Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 469

edilm si il

laq dar münt z m olaraq istehsalat 

n zar tinin h yata keçirilm si; 

- i çil rin (personalın) f rdi  üalanma dozalarına n zar t 

v  onların uçotu; 

- istehsalat n zar ti xidm ti müt x ssisl rinin, i

icraçılarının, daimi v  ya müv qq ti olaraq ionla dırıcı 

üa m nb l ri il   i l y n dig r 

xsl rin attestasiyasının 

keçirilm si; 

- i çil rin ilkin (i

 q bul olunark n) v  dövri (münt z m) 

tibbi müayin l rd n keçirilm si; 

- i çil rin (personalın) i  yerind   m ruz qaldı ı 

ionla dırıcı  üalanmanın s viyy si v  onların aldıqları 

f rdi 

üalanma dozaları haqqında onlara münt z m 

m lumat verilm si; 

- radiasiya t hlük sizliyi sah sind  müvafiq icra 

hakimiyy ti orqanlarına radiasiya t hlük sizliyi üçün 

qorxu yaradan q za 

raiti v  texnoloji reqlament 

pozuntuları haqqında vaxtında m lumat verilm si; 

- radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si sah sind

müvafiq icra hakimiyy ti orqanlarının q rar v

s r ncamlarının, onların s lahiyy tli nümay nd l rinin 

müvafiq göst ri l rinin yerin  yetirilm si; 

---

                                                                                  

 470

- radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si sah sind

halinin hüquqlarının h yata keçirilm sinin t min 

edilm si; 

- radioaktiv  üa m nb l ri il   i l y n i çil rin vaxta ırı 

radiasiya t hlük sizlik texnikası qaydaları il  tanı

edilm si. 

hali v   i çil rin t bii radionuklidl rin t sirind n 

mühafiz si m qs di il   a a ıdakı  t dbirl r h yata 

keçirilm lidir: 

- qamma- üalanmanın v  torpaqdan ayrılan radonun 

s viyy sini n z r  almaqla binaların v  qur uların 

tikilm si üçün z r rsiz (t hlük siz) torpaq sah l rinin 

ayrılması; 

- radonun binaya daxil olmasının qar ısının alınması 

t dbirl ri n z r  alınmaqla bina v  qur uların 

layih l

dirilm si v  tikilm si; 

- ya ayı  binalarının v   s naye (istehsal) qur ularının 

istismara q bul edilm si zamanı binaların daxilind ki 

havada radonun, t bii radionuklidl rd n v  dig r 

radioaktiv madd l rd n qamma- üalanmanın dozasının 

intensivliyinin n z r  alınması, tikinti materiallarında 

radiasiya t hlük sizliyi üzr  istehsalat n zar tinin 

keçirilm si; 

---

                                                                                  

 471

- bina v  qur uların istismarı zamanı otaqlarda radonun 

v   t bii radionuklidl rd  qamma v  dig r radioaktiv 

üalanmanın s viyy sinin n z r  alınması. 

Bina v  qur ularda t bii radionuklidl r, qamma-

üalanmanın v  radonun miqdarının normativl r  uy un 

olmadı ı halda bu bina v  qur unun istifad   m qs di 

d yi dirilir. Radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si 

t l bl rin  cavab verm y n tikinti materialları  v

m mulatlarından istifad  etm k qada an edilm lidir. 

rzaq, qida m hsulları, onlar üçün xammallar, içm li 

su, onların emalı, istehsalı, saxlanması, da ınması, satı ı 

(paylanması) v  istifad si zamanı onlarla t masda olan 

material v  m mulatlar radiasiya t hlük sizliyi t l bl rin

cavab verm li v  bu qanuna uy un olaraq istehsalat 

n zar tind  olmalıdır. Radiasiya t hlük sizliyi 

normalarına cavab verm y n s naye v

rzaq 

m hsullarının ölk y   g tirilm sin  yol verilm m lidir. 

hali (x st l r) tibbi rentgen-radioloji müayin d n 

keçiril n zaman qoruyucu vasit l rd n istifad

olunmalıdır. 

halinin tibbi rentgen-radioloji müayin

zamanı 

üalanma dozaları radiasiya t hlük sizliyi 

sah sind ki qayda, norma v  normativl r  uy un 

olmalıdır. Tibbi rentgen-radioloji müayin   v  müalic

---

                                                                                  

 472

zamanı  x st nin t l bi il  ona gözl nil n v  ya aldı ı 

üalanma dozası  v

üalanmanın mümkün n tic si 

bar d  tam m lumat verilm lidir. Epidemioloji nöqteyi-

n z rd n t hlük li x st likl rin a kar edilm si m qs di 

il  aparılan profilaktiki müayin l r, habel  rentgen 

müayin si yegan  diaqnostik vasit  oldu u hallar istisna 

olmaqla x st  tibbi rentgen-radioloji müayin d n imtina 

ed  bil r. 

Radiasiya q zası ba  verm  ehtimalı olan mü ssis

v  t

kilatlar a a ıdakılara malik olmalıdırlar: 

- potensial radiasiya q zalarının siyahısına; 

- radiasiya q zası ba  verdikd  q bul edilm si z ruri olan 

q rarların meyarlarına; 

- i çil rin (personalın) v

halinin radiasiya q zasından 

v   q zanın n tic l rind n mühafiz sinin t min edilm si 

t dbirl rinin radiasiya t hlük sizliyinin t min edilm si 

sah sind  dövl t n zar tini h yata keçir n müvafiq icra 

hakimiyy ti orqanları il  razıla dırılmı  t dbirl r planına; 

- radiasiya q zası haqqında m lumat verm k v  onun 

n tic l rini l

v etm k üçün vasit l r ; 

- radiasiya q zasına m ruz qalan 

xsl rin profilaktikası 

v  radiasiya q zasından z r r ç k nl r  pulsuz 

---

                                                                                  

 473

ixtisasla dırılmı  tibbi yardım göst rilm si üçün 

vasit l r ; 

- i çil rd n (personaldan) t

kil olunmu   q za-xilasetm

d st l rin . 

11.5. Ultrab növ

yi  üaların növl ri v  müalic vi 

t siri haqqında 

 Günd lik h yatda v  istehsalatda bakterioloji 

çirkl ndiricil r  qar ı mübariz  daima müxt lif mühitl rin 

mikroorqanizml rl  çirkl nm sin  qar ı mübariz

aparma a ehtiyac  m l   g tirir. Bu yaranın, suyun, 

qidaların, qabla dırmanın, m nzill rin, l v zimatların, 

havanın  v  s. yoluxdurulması il  ba  verir.  nsanlar 

x st lik tör dicil ri v  dig r mikroorqanizml rl , onları 

qızdırmaqla, mexaniki üsullarla t mizl m kl , 

dondurmaqla,  üalandırmaqla, kimy vi madd l rl   t sir 

etm kl  mübariz  aparma ın yollarını    öyr nmi dir. Son 

zamanlar ultrab növ

yi  üalardan istifad y

saslanan 

texnika v  texnologiyaların çox intensiv inki afı ba  verir. 

Ultrab növ

yi 

üaların t siri - uzunlu u 

≥

 0,3 

mkm olan ultrab növ

yi  üalar ozon qatından keç

bilmirl r, görün n spektrl r münt z m z ifl yirl r, 

infraqırmızı 

üalar dal a uzunlu undan asılı olaraq 

---