N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u

AYDIN MƏMMƏDOV – YENİ TƏNQİDÇİ TİPİ KİMİ, YAXUD GERÇƏYİN NAĞILI… 
 
 
 
23 
imzası olan  Aydın  vardır;  nə qədər ki  Azərbaycan 
ədəbi tənqidi vardır, o qədər də ədəbi tənqidimizdə 
qısa, lakin unudulmaz Aydın mərhələsi vardır. 
Burada  «Gerçəyin  nağılı»nı  bitirərdim. 
Lakin  bir  mətləbi  də  qeyd  etmək,  bir  faktın  da 
fiksasiyasını  istərdim.  Aydının  faciəli  ölümün-
dən  sonra  ona  xeyli  şeir  həsr  edilib,  Vaqif  As-
lan  «Aydın»  poemasını  [18]  yazıb  və  bunların 
heç  birisini  oxumaq  Aydına  qismət  olmadı. 
Amma  Aydının  sağlığında  Vaqif  Bayatlı  Odə-
rin  (Cəbrayılzadə)  «Dilini  saxlaya  bilməyən 
adam»  şeiri  onun  xoşuna  gəlmişdi.  Və  Aydın 
ondan  xahiş  etmişdi  ki,  bu  şeiri  kitabında  ona 
həsr  etsin  və  Vaqif  də  bu  xahişə  əməl  etmişdi. 
Sözümü, nağılımı Aydın Məmmədova həsr edil-
miş o şeirdən gətirdiyim misralarla qurtarıram:  
 
Dilini saxlaya bilməyən adam doğuldu,  
dil açdı, danışmaq öyrəndi,  
öyrəndi vətənin dərdini  
torpağından gülünəcən,  
ancaq susmağı öyrənə bilmədi ölənəcən...  
Dilini saxlaya bilməyən adam  
işdə iş yoldaşına dedi:  
– Bilmirəm adamlar niyə baş əyir  
boş başları görəndə... [19]. 
 
«Nağıl»ımı,  amma  gerçək  haqqında  nağı-
lımı  burada  nöqtələyirəm  və  bilirəm  ki,  göydən 
üç alma düşməyəcək  və  bu almalar da  heç kəsin 
arasında  bölünməyəcək...  Amma  onu  da  bilirəm 
ki,  bu  «Nağıl»ım,  heç olmasa,  iki-üç  nəfərin  xo-
şuna gələcəkdir... Bir də onu bilirəm ki, biri vardı, 
biri  yoxdu,  amma  bu  dünyada  ömrü  gerçəyin 
nağılına bələnmiş bir Aydın Məmmədov vardı və 
onun başı dolu başlardan olduğundan, böyük ehti-
ramla onun ruhu qarşısında baş əyməyə dəyər... 
 
