N a m iq abbasov məDƏNİYYƏt siyasəTİ
Yüklə 3,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
konsepsiya qədər böyük zərər vurmur. O, şəxsiyyət və istedad itkilərinə, mənəvi dəyərin, əxlaqi sərvətlərin tələfatına, fərdi və ictimai vicdanla durğunluğa gətirib çıxarır. Deməli, bütün bu hallarda məhz humanist, humanitar meyarlar və prinsiplər əməli şəkildə özünü göstərir. Milli mədəniyyət milli siyasətin əsaslandığı, istinad etdiyi başlıca istiqamətlərdən biridir. Çünki o, digər sahələrə nisbətən milli psixologiyanı daha dolğun, dürüst və obyektiv əks etdirir. Postsovet cəmiyyətlərinin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onların mədəniyyəti özündə m üxtəlif mədəniyyətlərin çoxlu tipini cəmləşdirən çoxkomponentli sistemdir. Bunlara totalitar sovet, avtoritar-feodal, sosialist, demokratik, oliqarxik, monar- xik, elita-aristokrativ, adi-kütləvi, ənənəvi xalq və etnik tipləri aid etmək olar. Bununla yanaşı hər bir müasir cəmiyyətdə vəhşilik və barbarlıq dövrü mədəniyyətlərinin fəsadlarına rast gəlinir. Bu şəraitdə dövlətin mədəniyyət siyasətinin çox da asan olmayan vəzifələri bu mədəniyyətlərin vahid milli mdəniyyət çərçivəsində tənzim edilməsi və harmonikləş- dirilməsi, cəmiyyətdə demokratik mədəniyyət dəyərlərinin tədricən bərqərar olmasına yönəldilməsidir. Əsas məsələlərdən biri “yüksək” mədəniyyətə - elmi biliklərə, peşə bacarıqlarına, mütəşəkkilliyə və mənəviyyata malik sosial-aktiv insan şəxsiy yətinin formalaşdırılması üçün zəruri şəraitin yaradılmasıdır. Keçid dövrü Azərbaycanda yeni mədəniyyət siyasətinin həyata keçirilməsini tələb edirdi ki, bu da sovet tipli avtoritar mədəniyyətdən demokratiyanın siyasi sistem kimi təşəkkül tapması üçün etik-normativ əsas olan demokratik mədəniyyətə keçidi təmin edirdi. Mədəniyyətin demokratiya prinsip və dəyərlərinə əsaslanan yeni sosial tipini formalaşdıraraq bu cür siyasət insanın daxilən dəyişilməsi, sosial inkişaf, dövlət quruculuğu və beynəlxalq münasibətəlrin mühüm problemləri nin həllini təmin edəcəkdi. İntellektual inkişaf, azadlıq və etik tərbiyə prioritetlərinə yönəldilmiş demokratik mədəniyyət siyasəti Azərbaycan mədəniyyətinin sosial dinamikasında 61
köklü dəyişikliklərə kömək etməyə, Azərbaycan xalqının yara dıcı potensialını və onun insan, cəmiyyət və dövlətin inkişafı baxımından istifadə edilməsi imkanlarını ölçülməz dərəcədə yüksəltməyə xidmət etməlidir (18, s.22-23). Milli psixologiya milli siyasətin həm obyekti, həm də subyektidir. Milli siyasət: milli psixologiyada formalaşır və milli psixologiya vasitəsilə idarəedici qüvvəyə çevrilir. Bunun üçün milli siyasət ilk növbədə hər bir tarixi dövrdə, yaxud konkret mərhələdə milli
psixologiyanı nəzərə
