi qəbul edilir. 
SƏRBƏST  SƏSVERMƏ  -  vətəndaşın  seçkilərdə  (referen-
dumlarda) s
ərbəst və  müstəqil surətdə  iradəsinin ifadə 
еtdirilməsidir. Seçiciyə  qarşı  mümkün  ola biləcək hər  hansı 
t
əzyiqlərdən qorumaq üçün, buna şəxsi və gizli səsvermə yolu 
il
ə nail olunur. 
SƏRƏNCAM  (rus anoloqu распоряжение)  -  1) Ali 
hakimiyy
ət orqanının - Prezidentin (vahid şəkildə), Mərkəzi 
hakimiyy
ət orqanının - Hökümət (kollektiv şəkildə) və digər 
dövl
ət idarəetmə  orqanlarının  həmin  orqanlara  verilmiş 
s
əlahiyyətlər daxilində  qəbul etdikləri, hökmlü xarakter 
daşıyan, konkret məsələləri əhatə edən, bütün aşağı səlahiy-
y
ətli vəzifəli  şəxslər, dövlət və  qeyri-dövlət  qurumları  və 
v
ətəndaşlar (və s. şəxslər) üçün məcburi qüvvəyə malik olan-
qanun qüvv
əli akt. 
  Konkret hadis
ə  barəsində  birdəfəlik S. və  ümumi S., 
y
əni uzun müddət qüvvədə olan S.-lar fərqləndirilir. Fərman-
dan  f
ərqli olaraq -  S., bir qayda olaraq normativ xarakter 
daşımır. 
  H
ər bir S. konkret məqsədlərə  xidmət edir, hüquqi 
n
əticələr  əmələ  gətirir və  hüquqi qüvvəsi dövlətin bütün 
ərazisinə  yayılır.  S.-ların  icra  edilməməsi-müəyyən hüquqi 
m
əsuliyyətə səbəb olur. Qəbul edilmiş S.-ya televiziya, radio, 
m
ətbuat vasitələri ilə yayılır, yaxud şəxsən təqdim olunur. S.-
lar 
əsasən yazılı olur, lakin şifahi də ola bilər və əgər S.-da 
başqa  tarix  göstərilməyibsə, o (S.), dərc  edildiyi  (yayıldığı) 
günd
ən qüvvəyə  minir; 2) mülki hüquq münasibətlərində, 

---