Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.1. Ekoloji t hlük sizlik anlayı ı Ekoloji t hlük sizlik
- 5.2. Ab eron yarımadasının sas ekoloji probleml ri
135
• b rk s naye v m i t tullantılarının, o cüml d n t hlük li tullantıların t l b olunan s viyy d idar olunmaması; • biomüxt lifliyin seyr kl m si; • me ehtiyatlarının, faunanın, o cüml d n balıq ehtiyatlarının azalması. 5.1. Ekoloji t hlük sizlik anlayı ı Ekoloji t hlük sizlik –insan c miyy ti v biosfer t hlük sizliyinin, dövl t s viyy sind is - dövl tin traf mühit antropogen v t bii t sirl r n tic sind meydana g l n t hlük l rd n müdafi olunmasının v ziyy tidir. Ekoloji t hlük sizlik anlayı ına fövq lad hallar haqqında proqnoz ver n, onların ba verm sinin qar ısını alan, ba verdiyi hallarda bel onların l v edilm sin imkan yaradan t nzim v idar etm sisteml ri daxildir. Ekoloji t hlük sizlik qlobal, regional v yerli s viyy d h yata keçirilir. Qlobal s viyy biosferin bütövlükd v onu t kil
ed n mühit dair sind prosesl rin t qib edilm si v proqnozu haqqında m lumatların verilm sini t l b edir. XX srin ikinci yarısında bu prosesl r iqlimin qlobal 136
d yi m l ri, “istixana effekti”nin meydana g lm si, ozon qatının da ılması, planetin s hrala ması v Dünya okeanının çirkl nm si il t zahür edir. Qlobal n zar t v idar etm nin mahiyy ti – biosfer (biosferin t rkibin daxil olan canlı orqanizml r c mind n t kil olunan) il traf mühitin yenid n m l g lm si mexanizminin t bii b rpası v mühafiz si. Qlobal ekoloji t hlük sizliyin idar olunması bir sıra beyn lxalq t kilatlar s viyy sind (BMT, YUNESKO, YUNEP v dig r beyn lxalq t kilatlar) müst sna hüquqi dövl tl rarası münasib tl rd n ibar tdir. Qlobal s viyy d h l lik yeraltı sah l rd n ba qa bütün sah l rd nüv silahlarının sınaqlarına qada a qoyulmu dur. Kit (balina) ovçulu una Dünya miqyasında qada a qoyan v eyni zamanda balıq ovçulu u v dig r d niz m hsullarının t darükünü hüquqi c h td n t nziml y n dövl tl rarası razıla malar ld olunmu dur. Biomüxt lifliyin mühafiz olunması m qs dil Beyn lxalq Qırmızı kitab t rtib olunmu dur. nsan f aliyy ti n tic - sind d yi mi razil r il müqayis üçün dünya birliyi t r find n nsan müdaxil sin m ruz qalmamı Arktika v Antarktika kimi t bii biosfer razil rinin t dqiqi öyr nilir. Beyn lxalq birlikl r t r find n ozon qatının
137
da ılmasına s b b olan soyuducu agent - freonların istehsalına qada a qoyan B yannam q bul edilmi dir. Ekoloji t hlük sizlik regional s viyy d böyük co rafi v ya iqtisadi razil ri, b z n d bir neç ölk razil rini hat edir. Ekoloji t hlük sizliyin regional s viyy d n zar ti v idar edilm si ölk hökum ti v ölk l rarası laq l r (Avropa birliyi, MDB, Afrika ölk l ri birliyi v s.) s viyy sind h yata keçirilir. Bu s viyy d ekoloji t hlük sizliyin idar etm sistemin a a ıdakılar aiddir: • qtisadiyyatın ekolojil dirilm si; • Ekoloji t hlük siz texnologiyalar; • traf mühit keyfiyy tinin b rpa olunmasına mane olmayan v t bii ehtiyatlardan s m r li istifad olunmasına imkan yaradan iqtisadi inki afın t min olunması. Ekoloji t hlük sizlik yerli s viyy d h rl r, rayonlar, metallurgiya, kimya, neft emalı, neft-m d n s naye mü ssis l ri v müdafi kompleksl rini, h mçinin d tullantılar, çirkab suları v sair y n zar t sisteml rini hat edir. Ekoloji t hlük sizliyin idar olunması ayrı-ayrı h r,
rayon, sanitar v ziyy tin v
t bi tin mühafiz f aliyy tin cavabdeh olan müvafiq xidm t 138
mü ssis l rinin müdiriyy tl ri s viyy sind h yata
keçirilir. Ekoloji t hlük sizliyin idar olunması s viyy sind n asılı olmayaraq idar obyektl ri mütl q traf t bii mühit, daha do rusu, t bii v sosial-t bii ekosistem kompleksl ri olur. M hz buna gör d h r hansı s viyy d ekoloji t hlük sizliyin idar sxeml rind mütl q iqtisadiyyat, maliyy , t bii ehtiyyatlar, hüquqi suallar, inzibati t dbirl r, t hsil v m d niyy t m s l l rinin t hlili olur. 5.2. Ab eron yarımadasının sas ekoloji probleml ri Respublikada h lli vacib olan m s l l rd n biri d ekoloji probleml rdir. Ölk halisinin 40%-i, s naye potensialının is 70%-i Ab eron yarımadasında yerl ir.
Yarımadada ekoloji probleml rin yaranmasında sas
s b bl rd n biri neft-qaz hasilatıdır. Bel ki, neft v lay suları torpa ın üst qatını çirkl ndirir, gölm ç l r v süni göll r yaranır. Ab eron yarımadasının ümumi sah si 222 min hektardır, onun 33 min hektarı yararsız torpaqlardır. Neftl çirkl nmi torpaqların sah si 10,6 min hektar t kil
edir. Dig r ekoloji problem yarımadada kanalizasiya sisteml rinin lazımi v ziyy td olmaması il laq dardır. Ümumilikd , Bakı h ri razisind il rzind t qrib n 560 mln m 3 h cmind tullantı suları formala ır. Bu suların Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|