MİLLİ GÖRÜŞ
48
fərqlilik olmasına baxmayaraq, Qədr gecəsinin
onlar üçün yalnız bir gecə olduğuna dəlalət edir,
çünki Quran bir gecədə nazil olmuşdur. Və bu
gecə min aydan daha xeyirli olan və işlərin ilahi
hikmətə əsasən ayırd olunduğu Qədr gecəsidir və
o gecə Yer kürəsinin bütün məntəqələrini əhatə
edir.
Qeyd olunan əvvəlki qurani dəlildən sonra
bəzi rəvayətlər zikr olunur. Onların bəzilərini
sizin nəzərinizə çatdırırıq:
1. Peyğəmbər buyurmuşdur: “Ayı görməklə
oruc tutun və (yeni) Ayı görməklə də iftar edin
(orucu yeyin)!”
13
Bu hədisi-şərif bütün ümmətə
ümumi bir müraciətdir. Deməli, hər bir kəs hər
bir məkanda Ayı görərsə, onun bu görməsi hamı
üçün görmə hesab olunur.
2. Hişam ibn Həkəmin səhihəsində (səhih
rəvayətində) İmam Sadiqdən nəql olunur ki,
Həzrət 29 gün oruc tutan şəxs haqqında buyurdu:
“Bu şəxsin hilalın görünməsinə əsasən oruc
tutan şəhər əhlindən ədalətli bəyyinəsi
(bərabərdir iki ədalətli şəxsin şəhadətinə)
olarsa, bir günü qəza etməlidir!”
14
İmam hökmü bəyan etmə məqamında
olmasına baxmayaraq, şəhərlər arasında fərq
qoymadan, orucun qəzasını şəhər əhlinin ədalətli
şəhadətinə bağlı bilmişdir. Halbuki şəhərlər
arasında fərq olsaydı, bildirilməsi vacib olardı.
3. Əbubəsirin səhihəsində (bir fikrə əsasən
“həsənə”sində) qəzası tutulan ramazan ayının
bir günü haqqında İmam Sadiqdən soruşulduqda
belə cavab verdi: “O günü qəza etmə! Namaz
qılanlardan iki ədalətli şahidin ayın nə
vaxt başlaması barəsində şəhadət verməsi
istisnadır”. İmam buyurdu:
“Qəzası tutulan o
günü oruc tutma! Lakin şəhər əhlinin qəza
etməsi istisnadır. Əgər onlar belə etsələr, sən
də o günün orucunu tut!”
15
4. İshaq ibn Əmmarın səhihəsində deyilir:
“29 şabanda hava buludlu olduğu halda
ramazan ayının hilalı haqqında İmam
Sadiqdən soruşduqda belə cavab verdi: “Ayı
görməmiş oruc tutma! Əgər digər bir şəhərin
əhalisi Ayı gördüklərinə dair şahidlik etsələr,
sən də o günün orucunu qəza et!”
16
5.
Əbdürrəhman
ibn
Əbiəbdillahın
səhihəsində deyilir: “Şabanın 29-u hava bizim
üçün buludlu olduqda ramazan ayının hilalı
barəsində İmam Sadiqdən soruşdum. İmam
belə cavab verdi: “Ayı görməmiş oruc tutma!”
Lakin digər şəhərin əhalisi ona şahidlik etsələr,
o günün orucunu qəza et!”
17
6. Bu qrup digər bir rəvayətə də əsaslanmışdır.
“Təhzib” kitabında İmam Baqirdən nəql olunan
rəvayət buna misal ola bilər. İmam buyurur: “Fitr
bayramı camaatın iftar etdiyi bir gündür.
Qurban bayramı da camaatın qurban kəsdiyi
gündür. Oruc da camaat oruc tutduqda
tutulmalıdır”
18
.
Əbülcarud yolu ilə nəql olunan rəvayətdə də
bu barədə belə deyilir: “İmam Baqirin özünün
dediyini eşitdim: “Camaat oruc tutduqda oruc
tut, camaat orucunu yedikdə orucunu ye,
çünki Allah hilalları camaat üçün vaxtların
təyin olunması zamanı qərarlaşdırmışdır”
19
.
7. Bayram namazının qılınma qaydası
haqqında nəql olunan rəvayətlərin çoxunda
qunutda oxun-ması lazım olan duada bu hissə
gözə çarpır. “... Müsəlmanlar üçün bayram
olaraq qərarlaşdırdığın bu gündə səndən
istəyirəm...” Duadakı “Bu gün” (ərəbcədə
“Hazəlyaum”) kəlməsi üfüqlər arasında ixtilaf
olmasına baxmayaraq, bütün Yer əhli üçün
müəyyən bir günə işarə edir
20
.
Bu qrup məsum İmamdan rəvayət olunmuş
duaya da əsaslanmışdır. Duada deyilir:
“Və onun
görünməsini bütün camaat üçün bərabər
görünmə qərar vermisən”.
Bütün bunlara əlavə olaraq deyilməlidir ki,
hətta bir zəif rəvayətdə belə işarə olunmamışdır
ki, əgər şəhərlər bir-birinə yaxın olsalar, bir üfüq
hesab olunurlar. Buna əsasən bir-birinə yaxın
olan bir çox şəhərləri bir üfüqdə qərarlaşdırmaq
və o qədər də uzaq görünməyən uzaq şəhərləri
digər üfüqdə göstərmək əsassızdır.
BİR ŞƏHƏRDƏ HİLALIN GÖRÜNMƏSİNİN
DİGƏR ŞƏHƏRLƏR ÜÇÜN KİFAYƏT
ETMƏSİNƏ
MÜXALİF OLANLARIN FİKİR VƏ
DƏLİLLƏRİ
Bu əksfikirli insanların sözlərindən görünür
ki, başlanğıcdan qətiyyətlə “ürfi insiraf”
(“insirafi-ürfi”) məsələsi üzərində dayanırlar.
“Digər şəhərdə görünmə” ifadəsindən istifadə
etmiş və bildirmişlər ki, “digər şəhər” ifadəsi
doğru və mütləqdir və bütün digər şəhərlərə
şamil edilir. Lakin bu ifadədə Ayın göründüyü
şəhərlə uzunluq və en dairələri baxımından yaxın
üfüqlü hesab olunan şəhərə insiraf və təmayül
vardır. Bu vəziyyətdə qayda yalnız bir-birinə
yaxın olan şəhərlər barəsində eyni rəy hökmünü
verir. Diqqət etdikdə görürük ki, bu ürfi insiraf
aşağıdakı məsələlərə diqqət etməklə təsdiq
olunur:
