MüNDƏRİcat ramazan ayi – İlahi TƏqva üZƏRİNDƏ İradəNİn təRBİYƏ olunmasi ayi
Yüklə 5,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AYIN GÖRÜNMƏSİNDƏ ŞƏHƏRLƏRİN FƏRQLƏNMƏSİ MƏSƏLƏSİ
MİLLİ GÖRÜŞ 44
Araşdırma aparmaqda məqsəd ondan ibarətdir ki, əgər yeni ayın təbii dövriyyəsi başlasa, lakin biz onu görə bilməsək, yaxud bir şəhərdə Ay görünərsə, lakin digər şəhərdə görünməzsə, nə etmək lazımdır? Əgər bir şəhərdə ayın görünməməsinin səbəbi yalnız havanın buludlu olmasıdırsa, digər bir şəhərdə ayın görünməsi əvvəlki şəhərin sakinləri üçün kifayət edər. Bəzən görünmə barəsindəki ixtilafın səbəbi iki şəhərin üfüqlərinin fərqli olmasıdır ki, bu halda dini mətnlər araşdırılmalıdır. Bu barədə həm əhli- sünnə, həm də şiə arasında müxtəlif fikirlər və ixtilaflar vardır. Şiə alimlərinin yetkin rəyi budur ki, Ayın həmüfüq, yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərdə görünməsi hilalın isbatı üçün kifayət edir. Lakin bilinən uzaq üfüqlü şəhərlər üçün kifayət etmir. Amma bəzi müasir etimadlı fəqihlər onu kifayət bilirlər. Muğniyənin kitabında deyilir ki, sünni alimləri arasında hənəfilər, malikilər və hənbəlilər Yerin hər hansı bir yerində görünməni kifayət bilirlər, lakin şafeilər bunun kifayət etmədiyinə inanır, şəhərlərin yaxın üfüqlü olmasını kifayət etmənin şərti hesab edirlər. Uzaq üfüqlü şəhərlər üçün görünmənin kifayət etdiyinə tərəfdar olanlar aşağıdakı dəlilləri irəli sürürlər: “Qədr” surəsinə əsasən, Qədr gecəsi bütün yer əhli üçün birdir. Müxtəlif ifadələrlə ölçünün “görmək”dən ibarət olmasını qərarlaşdıran hədisi-şəriflərdəki mütləqlik, bir məntəqədə görmənin kifayət etməsinin səbəbidir və “digər şəhər” 1 də görünmənin kifayət etməsinin ifadə olunması bütün şəhərlərə şamil edilir. Müxaliflərin dəlilləri isə bundan ibarətdir: Ayın bir şəhərdə görünməsinin digər bir şəhər üçün kifayət etməsi ifadəsindən mütləqlik başa düşülmür, əksinə həmüfüq və yaxud yaxın üfüqlü şəhərlərə “ürfi insiraf” (yəni ürfi baxımdan yönəlmə) mövcuddur 2 . Həmçinin “digər şəhər” ifadəsini, hətta Yerin ən uzaq nöqtəsində yerləşən bir şəhərə necə şamil edə bilərik? Hər bir halda hilalın vaxtının vəhdəti barəsində qəti bir dəlil ortaya qoymaq mümkün deyil. Deməli, hər hansı bir fərdi, yaxud dövləti hilalın vaxtının təyininə məcbur edə bilmərik. Bu barədə dünya adamlarından da qorxmamalıyıq, əksinə öz üsullarımıza və dəlillərimizə uyğun hərəkət etməliyik. Hər ay Ayın Yerlə Günəş arasındakı öz
MİLLİ GÖRÜŞ 45
yerindən çıxması ilə başlayır (Bu elə bir vaxtdır ki, Ayın qaranlıq tərəfi Yerin qarşısında qərar tutur və bu səbəblə Ay Yerin sakinlərinə görünmür). Ayın bu yerdən çıxması ilə yeni ay başlamış olur ki, onun işıqlı yarı tərəfi hilal şəklində görünməyə başlayır (Bu vəziyyət “iqtirani hərəkətin başlaması” adlanır). Ay özünün gizlənmə zamanından nə qədər uzaqlaşırsa, bizə görünən hissənin ölçüsü böyüməyə başlayır və onun bütöv yarısı bədr şəklində bizə görünür. Bu vaxt Yer Ay ilə Günəş arasında qərar tutur. Ayın başlanğıcında hilal Günəşin batdığı yerdə zahir olur, bu vəziyyətdə bir qədər üfüqün üstündə dayanır, sonra gözdən itir. Buna görə də bəzən Ayın görünməsi aşağıdakı mövzular kimi çətin, yaxud qeyri-mümkün olur:
a) Hilal Günəş batdıqdan sonra qərb üfüqünün üstündə az bir zaman görünür, ondan sonra qərb üfüqünün altında gözdən itir ki, bu surətdə aydın şəkildə görünmür və çox vaxt onun görünməsi çətin, yaxud qeyri- mümkün olur. b) Hilalın işıqlı hissəsi Yerlə üzbəüz dayanır və sonra Günəşin batmasından əvvəl üfüqün altında gözdən itir ki, bu vaxt Günəş mövcud olduqca hilalı görmək mümkün olmur.
