MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq İpək Yolu
- DULUSÇU MƏHSULLARININ XÜSUSĠYYƏTĠ VƏ SEMANTĠKASI TOĞRUL XƏLĠLOV
Tezislər 51 notası təqdim etmiĢdi. Notada göstərilirdi ki, Azərbaycan nümayəndə heyəti respublikanın müstəqilliyini tanımaq barədə Sülh konfransı qarĢısında çıxıĢ edəcəyi günü səbirsizliklə gözlədiyi halda, bizim ölkəmizdə mühüm hadisələr baĢ verir, Sülh konfransının səlahiyyətinə aid olan məsələlərə müdaxilə edilir, Qafqaz Azərbaycanının ərazisi zor gücünə dəyiĢdirilir, əhalisi öz yurdlarından didərgin salınır. Azərbaycan sülh nümayəndə heyəti öz ölkəsindən rəsmi məlumat almıĢdır ki, Qars vilayəti, Ġrəvan quberniyasının Naxçıvan, ġərur- Dərələyəz, Sürməli qəzaları və Ġrəvan qəzasının bir hissəsi Ermənistan Respublikasına birləĢdirilmiĢdir. ABġ və Ġngiltərənin təhlükəli, avantürist siyasi oyunlarına məruz qalan köməksiz Naxçıvanın Çar Rusiyasının devrilməsindən Moskva və Qars müqaviləsinədək hərbi-siyasi istinadgahı və qarantı ancaq Türkiyə oldu. Qeyd etmək lazımdır ki, Türkiyənin Azərbaycana siyasi-hərbi dayaq olması, ilk növbədə isə Naxçıvan, Zəngəzur və Qarabağ bölgələrinə silahlı yardım göstərməsi iĢi Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandıqdan sonra daha da fəallaĢdı. Beynəlxalq durumun belə ağır olmasına baxmayaraq Osmanlı Türkiyəsi Azərbaycanın, xüsusilə də Naxçıvanın tarixi taleyinə biganə qalmadı. Naxçıvan öz coğrafi əhəmiyyətinə görə daim Türkiyənin xarici siyasətində önəmli yer tutmuĢdur. Dörd ölkənin qovuĢuğunda yerləĢən Naxçıvan mahalı çox böyük strateji və siyasi əhəmiyyət kəsb etmiĢdir. Türkiyə Azərbaycanda qısa müddət ərzində baĢ verən bir-birilə çox kəskin təzad təĢkil edən ictimai quruluĢ və siyasi sistem dəyiĢikliklərinə baxmayaraq, onun ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına hərbi-siyasi yardım göstərərək ―Naxçıvan türk qapısıdır‖(Atatürk) və Naxçıvanla Zəngəzurun Anadolu ilə Azərbaycanı birləĢdirən strateji koridor rolunu oynaması mövqeyinə üstünlük verirdi. Rusiya və Ġran isə həmin bölgələr də daxil olmaqla bütün Quzey Azərbaycanın yenidən ələ keçirilməsinə çalıĢır və buna özlərinin ―tarixi torpaqlarının geri qaytarılması kimi‖ yanaĢırdılar. Naxçıvan və Zəngəzurun strateji əhəmiyyətini nəzərə alan Qərb dövlətləri, ilk növbədə isə Böyük Britaniya və ABġ həmin bölgələrdə nüfuza malik olmağa çalıĢırdılar. Bunun üçün də nəyin bahasına olursa olsun Naxçıvanı ermənilərin idarəsi altına vermək istəyirdilər. O dövrdə bütün millətlərin siyasi taleyini həll edən və Versal konfransında kiçik millətlərin, milli-azadlıq hərəkatlarının siyasi nəticəsi kimi yaranan yeni milli müstəqilliklərin gerçəkləĢdirilməsi və ən baĢlıcası Osmanlı Türkiyəsinin Cənubi Qafqaza yönəlik haqlarının bərabər surətdə qorunmasından danıĢan bu iri dövlətlər təəssüf ki, daha çox ermənilərə siyasi və hərbi dəstək verirdilər. Ermənilər də bu böyük güclərin dəstəyinə arxalanaraq Naxçıvan və çevrəsini iĢğal etməyə çalıĢırdılar. Bütövlükdə Güney Qafqazı, xüsusilə də ġimali Azərbaycanı özlərinin nüfuz dairəsinə