N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 7,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
AKADEMİK AXUNDOV AĞAMUSA AĞASI OĞLU 19 ki, Ümumi dilçilik kafedrasına müəllim, bir qə- dər sonra baş müəllim təyin olunur; sonralar isə elə o kafedraya rəhbərlik edir. 1962-ci ildə do- sent elmi adını alan A.Axundov yenidən 3 il əv- vəlki tələbəlik həyatına qayıdır – 1959-cu ildə Azərbaycan Pedaqoji Dillər İnstitutunun (indi- ki Azərbaycan Dillər Universiteti) Qərbi Avro- pa dilləri fakültəsinin İngilis dili şöbəsinə da- xil olur və oranı fərqlənmə diplomu ilə bitirir (1965). Sonralar həvəslə öyrəndiyi dil karına gəlir – 1965–1966-cı illərdə Qahirənin Eyn- Şəms Universitetində Azərbaycan dili və ədə- biyyatından ingilis dilində mühazirələr oxuyur. Azərbaycan dilçiliyi tarixində Ağamusa Axundov ən gənc elmlər doktorudur. 32 yaşın- da (1964) «Azərbaycan dilinin fonemlər siste- mi (fizioloji, akustik, statistik, fonoloji tədqi- qat təcrübəsi)» mövzusunda doktorluq disser- tasiyası müdafiə edir. 1967-ci ildə professor elmi adını alır. Respublika konfrans, seminar və müşa- virələrində «Dilçilikdə fonem problemi və Azərbaycan dilinin fonetik quruluşu», «Ümu- mi dilçilik məsələlərinin müasir vəziyyəti», «Nitq mədəniyyətinin leksik normalaşmasında tədris ədəbiyyatının rolu», «Radio və televiziya verilişlərinin dili», «Məktəb islahatı və Azər- baycan dili müəllimlərinin hazırlanması siste- minin daha da təkmilləşdirilməsi yolları», «Azər- baycan dilinin tarixi-etimoloji lüğəti», «Azər- baycan ədəbi dilinin inkişafinda M.F.Axundovun rolu», «Dərsliklərin dili», «Əhməd Cavadın dili», «Naxçıvan sözünün mənşəyi», «Azərbaycan dili əsrin astanasında», «Dil tariximizin iki ili», «Termin yaradıcılığı: yolumuz hayanadır?», «“Kitabi-Dədə Qorqud” Azərbaycan dilinin qə- dim abidəsi kimi» mövzularda məqalələri, çıxış- ları maraqla qarşılanır. A.Axundovun böyük uğurlar qazanan elmi məruzələrinin sorağı beynəlxalq kürsülər- dən də gəlir. 1960-cı ildə Çernovsı şəhərində keçirilmiş Ümumittifaq ali məktəblərarası «Tətbiqi dilçilik» elmi konfransında «Tətbiqi və riyazi dilçilik metodlarının türk dillərinə tətbiqi», 1963-cü ildə Frunze (indiki Bişkək) şəhərində Türk dillərinin dialektologiyasına həsr olunmuş IV Məhəlli müşavirədə «Azər- baycan dili dialektlər sisteminin struktur təh- lili», 1964-cü ildə Səmərqənddə «Müasir dilçi- liyin aktual problemləri» və Y.D.Polivanovun linqvistik irsinə həsr olunmuş elmi konfransda «Türk dillərində şəkilçi morfemlərin fonema- tik tərkibi», 1967-ci ildə Praqada VI Beynəl- xalq fonetika elmləri konqresində «Türk dillə- rində şəkilçi morfemlərin fonematik tərkibi», 1970-ci ildə Minskdə leksikologiyanın aktual problemləri üzrə Ümumittifaq elmi konfran- sında «Sözün semantik strukturunun tarixi də- yişməsində fonetik amilin rolu», həmin ildə Mahaçqalada Qafqaz onomastikası Ümumitti- faq elmi seminarında «Toponimikanın əsas prinsipləri», 1972-ci ildə Ankarada Türk Dil Qurumunun Beynəlxalq elmi qurultayında «Azərbaycan dilinin fonetik sistemində heca ilə bağlı bəzi qanunauyğunluqlar haqqında», 1973-cü ildə Alma-Atada türk dillərinin dia- lektologiyası üzrə VII Məhəlli konfransda «Azərbaycan dili tarixi dialektologiyasının bə- zi linqvocoğrafi məsələləri», Ujqorodda Ş.Pe- tefinin 150 illiyinə həsr olunmuş elmi kon- fransda «Şandor Petefi Azərbaycan dilində», 1974-cü ildə Penzada Volqaboyu onomastikası üzrə V elmi konfransda «Volqaboyu türk ono- mastikası», 1976-cı ildə Alma-Atada Ümumit- tifaq türkologiya konfransında «Azərbaycan ədəbi dilinin dövrləşdirilməsi», 1980-ci ildə Daşkənddə III Ümumittifaq türkoloji kon- fransda «Türk dillərində səs uyğunluqlarının fonoloji modelinin qurulması prinsipləri haq- qında», 1984-cü ildə Belqradda Balkanşünas- ların V Beynəlxalq konqresində «Türk dilləri- nin məntiqi tipinin qurulmasının bəzi məsələ- ləri», 1985-ci ildə Aşqabadda IV Ümumittifaq türkoloji konfransda «Türk dillərinin təsviri qrammatikalarının tətbiqi ilə bağlı olaraq türk dillərinin məntiqi tipinin öyrənilməsinin əhə- miyyəti», 1987-ci ildə Tbilisidə akademik A.