______________________________________________
19
onu da qeyd etməyi lazım hesab edirəm ki, ayrı-ayrı respublikalarda və
regionlarda insan inkişafına dair məsələlər təhlil olunarkən və bu barədə
nəticələr çıxarılarkən Azərbaycanın belə bir ekstremal, fövqəladə şəraitdə
olması mütləq nəzərə alınmalıdır.
Dünyanın hər bir ölkəsində insan inkişafına dair özünəməxsus problemlər
mövcuddur. Şübhəsiz ki, iqtisadi cəhətdən tərəqqi etmiş ölkələrdə əhalinin
sosial vəziyyəti yüksəkdir və insanın inkişafı da beynəlxalq səviyyədədir və
ya ona yaxındır. İqtisadi cəhətdən zəif olan ölkələrdə isə insanlara aid
problemlər də çoxdur və şübhəsiz ki, onların həyat səviyyəsi də aşağıdır.
Bildiyiniz kimi, Azərbaycan Respublikası böyük iqtisadi potensiala malik
bir ölkədir. Burada qeyd olunduğu kimi, ölkəmizin zəngin mədəni irsi vardır.
Əgər müharibə, Ermənistanın təcavüzü olmasaydı, Azərbaycan insanın
inkişafı üçün lazım olan vəzifələrin əksəriyyətini qısa müddətdə yerinə
yetirməyə qadirdir. Ona görə də Azərbaycanda insan inkişafı haqqında
hesabatlar, məlumatlar - elə bu kitabın hazırlanması zamanı bu məsələlər
xüsusi yer tutmalıdır. Çünki Azərbaycan Respublikasında insan inkişafına aid
problemlərə qiymət verərkən, bu məsələləri dünya standartları ilə müqayisə
edərkən və gələcək haqqında mülahizələr söyləyərkən bunlar nəzərə
alınmasa, şübhəsiz ki, gələcək üçün hazırlanan proqram o qədər də əsaslı ola
bilməz.
Mən təqdim olunan bu kitabı yüksək dəyərləndirirəm, beynəlxalq
təşkilatın Azərbaycan üçün hazırladığı ilk hesabat olduğuna görə onu xüsusi
qiymətləndirirəm. Ancaq təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki,
Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü bu kitabda geniş şəkildə öz
əksini tapmayıb, bu hərbi təcavüz ilə əlaqədar respublikamızda sosial-iqtisadi
yəziyyətin ağırlaşması, adamların yaşayışının kəskinləşməsi, insan inkişafına
dair problemlərin həllinin çətinləşməsi məsələsi bu kitabda lazımi qədər
göstərilməyibdir.
Bu kitab ilk addım olduğuna görə, şübhəsiz ki, çatışmazlıqları bağışlamaq
olar. Ancaq arzu edirəm ki, Azərbaycana məxsus olan bu amil gələcək
tədqiqatlarda, sənədlərdə mütləq və mütləq öz əksini tapsın. O, BMT-nin
bütün sənədlərinə, xüsusən də Azərbaycanın sosial-iqtisadi vəziyyətinə, insan
inkişafına aid olan sənədlərində mütləq göstərilməlidir. Əgər bunlar əks
olunmasa həqiqi mənzərə müəyyənləşdirilə bilməz və
______________________________________________
20
Azərbaycan Respublikasının düşdüyü vəziyyətlə əlaqədar olan münasibət də
şübhəsiz ki, mükəmməl ola bilməz.
Mənə belə gəlir ki, kitabda göstərilən bəzi statistik məlumatların da dövlət
statistika orqanlarının məlumatları ilə uyğunlaşdırılması onu daha da
zənginləşdirərdi.
Dünya təcrübəsində bəzi şeyləri qiymətləndirərkən adətən müqayisədən
istifadə olunur.
