MİLLİ GÖRÜŞ
53
həmin günün şəvval ayından olması bilinsə,
iftar etmək (yəni orucu açmaq) vacibdir.
HİLALIN SÜBUTU VƏ TƏƏSSÜBKEŞLİK
Fitvalarda, yaxud nəzər nöqtələrində bəzi
ixtilaflar ortaya çıxdıqda biz təəssübkeşlik
etməməli, əksinə deməliyik ki, hər bir
insanın öz vəzifəsi var və Allah qarşısında
cavab verəcəkdir. Bizim fikirdə, yaxud
siyasətdə, yaxud dini rəhbərlik məsələsində,
yaxud ayların əvvəlləri və axırları barəsində
bizimlə ixtilaf edən şəxsə qarşı təəssübkeş
davranmağımızın təqva və din ilə heç bir
əlaqəsi yoxdur. Biz təkcə şiə reallığında
deyil, bütün İslam reallığında ayların
əvvəlləri və axırlarında ixtilafa varmağa adət
etmişik. Hətta illərin birində ramazan ayının
3 müxtəlif başlanğıcı olmuşdur.
Ustadımız Seyid Əbülqasım Xoyi ilə
– Allah ona rəhmət eləsin! – eyni fikirdə
olduğumuz yeganə həll odur ki, hilal
məsələsinin gözlə heç bir əlaqəsi yoxdur,
əksinə zamanla bağlı olaraq kosmik nizamla
əlaqədar bir məsələdir, çünki Allah-Taala
ayları yaratdıqda nə göz vardı, nə də insan.
Quranda bu barədə buyurulur: “Həqiqətən,
Allah yanında ayların sayı göyləri və yeri
yaratdığı gündən bəri Allahın kitabında
on ikidir. ...”
3
Allah insanı yaratmamışdan
əvvəl aylar var idi. Elə isə bu və ya digər ay
arasında hansı fərq ola bilər? Aylar arasında
hədd və maneə var? Zaman uzanıb gedir.
Ayları bir-birindən fərqləndirən amil Ayın
muhaqa daxil olmasıdır. Bu o deməkdir ki,
ay sona çatmışdır. Ayın muhaq çərçivəsindən
xaric olması ilə – bunu viladət (Ayın doğuşu
adlandırırlar) – ay başlamış hesab olunur.
Buna görə də biz deyirik ki, ayın əvvəli
və sonu məsələsinin alimlərlə (yəni din
alimləri ilə) heç bir əlaqəsi yoxdur, çünki
onlar bu işin mütəxəssisi deyillər. Əksinə,
bu məsələ astronomların işidir, çünki
hilalın nə vaxt doğduğunu bizim üçün onlar
müəyyənləşdirirlər, onu görmək mümkün
olub-olmadığını bildirirlər. Dediyimiz kimi
Seyid Xoyinin elmi görüşü də məhz bu
nöqtədə mərkəzləşir. Buna görə də biz hər il,
istər ayın əvvəlində olsun, istərsə də axırında
bütün dünya mütəxəssislərinə müraciət
etdikdən sonra hilalı elan edirik. Lakin bir
çox sünni və şiə alimləri hələ də gözlə görmə
məsələsinə etimad edirlər, çünki Peyğəmbər
(ə) buyurmuşdur: “Ayı gördükdə oruc
tutun, ayı gördükdə iftar edin!” Seyid
Xoyi dediyi kimi biz də bildiririk ki, görmək
mərifət (bilgi) və yəqinlik əldə etmək üçün
bir vasitədir. Artıq biz dəqiq astronomik
hesabların aparıldığı və mütəxəssislərin
gözlə görməkdən daha aydın və daha dəqiq
məlumatlar verdiyi bir zamanda yaşayırıq.
Artıq atmosfer çirklənmişdir. İnsanın fəzada
20 hilal görməsi mümkündür, çünki insan
fəzadakı bu ünsürlər vasitəsi ilə yaranan
parıltını hilal zənn edə bilər, lakin gördüyü
hilal olmaya bilər.
Biz hesab edirik ki, hilal doğarsa və
mütəxəssislər vasitəsi ilə gecənin bir
hissəsində birləşdiyimiz (yəni gecələrinin
bir hissəsi belə müştərək olan) ölkədə belə
görünmənin mümkünlüyü bizim üçün
sübuta yetərsə, ay daxil olmuşdur. Əgər
başqaları bizimlə ixtilaf etsələr, onlar öz
ictihadlarında məzurdurlar və biz onların
ictihadlarına ehtiramla yanaşırıq. Odur ki,
hər birimiz öz vəzifəsini yerinə yetirməlidir.