Şanidzenin 100 illiyi münasibətilə «Kartvel 2 * NADİR MƏMMƏDLİ 20 dillərinin tarixi quruluşu» Beynəlxalq simpozium- da «A.Şanidze və türk dillərinin qrammatikası», 1988-ci ildə Lüblyanada ali məktəblərarası elmi konfransda «Azərbaycan dilində ingilis şəxs adları (orfoqrafiya və orfoepiya məsələləri)», 1990-cı ildə Kayseridə I Millətlərarası böyük qurultayda «Azərbaycan dilinin estetik məsə- lələri», Nukusda «Qıpçaq dilləri: tarix, müasir dövr» elmi konfransında «Bir daha Azərbaycan dilində qıpçaq ünsürləri haqqında», 1992-ci ildə Moskvada dilçiliyə dair konfransda «Sistemli variantlıq dillərin tipoloji əlaməti kimi», İstam- bulda II Beynəlxalq türk dili qurultayında «Türk dillərinin məntiqi tipinin qurulmasının bəzi məsələləri», 1995-ci ildə Tokioda Tyo Bunko Elmi Kitabxanasında «Azərbaycan dili: dünən və bugün», 1997-ci ildə Urmiyədə Beynəlxalq elmi konfransda «Farsdilli Azər- baycan poeziyasının ana dilinə tərcüməsi ta- rixindən» mövzularında sanballı məruzələr etmişdir. A.Axundov ictimai işlərdə də fəal iştirak etmiş, bir sıra rəsmi qurum və təşkilatların fəal üzvü, beynəlxalq müşavirə və seminarların iştirakçısı olmuş, diplom və medallarla təltif edilmişdir. O, 1973-cü ildə Moskvada Böyük Kreml sarayında ali təhsil işçilərinin Ümumit- tifaq müşavirəsində, 2 dəfə ABŞ-da Dostluq sə- fərində olmuş, Nyu-Orlean şəhərinin fəxri və- təndaşı adını almışdır (1975, 1987). 1994-cü il- də İstambulda türk respublikaları prezidentlə- rinin Zirvə toplantısında iştirak etmişdir. A.Axundov Azərbaycan SSR Ali Soveti- nin (1969), Ümumittifaq «Bilik» Cəmiyyətinin (1973) Fəxri fərmanları, Daşkənd Dövlət Uni- versitetinin 50 illik yubileyi (1970), Tbilisi Dövlət Universitetinin xatirə (1988) medalları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərənca- mı ilə «Şöhrət» ordeni (2000), əməkdar elm xa- dimi (1990) fəxri adlarına layiq görülmüşdür. Berlində nəşr olunan «Phonetik, Sprachwis- senschaft und Kommunikationsforschung» beynəl- xalq elmi-nəzəri jurnalın redaksiya heyətinin üzvü (1978), 2 il sonra məsləhətçisi, eləcə də Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birlikləri- nin İdarə Heyətlərinin (1991), «Sovetskaya türkologiya» jurnalının redaksiya heyətinin üzvü (1980), sonralar «Türkologiya» beynəlxalq jurnalının baş redaktoru (1993–2014), «Azər- baycan» jurnalı redaksiya heyətinin (1991), To- ponimiya Komissiyasının (2000), Ali Attesta- siya Komissiyası Rəyasət Heyətinin (1994), respublika prezidenti yanında Terminologiya Komitəsinin (1998) və Əfv Komissiyasının (2001), Atatürk Universiteti Araşdırmaları İns- titutu jurnalının Elmi Şurasının üzvü (2000), Türk Dil Qurumunun fəxri üzvü (2000), «Azərbaycan EA-nın Xəbərləri (ədəbiyyat, dil, incəsənət seriyası)» jurnalının baş redaktoru (2000), Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti Dövlət Dil Komissiyasının sədr müa- vini (1993, 1998) seçilmişdir. 2000-ci ildə «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanının 1300 illiyi münasibətilə təşkil edilmiş Yubiley Komissi- yasının üzvü olmuş, fəal iştirakına görə Azər- baycan EA Rəyasət Heyətinin təşəkkürünü almışdır. Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru (1990– 2012), 1999-cu ildə ADU-nun Azərbaycan dil- çiliyi və dil nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri vəzifəsinə, müxtəlif vaxtlarda 4 dəfə univer- sitetin Filologiya fakültəsinin dekanı seçilmiş- dir (1967, 1970, 1980, 1985). 1980–1990 illər- də BDU-da, 1991–1998-ci illərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçi- lik İnstitutu nəzdində namizədlik və doktorluq dissertasiyalarının müdafiəsini keçirən Disser- tasiya Şurasının, 1993-cü ildə Azərbaycan Respublikası Ali Attestasiya Komissiyasının humanitar elmlər üzrə Ekspert Şurasının, 1994-cü ildə Dilçilik üzrə Respublika Əlaqə- ləndirmə Şurasının sədri olmuşdur. 2001-ci il Ağamusa Axundov üçün daha uğurlu olmuş- dur. Belə ki, «Dünya dilləri» kitabının hazır- lanmasında xidmətlərinə görə UNESCO təşki- latının sertifikatını almış, AMEA-nın müxbir üzvü, Humanitar və İctimai Elmlər Bölməsinin Yüklə 7,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|