M.K.Atatürk – 135
Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında
5
Sani
HACIYEV
–
Bakı
Dövlət Universiteti,
tarix elmləri doktoru, professor
Sevinc QASIMOVA
–
Bakı Dövlət Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru,
dosent
Sevinc RUİNTƏN
–
Bakı Dövlət Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Səidə QULİYEVA
–
Bakı Dövlət Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə
doktoru
Sənubər İSMAYILOVA
–
Bakı Dövlət Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Şəhla NURUZADƏ
–
Bakı
Slavyan Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Şəlalə MƏMMƏDOVA
–
Bakı Dövlət Universiteti,
tarix elmləri doktoru
Şirinbəy ƏLİYEV
–
Bakı Slavyan Universiteti,
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Tayyar ARI
–
Uludağ Universiteti, Bursa, Türkiyə,
elmlər doktoru, professor
Vəkil HƏSƏNOV
–
Azərbaycan Dövlət İqtisad
Universiteti, tarix elmləri doktoru,
professor
Ziya SƏMƏDLİ
–
Bakı Slavyan Universiteti,
siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru
M.K.Atatürk – 135
Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında
6
19 may 2016-cı il
A
ÇILIŞ TOPLANTISI
Doç.Dr.Barış ÖZDAL (Uludağ Universiteti, Bursa, Türkiyə)
–
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
Javid ALİSGANDARLİ (Baku State University, Azerbaijan)
–
CHALLENGES FOR TURKISH FOREIGN POLICY
IN THE NEW ERA
________________________
I Bölmə
T
ÜRKIYƏNIN
C
ÜMHURIYYƏT DÖVR TARIXI
Aygün BAYRAMOVA
Bakı Dövlət Universiteti,
Tarix fakültəsi, II kurs tələbəsi
E-mail: bayramova9595@gmail.com
BATUM KONFRANSININ TÜRKİYƏ
VƏ AZƏRBAYCAN ÜZRƏ NƏTİCƏLƏRİ
Elmi rəhbər: Sevinc RUİNTƏN
Bakı Dövlət Universitetinin dosenti
Açar sözlər: Batum müqaviləsi, AXC-nin xarici siyasəti, “erməni
məsələsi”, itirilmiş ərazilər
11 may – 4 iyun 1918-ci il tarixlərində Osmanlı və Zaqafqa-
ziya Seymi nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilmiş Batum konf-
ransında 45 nəfərlik Cənubi Qafqaz nümayəndə heyətinə Akaki
Çxenkeli başçılıq edrdi. Qeyd edək ki, o, Zaqafqaziya hökumətinin
Açılış toplantısında dinləniləcək çıxışlar “Tarix və onun problemləri”
jurnalının 2016-cil tarixli 2-cı sayında dərc olunacaqlar. – Təşkilat
Komitəsi
M.K.Atatürk – 135
Türkiyə Cümhuriyyəti azərbaycanlı gənc tədqiqatçıların araşdırmalarında
8
bölgələrini, Şərur-Dərələyəz qəzasının Şərur hissəsi və Ordubad
istisna olmaqla Naxçıvan qəzasını əldə etdi.
Beləliklə, 1918-ci il may ayının 11-dən iyun ayının 4-ə qədər
davam edən Batum konfransının Azərbaycan üçün aşağıdakı nəti-
cələri oldu. Batum müqaviləsi 12 maddə və 3 əlavədən ibarət idi.
Birincisi, Osmanlı dövlətinin Trabzon konfransından fərqli
olaraq, Batum müqaviləsinin daha da sərtləşən tələbləri qarşısında
vahid fikirə gələ bilməyən Zaqafqaziya sülh nümayəndə heyəti, o
cümlədən seym fraksiyaları arasında onsuz da mövcud olan fikir
ayrılıqları və ziddiyətlər daha da dərinləşdi
və nəticədə Zaqafqaziya
Federasiyası dağıldı. Gürcüstanın müstəqilliyi elan olunandan sonra
seymdəki Müsəlman fraksiyası tərəfindən 1918-ci il mayın 28-də
Azərbaycanın da müstəqilliyi elan edildi. Azərbaycan Cümhuriyyə-
tinin yaranması ilə XIX əsrin əvvəllərində itirilmiş milli dövlətçilik
bərpa edildi. Ümumiyyətlə qeyd edək ki, bu müqavilə ilə AXC-nin
xarici siyasətində ilk uğurlu addımı oldu və “Sülh və dostluq haq-
qında” müqavilə adlandı. Xüsusilə bu müqavilə ilə Azərbaycanın
dövlət müstəqilliyini tanıyan ilk dövlət Osmanlı dövləti oldu. Bu
müqavilənin 4-cü bəndi xüsusi önəm kəsb edirdi. Çünki, 4-cü bən-
də əsasən, Azərbaycan hökuməti tərəfindən tələb edildiyi təqdirdə
Osmanlı hökuməti ölkədə qayda-qanun və daxili asayişi təmin et-
mək və möhkəmləndirmək üçün Azərbaycana zəruri hərbi yardım
göstərməyi öz üzərinə götürdü.
Batum konfransı başa çatdıqdan sonra erməni quldur dəstələri
bu müqaviləni tanımadıqlarını bəyan edib türklərə qarşı silahlı mü-
barizəni davam etdirsələr də, bunun elə bir əhəmiyyəti olmadı. Os-
manlı dövləti Batum müqavilələri ilə əldə etdiyi ərazilərə yiyələndi.
1918-ci il iyulun 20-də Osmanlı ordusu erməni quldur dəstələrinin
müqavimətini qıraraq Naxçıvana girdi və beləliklə Naxçıvanda türk
bayrağı dalğalanmağa başladı.
Qeyd etmək istəyirəm ki, Batum konfransının bizim üçün xü-
susi önəm kəsb etməsi Azərbaycanın müstəqilliyinin elan edilməsi
ilə oldu. Çünki bu dövrdə müstəqilliyimiz elan edilməsəydi Azər-
baycan ərazisi Rusiya, Ermənistan, Gürcüstan arasında bölüşdürü-
ləcəkdi. Eyni zamanda da Batum müqavilələri ilə Osmanlı dövləti,