Mübariz Yusifov
44
2. Orta əsrlər, vulqar latın (latın xalq dilinin şivələri)
3. Osk, Umbr, Sabel və başqa italiyan şivələri; yazılı abi-
dələri vardır
Kelt qrupu
Qall qrupu
1. İrland
2. Şotland
3. Man (İrland dəniz) ada dili
Brit qrupu
1. Breton
2. Uels (və ya Valli)
Ölü dil
Qall – Fransız dövründə ölü dilə çevrilib.
Qalliyada, Şimali İtaliyada, Balkanlarda və Kiçik Asiyada
yayılmışdır.
Yunan qrupu
Yeni Yunan (XII əsrdən)
Ölü dillər
1.Qədim Yunan (e.ə. X əsr)
2. Orta Yunan və ya vizantiya
Alban qrupu
Alban dili (yazılı abidələri latın əsasında XV əsrdəndir)
Erməni qrupu
Erməni dili (Qrabar – ölü dil yanlış olaraq qədim erməni dili
adlandırılır, bu Pəhləvi dilidir; aşxarabar – yeni, canlı dildir)
Anadolu qrupu
Ölü dillər
1. Xett (xett – nesit) abidələri mixi yazılar ilədir. Xett dili
Kiçik Asiyada e.ə. XIX – XII əsrlərdə Xett dövlətinin dili ol-
muşdur.
1. Lüvi
Linqvistik tipologiya
45
2. Palay
3. Kariy
4. Lidiy
5.Likiy
Toxar qrupu
1. Toxar A. (Turfan, Qaraşar – Çin Türküstanında mövcud
olmuşdur)
2. Toxar B. (Kuçan) Yenə orada, e.ə. VII əsrdə mövcud
olmuşdur.
II Sami – Hami dillər
Sami dillər (Sami dillər adı Sam peyğəmbərin adı ilə adlan-
dırılır) qrupu
1. Ərəb
2. Amxar (amofil) Efiyopiyanın ədəbi dilidir
3. Aysori (Arameylərin nəslindəndirlər)
4. Tiqre, tiqrin, qyraqe, harari və başqaları
Ölü dillər
1. Akkad (Assuro-Vavilyon – Babil)
2. Uqorit
3. Qədim Yəhudi (İsraildə onun bazasında ivrit dili forma-
laşmışdır)
4. Aramey (e.ə. III – b.e. IV əsrləri)
5. Finikiya. Karfagen dövlətinin dili olmuşdur
6. Heez. Həbəşistanın qədim ədəbi dili olmuşdur. IV-XV
əsrlərə kimi ibadət dili səviyyəsində işlədilmişdir.
Misir qrupu
Ölü dillər
1. Qədim Misir (e.ə. III minillikdən eranın III əsrinə qədər.
Mübariz Yusifov
46
Kahinlərin dili olmuşdur. Yazılarında heroqlifdən istifadə edil-
mişdir).
2. Kont dili – Orta əsrlərdən XVI əsrə qədər Misirdə iba-
dət dili kimi işlənmişdir. Yazılarında yunan əlifbasından istifadə
edilmişdir.
Kuşit qrupu
1. Qalla
2. Somali
3. Aqau, Sidamoo, Saxo, Beçan və başqaları
Berb qrupu
1. Tuareq
2. Kabil
3. Şilx
4. Rif
5. Tamazist
6. Şiviya
Ölü dillər
1. Livi
2. Numidi
3. Qetul
Çad-Hami dillər qrupu
1. Xausa
2. Qərbi Çad: niqizm, Kotono, Anqas, Karekar, Sura, Kono,
Xadeci, Kataqum və başqa dialektlər
3. Şərqi Çad: Muzqu, Mubi, Sokoro və başqaları.
Qafqaz dilləri
Qərb qrupu: Abxaz-adigey və ya Abxaz-çərkəz
1. Abxaz qrupu: şimal şivələri-bzıb, abjuy və ya kadar.
Cənub şivələri- yazısı 1954-cü ilə kimi olmuşdur.
2. Abazin
3. Çərkəz
Linqvistik tipologiya
47
4. Adıgey
5. Kabardin
6. Ubıx (Çar dövründə Türkiyəyə köçürülmüşlər)
B. Nax (Veynax, Basbay, Kistin) qrupu
1. Çeçen
2. Inquş
3. Baski (Bask)
Dağıstan qrupu
1. Avar
2. Dargin
3. Ləzgi
4. Lak (Qazı-Qumuq)
5. Tabasaran
6. Andi
7. Karatin
8. Tindin
9. Çomalin
10. Baqlal
11. Axvax
12. Balin
13. Qadaberin
14. Teez
15. Bejetin
16. Xivarşin
17. Qunzib
18. Qişux
19. Saxur
20. Rutul
21. Aqul
Mübariz Yusifov
48
22. Kubaçin
23. Arçin
24. Budux
25. Krız (Qrız)
26. Udin
27. Xınalıq
Cənubi Kartvel qrupu
Zan (Meqre-Çan) yarımqrupu
1 Çan (Laz)
2 Meqrel
İber (kartveli) yarımqrupu
1 Gürcü (Yazısı) V əsrdəndir.
2 Xevsur( Kartali, İmeret, Quri)
Svan yarımqrupu
Svan
Qrupdankənar dillər
Bask dilləri
Fin-uqor dilləri
Uqor qrupu
1. Madyar (Macar, Uqor)
2. Mansı ( Mansi, Voqul)
3. Xansı (Xantı, Ostyak)
Fin qrupu
Baltikyanı qrup
1 Fin (Suomi)
2 Saam (saami, lopar)
3 Eston
4. Karel
5. İnqer (inqre)
Perm yarımqrupu
1. Komi-zıryan
Linqvistik tipologiya
49
2. Komi-periyak
3. Udmurd( votyak)
Volqa yarımqrupu
1. Mari, Çeremis
2. Mordova
Samodi dilləri
1. Nen (Yuxarı samoyed)
2. Nqansal (Tonqi)
3. Selkup (Ostyak-samoyed)
4. Enes
Türk dilləri
1. Türk
2. Azərbaycan
3. Türkmən
4. Qaqauz
5. Krım-tatar
6. Qaraçay
7. Balkar
8. Kumık
9. Noqay
10. Karaim
11. Qazan-tatar
12. Başqırd
13. Qərbi Sibir (Çulım, Barabin, Turin, Tobal, İşim, Tü-
men-tatar)
14. Altay (Oyrot, Kumandin)
15. Şor (Altay-Şor)
16. Xakas (Saçay, Bıltir, Çolbay, Kaçin, kızıl)
17. Tuva
18. Karaqaş
19. Yaqut (Dolqan dialektləri)
Dostları ilə paylaş: | 
