Mühazirə Kursun məqsədi. Quyuda tədqiqat. Ölçü şərtləri. Elektrik karotajında istifadə edilən zondlar

Süxurların xüsusi müqaviməti
Süxurlar ayrı-ayrı mineral dənəciklərin kombinasiyalı yığımından və boşluqları dolduran flüitdən ibarətdir. Süxurların xüsusi müqaviməti böyük hüdudla dəyişir. Süxurun xüsusi müqaviməti uzunluğu 1m, en kəsiyinin sahəsi 1m² olan kubdan düzəldilmiş nümunənin müqavimətinə deyilir. Yəni,
·m
Sulu layların xüsusi müqaviməti neftli layların xüsusi müqavimətindən kiçik olur və təcrübədə belə təyin edilir;

məsamələri 100% su ilə doymuş süxurun xüsusi müqavimətidir;
məsaməlik parametridir; 1 nisbi müqavimət də deyilir.
məsamələrdəki lay suyunun xüsusi müqavimətidir.

Süxurları təşkil edən mineral dənəciklərin xüsusi müqaviməti ·m olduğundan onlar elektrik cərəyanını keçirmirlər. Süxurlarda elektrik cərəyanı lay sularındakı ionların hesabına yaradılır.

Məsaməlik paramerti ilə məsaməlik əmsalı arasında aşağıdakı emprik düstur mövcuddur:

Burada və n – emprik sabitlərdir;

n = 1,3 – 2,6 intervalında dəyişilir.
-süxurun litologiyasını,n -isə süxurun sementləşmə dərəcəsini m/e
süxurun məsaməlik əmsalıdır.
Təcrübədə =1; n=2 qəbul edilir ki, onda

Buna Arçi-Daxno düsturu deyilir.
Gilli süxurlar üçün səthi keçiricilik parametrindən i/e . Onda sulu layın xüsusi müqaviməti belə təyin edilir.

Karbonat süxurlar üçün =1 olur.
Neftli layların xüsusi müqaviməti eləcə də bərk süxurların xüsusi müqaviməti yüksək olur. Təmiz halda neftin və qazın xüsusi müqaviməti hüdudunda dəyişilir. Neft və qaz praktiki cəhətdən elektrik cərəyanını keçirmirlər.
Q.G.T təcrübəsində neftli layların xüsusi müqaviməti

düsturu ilə təyin edilir.
Burada Q-müqavimətin artma əmsalı və ya doyma parametri adlanır.
Bu düsturu aşağıdakı kimi də vermək olar:

Q parametrini bilərək kollektor layların sudoyma əmsalını təyin etmək olar: Nəhayət neft qaz doyma əmsalını hesablamaq üçün

düsturunda i/e
Burada: - neft-qaz doyma əmsalı, - su doyma əmsalıdır:
Əgər 50%-dən böyük olarsa, lay neftli, az olduqda isə lay sulu hesab olunur.

Standart elektrik karotajı

Standart elektrik karotajının əsasları – Quyu sütunu boyunca süxurların FXM-nin və eləcədə öz-özünə yaranan təbii elektrik sahəsinin potensialının ölçülməsinə standart elektrik karotajı deyilir. Süxurların FXM-ni ölçmək üçün mühitdə (quyu doldurulmuş gil məhlulunda) dəyişən cərəyanla elektrik sahəsi yaradılır və bununla da quyu boyu xüsusi müqavimətin dəyişmə əyrisi qeyd edilir. Deməli, dərinlikdən aslılı olaraq süxurların FXM-nin ölçülməsinə diffuziya, adsorbsiya, süzülmə (siltirasiya) və oksidləşmə-reduksiya prosesləri nəticəsində yaranır.
Bu üsulda quyuda yaranmış təbii elektrik sahəsinin potensialının quyu boyu dəyişmə əyrisi qeyd edilir ki, buna quyu potensialı əyrisi deyilir.Elektrik sahəsini tənzimləyən qanunlar differensial şəklində Om və Kirxhof qanunlarıdır. Bu qanunları sabit cərəyanla yaradılmış bircinsli izotrop mühitdə tətbiqini nəzərdən keçirək.Fərz edək ki, xüsusi müqaviməti ρ olan izotrop mühitdə sabit cərəyanla elektrik sahəsi yaradılmışdır.Belə bir mühitdə cərəyan qüvvə xətləri ekvipotensial səthlərə perpendikulyar olacaqdır.

Bu sahədə uzunluğu dl ,en kəsiyi dS olan borucuq götürək. Borucuqdan axan cərəyan şiddətini dȷ ilə işarə edək. Onda borucuğun (xüsusi) elektrik müqaviməti

düsturu ilə təyin ediləcək.
Borucuğun uclarındakı potensial düşgüsü
[(U-dU)-U]=-dU=R dJ
R-in qiymətini bu düsturda nəzərə alsaq
-dU = dJ
Bu düsturun hər tərəfini dl-ə bölsək
- = ρ
- nisbəti sahənin gərginliyinə bərabərdir,başqa sözlə uzunluq üzrə potensial düşgüsüdür.Əgər dl=dn əvəzləməsi aparsaq onda
- =E
alarıq.
σ= -isə cərəyanın sıxlığı adlanır.
E=σρ σ=
Bu düstur differensial şəklində Om qanununu ifadə edir.İndi isə kirxhofun ӏ qanunu nəzərdən keçirək.Bu qanuna görə qapalı səth daxilində heç bir mənbə yoxdursa,onda səthin daxilinə keçən cərəyan şiddəti çıxan cərəyan şiddətinə bərabər olacaqdır. Başqa sözlə səth daxilində cərəyan şiddətinin seli 0-a bərabər olacaqdır.Yəni
divσ‾ =0
div E=0
div g du=0
Əgər kəmiyyətini parça-parça sabit götürsək Dekart koordinat sistemində

≠0;
Buna Laplas tənliyi deyilir.Düsturdan görünür ki,potensialın qiymətini istənilən nöqtədə(koordinatla)tapmaq mümkündür.Laplas tənliyinin həlli 2 şərti ödəməlidir.
1)Sərhəd ayırıcında potensialın qiymətləri bir – birinə bərabər olmalıdır.
U₁^M=U₂^M
2)Sərhəd ayırıcında cərəyan sıxlığının qiyməti bir -birinə bərabər olmalıdır.
σ₁=σ₂