Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 461

Radiasiya q zası  - texniki qur uların nasazlı ı, 

i çil rin (personalın) s hvi, t bii f lak tl r v  dig r 

s b bl rd n ionla dırıcı 

üa m nb l ri üz rind

idar etm nin itirilm si n tic sind  insanların mü yy n 

olunmu  normadan artıq 

üalanmasına v  ya  traf 

mühitin radioaktiv çirkl nm sin  g tir n q zalar. 

Radiasiyanın 

sas parametrl ri c dv l 11.1-d

göst rilmi dir. 

C dv l11. 1. 

                            Radiasiyanın  sas parametrl ri 

Parametrl r 

Beyn lxalq 

sistemd

vahidi(BS) 

Vahidi 

Vahidl r arasında 

nisb tl r 

Aktivlik Bekkerel 

(B ) Küri 

(Kü)  1Kü=37*10

9

B

Yarımparçalanma 

dövrü 

Saniy

D qiq

Gün 

l 

- 

- 

- 

Udulmu  doza 

Qrey (Qr) 

Rad 

1Qr=100 rad 

Ekvivalent doza 

Zivert (zv) 

Ber 

1zv=100 ber 

11.2. Radiasiya t hlük sizliyinin  sas prinsipl ri 

Radiasiya t hlük sizliyinin t min olunmasının 

sas 

prinsipl ri a a ıdakılardır:  

Normala dırma prinsipi -  halinin bütün ionla dırıcı 

üalanma m nb l rind n aldı ı  f rdi dozanın miqdarının 

yol veril n dozadan yüks k olmaması; 

---

                                                                                  

 462

saslandırma prinsipi - ionla dırıcı 

üa 

m nb l rind n istifad  zamanı insan v   c miyy t

veril c k fayda t bii radiasiya fonuna  lav  olunan 

üalanma dozası  n tic sind  yarana bil n z r rin 

riskind n artıq olmadıqda, bel  istifad  il  ba lı bütün 

f aliyy t növl rinin qada an olunması; 

Optimalla dırma prinsipi - ionla dırıcı 

üa 

m nb l rinin istifad si zamanı iqtisadi v  sosial amill r 

n z r  alınmaqla f rdi 

üalanma dozasının v

üalanmaya m ruz qalan 

xsl rin sayının mümkün 

q d r a a ı s viyy d  saxlanılması.  

Radiasiya q zası zamanı radiasiya t hlük sizliyinin 

t min olunmasında a a ıdakılar  sas götürülm lidir: 

- radiasiya q zasının n tic l rini l

v etm k üçün 

n z rd  tutulan t dbirl r z r rd n çox fayda verm lidir; 

- radiasiya q zasının n tic l rinin l

vi üzr

f aliyy tin növl ri v  miqyası ionla dırıcı 

üalanma 

dozasının maksimum azalmasını t min etm lidir. 

Radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si üçün 

a a ıdakı t dbirl rin h yata keçirilm si n z rd  tutulur: 

- t

kilati-hüquqi, müh ndis-texniki, sanitariya-

gigiyena, tibbi-profilaktik, t limat v   t hsil xarakterli 

t dbirl r kompleksinin; 

---

                                                                                  

 463

- dövl t v  yerli özünüidar  orqanları, ictimai birlikl r, 

hüquqi v  fiziki 

xsl r t r find n radiasiya t hlük sizliyi 

sah sind  qayda, norma v  normativl r

m l olunma 

t dbirl rinin; 

- radiasiya 

raiti v  radiasiya t hlük sizliyi t dbirl ri 

haqqında  haliy  m lumat verilm si. 

Radiasiya t hlük sizliyinin t min olunması sah sind

dövl t orqanlarının s lahiyy tl ri a a ıdakılardır: 

- dövl t siyas tinin mü yy nl

dirilm si v  onun 

h yata keçirilm si; 

- müvafiq qanunvericilik aktlarının, dig r normativ 

hüquqi aktların i l nib hazırlanması, q bul edilm si v

onlara  m l olunmasına n zar t; 

- dövl t proqramının hazırlanması  v   h yata 

keçirilm si; 

- radiasiya t siri n tic sind

halinin sa lamlı ına v

mlakına d y  bil n z r rin yüks k riski il

laq dar 

kompensasiyanın növl ri v  miqdarının t yin olunma 

qaydalarının mü yy nl

dirilm si; 

- radiasiya q zası ba  verm si t hlük si yaranarsa, 

çevik t dbirl rin t

kili v  h yata keçirilm si; 

---

                                                                                  

 464

- radiasiya q zası  n tic sind

halinin sa lamlı ına 

v

mlakına d y n z r rin öd nilm si qaydasının 

mü yy nl

dirilm si; 

-  halinin radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si, o 

cüml d n  üalanma dozasının uçotu v  ona n zar t 

sah sind  vahid dövl t idar etm  sisteminin yaradılması 

v  onun f aliyy tinin t min olunması; 

- radiasiya q zası n tic sind  radioaktiv çirkl nm l r

m ruz qalmı

razil rd   i   v  ya ayı ın xüsusi rejiminin 

mü yy n edilm si; 

- müvafiq  razil rin radiasiya 

raiti haqqında 

sakinl r  informasiya verilm si; 

- radiasiya q zası  n tic sind

üalanmaya m ruz 

qalmı

haliy  köm k göst rilm sinin t

kili v  ona 

n zar t; 

- radiasiya q zası  n tic sind  radioaktiv çirkl nm y

m ruz qalmı

razil rd   t bii qoruqların - nadir bitki v

heyvan növl rinin mühafiz si üçün t dbirl r görülm si; 

- strateji nüv  materiallarının, radioaktiv madd l rin v

dig r ionla dırıcı  üa m nb l rinin idxal v  ixracının, on-

ların tranzit ötürülm sinin, ölk

razisind  da ınmasının 

t nziml nm si v   f aliyy t növl rin   n zar tin h yata 

keçirilm si; 

---