keçirməyə, Rusiya və Türkiyəni buradan sıxıĢdırmağa çalıĢan Qərb dövlətləri, ilk növbədə isə Ġngiltərə və ABġ bu dövrdə yaranmıĢ yerli Ģəraitdən istifadə edərək Naxçıvan və Zəngəzur bölgələrində təsirlərini artırmağa cəhdlər göstərirdilər. Bu cəhdlər ermənilərin həmin bölgələri ələ Beynəlxalq İpək Yolu 52 keçirmək niyyətləri ilə üst-üstə düĢdüyündən onlar bir-birlərindən qarĢılıqlı surətdə faydalanmağa çalıĢırdılar. Açar sözlər: Zəngəzur, Naxçıvan, Cənubi Qafqaz, Versal konfransı, ġərur-Dərələyəz, Sürməli NAXÇIVANIN ERKƏN TUNC DÖVRÜ ABĠDƏLƏRĠNDƏN TAPILAN DULUSÇU MƏHSULLARININ XÜSUSĠYYƏTĠ VƏ SEMANTĠKASI TOĞRUL XƏLĠLOV AMEA Naxçıvan Bölməsi x.toqrul@gmail.com Naxçıvanın Erkən Tunc dövrü dulusçuluq sənətini öyrənmək Azərbaycan arxeologiyasında aktual və maraqlı məsələlərdən birini təĢkil edir. Bu dövrdə digər sənətkarlıq sahələri kimi dulusçuluğun inkiĢaf etməsi ilə əlaqədar keramika məmulatlarının hazırlanmasında, biĢirilməsində dəyiĢiklər baĢ vermiĢdir. Dulusçular gildən qablarla yanaĢı müxtəlif məhsullar- ocaqlar, manqallar, heyvan, təkər fiqurları, tokinslər və s. düzəltmiĢlər. Onların hər biri maddi və mənəvi mədəniyyətimizin öyrənilməsində mühüm yer tutur. Gil ocaqlar nalĢəkilli və düzbucaqlı, manqallar dairəvi, təkər modelləri dairəvi, kəsikdə bikonik, orta hissəsi deĢikli formada düzəldilmiĢdir. Gil heyvan fiqurları öküz, at, it fiqurlarından ibarətdir. Bu arxeoloji materiallardan bir qrupunun bənzərləri istər qayaüstü təsvirlərdə, istərsə də həmin dövrün digər arxeoloji materialları üzərində təsvirlərlə oxĢarlığı və semantik cəhətdən bağlılığı vardır. Naxçıvandakı Erkən Tunc dövrünə aid arxeoloji abidələrdən tapılan öküz təsvirləri, oküz burnu formalı qulplar, öküz baĢ formalı ocaqlar və s. bu tip arxeoloji materiallardandır. Naxçıvanın Erkən Tunc dövrü arxeoloji abidələrindən (I Kültəpə, II Kültəpə, Ovçulartəpəsi, Maxta, Ərəbyengicə, ġortəpə və s.) əldə olunmuĢ dulusçuluq məhsulları içərisində gil qablar çoxluq təĢkil edir. Onlar boz, qara və çəhrayı rəngli, cilalı və cilasız düzəldilmiĢdir. Bu qablar mətbəx və təsərrüfat qabları olmaqla iki qrupa bölünürlər. Qabların naxıĢlanmasında oval və ya dairəvi batıqlardan, ziqzaq, "S", formalı iĢarələrdən, buynuz, spiral formalı ornamentlərdən, müxtəlif həndəsi, daraqvari naxıĢlardan və s. istifadə edilmiĢdir. Bu ornamentlər Ön Türk mədəniyətində geniĢ yayılmıĢdır. Onlardan bir çoxu qədim damğaları da simvolizə etmiĢdi. NaxıĢlar çızma, çərtmə, basma, qabartma texniki üsulları ilə vurulmuĢdur. Onlar forma və xüsusiyyətlərinə görə həm yerli, həm də digər mədəniyyətlərlə bağlı əlamətlər daĢıyır. II Kültəpə arxeoloji abidəsindən əldə olunmuĢ ağzının kənarı qalın, relsĢəklində düzəldilmiĢ gil qablar bu tip arxeoloji materiallardan olub ġərqi Anadolunun keramika məmulatları arasında çoxluq təĢkil edir. Naxçıvanın Erkən Tunc dövrü arxeoloji abidələrinin bir qrupundan, o cümlədən Plovdağdan aĢkar olunan keramika məmulatları içərisində elmi ədəbiyyatlarda Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|