Mü əllif Ata kişiyev Bəxtiyar Sərhəd oğlu (hüquqşünas, elmi dərəcəsi və elmi adı yoxdur) Redaktor
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
259 keçirilm əsi zamanı aşkar edilən qanunpozuntularını aradan qaldırmaq üçün, əsas hüquqi vasitələrdən biri. P.-də Prokuror dövl ət orqanının, ictimai təşkilatın və ya vəzifəli şəxsin qəbul etdiyi aktı və ya hərəkəti ilə özünün (Prokurorun) razı olmamasını ifadə edir və həmin aktı və hərəkəti ləğv etmək, dayandırmaq (xitam etmək), dəyişdirmək və yaxud onu qanuna uyğunlaşdırmaq və pozulmuş hüququ bərpa etmək t ələbi irəli sürülür. P. mütləq qanunla əsaslandırılmalıdır və mütl əq ona cavab verilməlidir. PROTOKOL (yunan prōtkókollon - manuskriptə yapışdırıl- mış birinci vərəq) – 1. prosesual hərəkətləri və onların n əticələrini yazılı surətdə qeydiyyata alınmış (imzalanmış) r əsmi sənəd; 2. diplomatik davranış qaydası; 3. beynəlxalq hüquqi aktlara əlavə edilmiş, beynəlxalq hüquq qüvvəli aktın adı; 4. konkret məsələyə dair dövlətlərarası yazılı razılaşma; 5. iclasda, müşavirədə baş verən hadisələrin qeydiyyatından ibar ət sənəd; 6. hər hansı bir faktı təsdiq edən sənəd; 7. müqavil ə və ya saziş bağlamaqdan öncə, tərəflər arasında aparılan ilkin danışıqlar barəsində imzalanmış diplomatik s ənəd. PUTÇ (putçizm) (alman Putsch) – qiyamın, üsyanın kiçik bir forması; qiyam; qiyamlar (təşkil etmə) siyasəti; kiçik bir d əstə sui-qəsdçilər tərəfindən törədilmiş dövlət (və ya hakimiyy ət) çevrilişi; və ya bu cür çevrilişə avantyurist cəhd; hakimiyy ət uğrunda silahlı mübarizənin spesifik forması, hansı ki, ya bilavasitə hərbiçilər (və ya digər güc strukturları) t ərəfindən və ya onlara arxalanan bir dəstə tərəfindən həyata keçirilir (c əhd edilir). Burada hərbiçilər (və ya digər güc strukturları) ya biləvasitə hakimiyyəti ələ keçirmək kimi istifad ə edilir və yaxud hakimiyyətə psixoloji təzyiq vasitəsi kimi istifad ə edilir və üstəlik hakimiyyətin istefası ilə yanaşı – onun (hakimiyy əti) hərbiçilərə (güc strukturlara) verilməsi t ələbi də, irəli sürülə bilər. Mahiyyət etibarı ilə, P. – “saray 260 çevrilişi” – hakimiyyəti ələ alma mexanizmini xatırladır. P. – üsyandan özünün kiçik miqyası ilə seçilir, - bir qayda olaraq, geniş insan kütlələrinin dəstəyi ilə fərqlənmir, elə buna görə d ə putçislər repressiv tədbirlərdən geniş istifadə edirlər (h ərbiçilərin hakimiyəti üçün bu xarakterikdir), onlar üçün totalitar idar əçilik formasının təsdiq edilmə tenden-siyası xarakterikdir v ə ölkədə ümumi vəziyyəti nəzarət altına almaq v ə fərqli düşünənlərə qarşı mübarizə aparmaq naminə üfüqi v ə şaquli hərbiləşmiş dövlət idarəçiliyi strukturunun yaradıl- ması mümkündür. Eyni zamanda, P. üçün hərbiçilərin loyal- lığını qazanmaq naminə, onları cəmiyyətdə imtiyazlı möv- qey ə qoyulması xarakterikdir. R RATİFİKASİYA (latın ratificatio-israr, iddia etmək, ratus - t əsdiqlənmiş və facere-etmək sözlərindən) - beynəlxalq aktı r əsmi surətdə təsdiq etmə; dövlət adından, onun səlahiyyətli şəxsi tərəfindən öncə qəbul etdiyi (imzaladığı) hər hansı bir beyn əlxalq müqavilənin (sazişin) - öhdəliyin tam hüquqi qüv- v əyə mindirilməsindən ötrü, həmin akt(lar)ın dövlətin Ali hakimiyy əti orqan tərəfindən (bəzi dövlətlərdə-Parlament t ərəfindən digər dövlətlərdə-dövlət başçısı tərəfindən) razılığı ifad ə edən təsdiq edilməsi; təsdiqetmə siyasi-hüquqi prose- sual qaydası. R. məsələsi dövlətin Konstitusiyası tərəfindən mü əyyən edilir; tənzimlənir. RAYON ( fransız rayon-hərfi mənası: şüa, radius ) - 1) bir sıra dövlətlərdə (o cümlədən, Azərbaycanda) kənd (əyalət) yerl ərində inzibati-ərazi bölgüsü vahidi: ərazi baxımından Muxtar Respublikanın, Diyarın, Mahalın, Vilayətin ərazisin- d ən kiçik, - onların tərkib hissəsi, lakin, özündə bir neçə yaşayış məntəqələrini (o cümlədən kəndləri, qəsəbələri, hətta şəhər(lər)i)) birləşdirən - unitar dövlətlərin ərazi quruluşunun, t ərkib hissəsinin, ərazi vahidlərinin adlarından bir (bəzi 261 dövl ətlərdə “R.” anlayışı “departament”, “ostan”, “prefekt” v ə s. sözlər ilə əvəz olunur). Unitar dövlətlər öz hakimiyyətini yerl ərdə (əyalətlərdə) rahat və sərbəst həyata keçirilməsi üçün dövl ət ərazisini-inzibatiərazi vahidlərinə, R.-lara bölüşdürür. Bir qayda olaraq, R.-lar ərazisinin coğrafi, ərazidə mövcud olan q ədim yaşayış məskənlərinin tarixi adı ilə, bəzi hallarda dövl ətin, xalqın tarixində mühüm iz buraxmış tarixi əhəmiy- y ətli şəxslərin (adı ilə) soyadı ilə adlandırılır. Bir qayda olaraq, R.- ların təsis edilməsi, birləşdirilməsi, ayırması və l əğv edilməsi səlahiyyəti-Parlamentə, onun başçısının təyin edilm əsi səlahiyyəti isə-dövlət başçısına məxsusdur. Siyasi- hüquqi baxımdan R.-lar heç bir müstəqil statusa malik deyill ər və bibaşa mərkəzə tabedilər. Bəzi dövlətlərdə isə, R- ların siyahısı - dövlət Konstitusiyasında sadalanır; 2) 100 min n əfərdən artıq əhalisi olan iri şəhərlərdə yaradılan aşağı inzibati- ərazi vahidi-şəhər rayonları; 3) hər hansı xüsusiy- y ətlərinə, əlamətlərinə görə fərqlənən ərazi: fiziki-coğrafi R. REFERENDUM (lat ın referendum-еlan еdilməli, хəbər vе- rilm əli) - dövlətin həyatında mühüm əhəmiyyətli məsələləri əhatə еdən Konstitusiyanı, mühüm qanunları, siyasi (daхili və ya хarici) iqtisadi, hərbi və digər vacib məsələləri əhatə еdən q ərarlara ümumхalq səsvеrməsi yolu ilə vətəndaşların iradə- sinin ifad ə еtməsidir və bilavasitə xalq tərəfindən dövlət haki- miyy ətinin, ələlxüsus qanunvericilik hakimiyyətinin, həyata keçirilm əsi üsuludur. R.-dеmokratiyanın aşkar təzahürüdür. R.-nun t əşkili və kеçirilməsi qaydaları dövlətin müva- fiq qanunvеricilik aktları ilə nizamlanır. Kimin tərəfindən R.- un keçirilm əsi təşəbbüsünün irəli sürülməsi və onun prosedur qaydası, həmin qanunvericilik aktları ilə nizamlanır. R.-la q əbul olunmuş qərarlar Ali hüquqi qüvvəyə malikdirlər və dövl ətin bütün ərazisinə yayılır və bütün vətəndaşlara aid edirlir. Hеç kəs ona zidd gеdə biləcək aktları qəbul еdə bilm əz. R.-la qəbul olunmuş qərarlar yalnız R. vasitəsi ilə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|