Azərbaycanın vəziyyətini dəyərləndirmək və onun barəsində lazımi
nəticələr çıxarmaq üçün başqa bir ölkə ilə müqayisə aparılarkən Ermənistanın
təcavüzü nəticəsində respublikamızın düşdüyü vəziyyət mütləq nəzərə
alınmalıdır. Mən bu tövsiyələri nəinki bu kitabı hazırlayanlara, eləcə də bütün
digər tədqiqatçılara verirəm. Bu məsələlərdə kimin tərəfindən olursa-olsun
subyektivliyə yol vermək olmaz. Bununla yanaşı, bir daha qeyd etmək
istəyirəm ki, indi təqdim olunan kitab Azərbaycan Respublikasının həyatında
böyük hadisədir.
BMT-nin Azərbaycandakı nümayəndəliyinin fəaliyyətini mən yüksək
qiymətləndirirəm. Ümidvar olduğumu bildirmək istəyirəm ki, bu nüfuzlu
beynəlxalq təşkilatın, habelə iri maliyyə təsisatlarının, digər beynəxalq
qurumların respublikamıza yardımı bundan sonra da artacaqdır.
Mayın 29-da Birləşmiş Millətlər Təşkilatının himayəsi altında Paris
şəhərində keçirilən toplantıda Azərbaycan haqqında qəbul olunmuş qərarlar
da vaxtında yerinə yetiriləcəkdir. Bunların hamısı respublikamızın ağır
vəziyyətdən çıxmasına kömək edəcəkdir.
Mən Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü barədə danışdım. Eyni
zamanda məmnuniyyət hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, atəşkəs haqqında
əldə olunmuş razılığa on üç aydır əməl edilir. İndi biz atəşkəs rejimi
şəraitində yaşayırıq. Ağır müharibə
vəziyyətində ölkəmizin,
vətəndaşlarımızın on üç aydan bəri davam edən atəşkəs rejimində yaşaması
mənə belə gəlir ki, təqdirəlayiqdir. Bu dövrdən müharibəyə son qoymaq üçün
istifadə olunmalıdır. Biz buna çalışırıq. Bu dövrdə Böyük Sülh Sazişi əldə
edilməlidir. Biz məhz bu istiqamətdə fəaliyyət göstəririk. Mən bir daha bəyan
edirəm ki, biz atəşkəs rejiminin saxlanılmasına həmişə sadiq olacağıq. Eyni
zamanda ATƏT-in Minsk konfransı çərçivəsində sülh danışıqlarının sürətlə
aparılmasını istəyirik.
Bu gün - iyunun 15-də Helsinki şəhərində Minsk qrupunun növbətı
iclası, Ermənistan - Azərbaycan hərbi münaqişəsinin
______________________________________________
21
sülh yolu ilə aradan qaldırılması üçün danışıqlar başlanıbdır. Biz həmin
danışıqlara öz nümayəndəmizi əməli prinsiplər əsasında hərəkət etmək
tapşırığı ilə göndərmişik, sülh danışıqlarında müəyyən irəliləyişə nail
olunmasına çalışırıq və bundan sonra da çalışacağıq.
Yenə də qeyd edirəm, ola bilsin ki, 1995-ci il bizim üçün tarixi il olsun.
Bizim istəyimiz və arzumuz ondan ibarətdir ki, bu il Böyük Sülh Sazişi əldə
edilsin, müharibəyə son qoyulsun, respublikamızın ilk demokratik parlamenti
seçilsin və yeni Konstitusiyası qəbul edilsin, iqtisadi islahatlar aparılsın və
özəlləşdirmə proqraının həyata keçirilməsinə başlansın, ölkəmizin bütün
dünya dövlətləri ilə, beynəxalq təşkilatlarla əlaqələri daha da sıx olsun və
inkişaf etdirilsin. Bunlar yalnız arzular deyil, Azərbaycanın qarşısında duran
vəzifələrdir. Mən sizi əmin etmək istəyirəm ki, bu vəzifələrin həyata
keçirilməsi üçün biz əlimizdən gələni əsirgəməyəcəyik.
Hazırlanmış bu kitabın təqdimatı münasibətilə sizin hamınızı bir daha
təbrik edirəm. Birləşmiş Millətlər Təşkilatına öz yüksək fəaliyyətində uğurlar
arzulayıram və onun Azərbaycandakı nümayəndəliyinə müvəffəqiyyətlər
diləyirəm. Sağ olun!