çox zəif olur, çünki muhaq (Ayın batması) halından çıxışın başlanğıcındadır və bu vaxt adi gözlə görünmür. Bu üç vəziyyətin hamısında həqiqətdə Ayın təbii dövriyyəsi başlamış olur, lakin biz ona baxa bilmirik. Lakin şəri ay hələ başlamamışdır. Şəri ayın başlamasının yalnız iki əsası vardır:
onun işıqlı hissəsi Yer ilə üzbəüz dayanmalıdır. 2. Ayın işıqlı hissəsi adi gözlə görünməlidir. Buna görə də, şəri-qəməri ay təbii-qəməri aydan bir qədər geri qalır. İslam şəriətində meyar Ayın yalnız gözlə görünməsidir, nəinki cihazla olmasına baxmayaraq hər bir şəkildə görünməsi ki, bu surətdə bulud və duman kimi maneələrin varlığı görünməyə heç bir zərər vura bilməyəcək. Həmçinin meyar Ayın elmi cihazlarla görünməsi deyildir, əsas meyar yalnız adi gözlə və cihazsız görməkdən ibarətdir 3 .
AYIN GÖRÜNMƏSİNDƏ ŞƏHƏRLƏRİN FƏRQLƏNMƏSİ MƏSƏLƏSİ Bəzən Ayın hilalı bir şəhərdə göründüyü halda, digər bir şəhərdə görünmür. Bu vəziyyətdə hökm nədir? Cavab budur ki, bəzən Ay havanın buludlu olması kimi bir maneənin olması ucbatından görünmür. Bu halda hilalın bir şəhərdə görünməsi buludlu səması olan bir şəhər üçün də kifayət edir. Bəzən isə hilalın görünməməsi üfüqlərin fərqlənməsi səbəbindən olur. İstər bu fərqlənmə uzunluq dairəsində, yaxud en dairəsində olsun, istərsə də hər ikisində olsun. Əvvəldə də qeyd etdik ki, şəri baxımdan Ayın görünməsi yalnız iki əsasa bağlıdır: Ayın muhaqdan çıxması və onun adi gözlə görünməsinin mümkünlüyü. Elə buna görə də, ayın öz şəri məfhumu ilə başlaması nisbi bir iş olacaq. İstər biz inanaq ki, reallıqda Ayın muhaqdan çıxması nisbi bir işdir, yaxud təkrar olunmayan təbii və vahid bir işdir, çünki muhaq məfhumu və Ayın gözdən itməsi vəziyyəti barəsində iki nəzəriyyə vardır. Bəziləri deyir ki, bu vəziyyət Ayın mərkəzinin Yerin və Günəşin mərkəzi arasında çəkilən xətt üzərində qərar tutması nəticəsində yaranır ki, bu halda Ay bütün yer əhlinin gözündən itir. Bəziləri də belə inanırlar ki, Ayın muhaq vəziyyəti onun qaranlıq tərəfinin Yerin bir məntəqəsi ilə üzbəüz qərarlaşması əsasında baş verir ki, bu, nisbi bir işdir. Hər bir halda Ayı görmədəki nisbilik Yüklə 5,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|