İstəyimiz odur ki, bir-birimizə qarşı
təəssübkeş davranmayaq, fitnə yaratmayaq,
çünki cəmiyyətdə fitnə yaradanları Allah
cəzalandıracaqdır!
1. Ayın batması, əhatə olunması
2. Doğuş
3. “Tövbə”, 36
MİLLİ GÖRÜŞ
54
MÜQƏDDİMƏ
Jurnalımızda namaz vaxtları ilə əlaqədar
verilən cədvəl bəzi möminlərin etirazına,
bəzilərinin isə təəccüb və heyrətinə səbəb olur.
Etiraz edənlər bu cədvəlin ölkədə buraxılan
cədvəllərə uyğun olmadığını deyərkən,
digərlərinin təəccüblənm əsinin səbəbi isə hava
nisbətən işıqlı olduğu bir halda, namaza və oruca
başlanmasıdır.
Lakin bütün bunlara baxmayaraq, qətiyyətlə
deyə bilərik ki, həm Azərbaycanda, həm də digər
İslam ölkələrində namaz üçün tərtib olunan
cədvəllərdə sübh namazının vaxtı Quranda,
Sünnədə və müctəhidlərin fitvalarında bəyan
olunan şəri ölçüyə uyğun təyin olunmur. Əməli
risalələrdə və elmihal kitablarında fəcri-sadiqə
(həqiqi fəcrə) verilən tərif zamana çevrildikdə
ciddi xətalara yol verilir, səhər vaxtı (gecənin
son üçdə birində) sübh azanı oxunaraq camaat
40 dəqiqə, yay fəslinin bəzi günlərində isə 70
dəqiqə əvvəl namaza və oruca başlamağa məcbur
edilir. Bu cədvəllərə əsasən fəcri-sadiqdən 40-70
dəqiqə əvvəl oruca başlamağın (imsakın) çətinlik
yaratmaq istisna olmaqla heç bir problemi
olmamasına baxmayaraq, sübh namazının
fəcri-sadiqdən əvvəl qılınması onun düzgün
olmamasına (yəni batil olmasına) gətirib çıxarır.
Qurana görə fəcrin ağ sapı qara sapından
fərqləndiyi vaxt
1
– buna fəcri-sadiq deyilir –
orucun (həmçinin sübh namazının) başlandığı
vaxtdır ki, el arasında buna “dan yerinin
ağarması” deyilir. Bu vaxt üfüqdə işartı olduğuna
görə hava alaqaranlıq (yarıişıq) olur. Bu da bu
vaxta qədər müəyyən xətalara yol verilərək
tərtib olunmuş cədvəllərə əsasən gecənin bir
hissəsində qaranlıqda sübh namazını qılmağa və
orucu başlamağa vərdiş etmiş bəzi möminlərdə
etirazın və ya heyrətin yaranmasına səbəb olur.
Halbuki Qurana, Sünnəyə və bu iki mənbədən
qaynaqlanan fitvalara əsasən sübh namazı və oruc
gecə yox, alaqaranlıqda, yəni dan yeri sökülərkən
başlayır və sübh namazının vaxtı Günəş çıxana
qədər davam edir.
Dediklərimizin daha yaxşı başa düşülməsi
üçün prof. d-r Əbdüləziz Bayındır tərəfindən
qələmə alınmış aşağıdakı məqaləni oxumağı sizə
tövsiyə edirik. İnanırıq ki, məqalə bu məsələ ilə
əlaqədar sizdə yaranmış bütün şübhələri aradan
qaldırıb doğru addım atmağınıza səbəb olacaq.
Nəzərinizə çatdırırıq ki, bu məsələ ilə əlaqədar ilk
araşdırmanı prof. d-r Əbdüləziz Bayındır başlamış
və o, öz araşdırmalarının həqiqət olduğunu dini
şəxsiyyətlərə və məqamlara dəlillərlə sübuta
yetirmişdir. Lakin buna baxmayaraq müəyyən
səbəblərə görə bütün bunlar təqvimlərdə öz
əksini tapmamışdır. Bu cür düzgün araşdırmalar
apardığına və həqiqəti ortaya çıxartdığına görə
prof. d-r Əbdüləziz Bayındıra təşəkkür edirik.
Allah ondan razı olsun!
“Milli Görüş-Sabiqun” Hərəkatı
Araşdırma Qrupu