Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.10. Qoruqlar v yasaqlıqlar
- 5. Az rbaycan respublikasının sas ekoloji probleml ri v onlara qar ı mübariz .
131
artan n r balıqları bu növün dünya ehtiyatı v genofondunun sasını t malikdir. Hazırda X z r dünyada bu növün ya adı ı sas daxili sututarıdır, bu növün dünya balıq hasilatının 90%-i X z r m nsubdur. Eyni zamanda, çapaq, ç ki v suf kimi qiym tli irin su balıqlarının ehtiyatına gör d X z r daxili sututarları arasında aparıcı yerl rd n birini tutur. Kütüm, kefal, le , kilk , karp, qızıl balıq, durna balı ı kimi balıqlar da yax ı qida v ticar t m nb yidir, balıqçılar üçün xüsusi h miyy t k sb edir. Ümumiyy tl X z r d nizind 101 balıq növü qeyd alınmı dır. X z rd üçüncü dövr sarmat v pont d nizl ri vaxtının faunası saxlanmı dır. X z r suitisi yegan m m li su heyvanıdır. 4.10. Qoruqlar v yasaqlıqlar X z rin florası 728 növ v qruplardan ibar tdir. Çayların a a ı axarı v d nizin dayaz hiss l ri su bataqlıq qu ları üçün qiym tli yem v yuva qurma yerl ridir. “Ramsar” Konvensiyasına sas n onların mühafiz si üçün X z rin sahil zonasında üç qoruq yaradılmı dır: Az rbaycanda - Qızıla ac, Rusiyada- H t rxan, Türkm nistanda - X z r (1994-cü il q d r Krasnovodsk). 132
Qızıl-A ac qoru u Az rbaycanın ucqar c nub- rqind , X z r d nizinin eyni adlı körf zind yerl mi dir, sah si 180 ha yaxındır, 1926-cı ild yaradılmı dır. Böyük v Kiçik Qızıl-A ac hiss l rin bölünür. X z rd m skunla mı 101 balıq növünd n 54- n burada rast g linir. D nizd su s viyy sinin d yi m si körf z-qoru un hidroloji, hidrokimy vi v bioloji rejimin k skin t sir göst rir. Qoru un xaraterik nümay nd l ri a a ıdakılardır-turac, qızıl qaz, örd kl r, su sonası, lısuxa, nırok, qa ayılar v s. Ab eron qoru u 2005-ci ild yaradılmı dır. 5. Az rbaycan respublikasının sas ekoloji probleml ri v onlara qar ı mübariz . Az rbaycan Respublikasında ekoloji probleml r - müxt lif ekoloji amill r n tic sind t bi tin strukturunun v funksiyasının d yi m si n tic sind yaranan probleml rdir. Son yüzillikd iqtisadiyyatın bütün sah l rinin sür tli inki afı insan f aliyy tinin traf mühit artan m nfi t siri v t bii s rv tl rin h ddind n artıq istismarı il n tic l nmi dir. ks r ölk l rd oldu u kimi, Az rbaycan Respublikasında da traf mühitin mühafiz si
133
v t bii s rv tl rd n s m r li istifad olunması probleml rinin h llin böyük diqq t yetirilir. Bu baxımdan, ekoloji siyas tin sasını t kil ed n traf mühitin sa lamla dırılması sah sind n tic ld etm k m qs dil respublikamızda Avropa qanunvericiliyinin t l bl rin uy unla dırılmı bir sıra mühüm qanunlar q bul olunmu , normativ-hüquqi s n dl r, dövl t proqramları hazırlanmı v t sdiq edilmi dir. Respublika üçün aktual olan ekoloji probleml rin dayanıqlı inki af prinsipl ri sasında h ll edilm si m qs dil müvafiq dövl t proqramları ç rçiv sind t dbirl r görülür. Lakin, uzun ill rd n b ri yı ılıb qalmı ekoloji probleml ri iqtisadi keçid dövründ olan Az rbaycan Respublikasının daxili imkanları hesabına h ll etm k mümkün deyildir. Ekoloji probleml ri m zmununa gör 4 qrupa bölm k olar: 1) traf mühitin çirkl nm si, 2) T bii ehtiyatların tük nm si, 3) Ekosistemin tarazlılı ının, sabitliyinin pozulması, 4) Demoqrafik v urbanistik prosesl rl t bi td ki prosesl rin qar ılıqlı t siri. T kkül m nb l rin gör h mçinin ekoloji problem- l ri 2 qrupa bölm k olar: 1) C miyy t v insan arasındakı ziddiyy tl r, 2) nsan v t bi t arasındakı ziddiyy tl r. Ekoloji probleml r miqyasına gör :
134
• Lokal;
• Regional; • Qlobal probleml r bölünür. Müasir ekoloji konsepsiyaların t snifatını müxt lif saslarla verm k olar. n sas rolu a a ıdakı 4 x tt qrupla dırma oynaya bil r. 1) Ekoloji situasiyanın t hlili v qiym ti (diaqnozu); 2) Ekoloji böhranın meydana g lm si raitinin s b bl rinin v m nb yinin izahı; 3) Ekoloji problemin h ll edilm sinin vasit , metod v yollarının göst rilm si; 4) Ekoloji situasiyanın inki afı perspektivl rinin v meyll rinin mü yy n edilm si (ekoloji proqnoz). Az rbaycan Respublikasının sas ekoloji probleml ri a a ıdakılardan ibar tdir: • su ehtiyatlarının tullantı suları il çirkl ndirilm si, o cüml d n transs rh d çirkl nm y m ruz qalması; • ya ayı m nt q l rinin keyfiyy tli su il t minatının a a ı s viyy d olması, irin suların t l batçılara çatdırılana q d r itkisin yol verilm si, kanalizasiya x tl rinin azlı ı; • s naye mü ssis l ri v n qliyyat vasit l ri t r find n atmosfer havasının çirkl nm si; • münbit torpaqların deqradasiyaya u raması (eroziya, oranla ma v s.); Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|