almağa məcburdur. H ər bir millətin psixologiyası isə ilk növbədə onun tarixi düşüncə tərzini, adət-ənənələrini, bədii təfəkkürü, etik və estetik baxışlarını, dünyaduyumunu yüksək bədii formalarda, kompleks şəkildə özündə əks etdirən milli mədəniyyətdə özünü göstərir. Milli siyasətin milli mədəniyyətlə əsas təmas nöqtəsi tarixilikdir. Milli mədəniyyət istənilən tarixi dövrü, onun fakt və proseslərini, tarixi şəxsiyyətləri, təfəkkür tərzini, etik və etnoqrafik əlamətlərini, zövqünü bədii forma imkanları ilə mü asirlik müstəvisində təqdim edə, bununla da milli siyasət üçün arsenala çevrilə bilər. Mədəniyyətdə milliilik və bəşəriliyin dialektikası ifadə olunur. Ən qiymətli milli sərvət olan istedadla yaradılmış sənət əsəri yalnız bir millətə yox, bütün millətlərə məxsusdur. Homer, Firdovsi, Nizami, Şekspir, Bethoven, Bax, Ü.Hacıbə- yov, Mikelancelo kimi şəxsiyyətləri hər biri öz millətinin və bütün bəşəriyyətindir. Milli siyasət milli mədəniyyət vasitəsilə dünya siyasətinə birləşə bilər. Bu o deməkdir ki, milli mədəniyyətə bədiilik xasdır: o təkcə ideyaları və dünyagörüşünü, habelə milli psixologiyanı yox, tarixi, fəlsəfi, dini əxlaqi baxışları özünədə birləşdirir. Bütün bunlarsız isə milli siyasəti təşkil etmək, onu hərəkətə gətirmək qeyri-mümkündür. Mədəniyyətdə başlıca yeri insan tutur, o əslində insanın özünə yaratdığı bədii abidədir. Milli siyasət də ilk növbədə 62
insana, onun tarixdəki rolu və dünyəvi əlaqələrinin, həmçinin m üxtəlif millətlərdən olan insanlar arasında real münasibətlərin tənzimlənməsinə xidmət edir. Milli siyasət insanları ictimai qanunlar, milli mədəniyyət isə gözəllik qanunları ilə idarə edir. İctimai qanunlar tarixən keçici, gözəllik qanunları isə əbədidir. Milli siyasət cəmiyyətin ictimai birliyini, milli mədəniyyət isə əxlaqi bütövlüyünü qorumağa xidmət etməlidir. Azərbaycan mədəniyyəti respublikanın bütün xalqlan və etnik qruplarının bədii sərvətidir. Ona görə də Azərbaycan milli siyasəti və milli mədəniyyətinin bir nömrəli problemi azərbaycançılıqdır. Bu həm də milli siyasət və mədəniyyətin ortaq məxrəci, birləşmə nöqtəsidir. Azərbaycançılıq həm milli siyasətin, həm də milli mədəniyyətin demokratizmini təmin edir. “Bir milli mədəniy yətdə iki mədəniyyət” şüan mədəniyyətdə millətlərin yox, sinfilərin mənafeyini ifadə etdiyinə görə, milli mədəniyyətlərin inkişafını ləngitdi, onu beynəlmiləl mədəniyyət haqqında saxta ehkamının məngənəsində saxladı. Son 70 ildə Azərbaycanda başqa mənada iki mədəniyyət mövcud olub: kommunist ideologiyasına xidmət edən sovet mədəniyyəti və xəlqi və milli ideallar ifadə edən sovet dövrü mədəniyyəti (98, s.77-78). Mədəniyyətin demokratikləşdirilməsi - şəxsiyyətin özünü realizə etməsi, mədəniyyət nemətlərindən azad istifadə etməsi, imkanlarının genişləndirilməsini, habelə mədəniyyətin vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlətin siyasi dəyərlərinə cavab verən yeni dialektik diferensiasiya və inteqrasiya proseslərinin tənzim edilməsini tələb edir. Müstəqil ölkənin demokratik mədəniyyətini liberalizm dəyərləri ilə, Azərbaycan xalqının milli dəyərlərinin sintezi yolu ilə yaratmaq zəruridir. Həmin prosesdə mühüm yeri yeni ümumsosial mədəni dəyərlər və nor maların, demokratik mədəniyyətin əsasını təşkil edən ideallar, etika, təhsil sistemi, istehsalat, ekoloji, hüquqi və məişət normativlərinin, incəsənət və maddi təcəssümlərin formalaş dırılması vacibdir. Ənənəvi milli və yenilikçi dünya mədəniy 63
Yüklə 3,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|