Ə D Ə B İ Y Y A T  
 
1.  Hacıyev  T.  Gerçəklə  nağılın  dialoqu  // 
Ədəbiyyat qəzeti. 2015. 16 yanvar. 
2.  Vikipediya.  Aydın  Məmmədov  // 
http:www.aydinmammadov.com 
3.  Vəli  Kamil.  «Bizim  Sabir»  məqaləsi  // 
Müsavat:  See  more  at:  //  http:axar.az/news/ 
3655#ad-image-0.... 
4.  Məlikli Tofiq. Aydın bir insan – Aydın 
Məmmədov // 525-ci qəzet. 2013. 25 noyabr. 
5.  Aslan  Vaqif.  Köhnə  tanışlar:  Aydın 
Məmmədov – 70 // 525-ci qəzet. 2014. 16 yanvar. 
6.  Yaqubov  Şakir.  Köhnə  tanışlar:  Aydın 
Məmmədov. Avtor Admin. Kateqoriya: Publisis-
tika. 2014. 17 yanvar // http:www.tofigabdin.com  
7.  Abbas  Aqil.  Peyğəmbər  ola  bilməyən 
Aydın Məmmədov // Ədalət. 2014. 16 yanvar. 
8.  Məmmədov Arif. «Eşidilən sözlər» mə-
qaləsi  //  Aydın  Məmmədov.  Sözümüz  eşidilənə-
dək. Bakı: Yazıçı, 1988. 
9.  Məsud  Afaq.  Bu  dünyanın  Aydın 
hadisəsi // 525-ci qəzet. 2014. 18 yanvar. 
10. Hacıyev Tofiq. Uzun sürən qısa ömür // 
Aydın yol. 2015. 6 fevral. 
11. Məmmədov  Aydın.  Sözümüz  eşidilənə-
dək. Bakı: Yazıçı, 1988. 
12. Qarayev  Yaşar.  Meyar  şəxsiyyətdir. 
Bakı: Yazıçı, 1988. 
13. Abdulla  Kamal.  Aydın  üçün  son  söz: 
Ədəbi rakurslar // Ədalət. 2008. 15 noyabr. 
14. Bayramov  Bayram.  Xalqın  arxasında 
yox, önündə... // Azərbaycan. 1990. 21 noyabr. 
15. Abbas  Aqil.  Köhnə  tanışlar:  Aydın 
Məmmədov – 70 // Ədalət. 2014. 16 yanvar. 
16. Zülfüqarlı  İlham.  Aydın  Məmmədov. 
Əhdi  kəsilmiş  atları  güllələyirlər,  elə  deyilmi? 
Köhnə  tanışlar:  Aydın  Məmmədov  –  70.  Аvtor 
Admin. Kateqoriya: Publisistika. 2014. 20 yanvar 
// http:www.tofiqabdin.com; http:www.525.az 
17. Məmmədov  Aydın.  Axırıncı  çörək  ye-
rim beynimdi... // Aydınlıq. 1991. 10 avqust. 
18. Aslan  Vaqif.  «Aydın»  poeması.  Bakı: 
Elm, 1993. 
19. Bayatlı  Odər  Vaqif.  Yaşamaq  lazımdır 
sabaha qədər // Azadlıq. 2011. 12 yanvar. 
 

---

QURBAN BAYRAMOV 
 
 
24 
QURBAN BAYRAMOV 
 
AYDIN MAMMADOV – AS THE CRITIC OF A NEW TYPE  
OF THE TALE OF REALITY… 
 
S u m m a r y  
 
The  article  researches  the  scientific-critikal  activites  of  Aydin  Mammadov  as  a  prominent 
figure in this socio-political, scientific and cultural environment of Azerbaijan. 
Havinq started his literary criticism researches since the 1970s, A.Mammadov attempted to 
go. Into the  literary  process through  world  literature and  scientific-theoretical thought  and these 
attempts  comprise  the  subject  matter  of  the  article  which  highlights  authenticity  and  dominant 
features of the critic’s style. 
Universality as well as the capability of always having «a new word to say» in all the fields 
of literary environment of the 70–80s, have been stressed by the the author. 
With respect to the poetry  and  prose of the 1960–80s, authentic  articles,  essays  as well  as 
dialogues  with  outstanding  writers  of  the  critic  who  was  distinguished  by  his  objective  and 
fundamental interference into the literary process have been analysed in detail. 
These  analyses  formulate  A.Mammadov’s  image  as  an  authentic  critic,  enable  to  imagine 
the  critic  who  can  perceive  truthfulness,  back-and-forth  movements  in  the  literary  process,  thus 
being  able  to  appreciate  and  analyse  it  in  full  scope,  to  evaluate  each  and  every  new  piece  of 
literature in the context of movement of literary process. 
 
Key  words:  literary  criticism,  literary  process,  tradition,  innovation,  Aydin  Mammadov, 
critic 
  
 
 
ГУРБАН БАЙРАМОВ 
 
АЙДЫН МАМЕДОВ – КРИТИК НОВОГО ТИПА 
 
Р е з ю м е  
 
В  статье  рассматривается  деятельность  Айдына  Мамедова  как  критика  и  как 
блестящего  знатока  художественно-культурной,  научной  и  общественно-политической 
жизни современного ему общества. 
А.Мамедов, пришедший в литературную критику в 70-х гг. прошлого столетия, сразу 
же  привлёк  к  себе  внимание  своим  оригинальным  стилем.  Универсальность  критического 
мышления позволила ему коснуться всех сторон литературы 70–80-х гг. 
Весьма  объективной  и  принципиальной  была  позиция  молодого  критика  и 
относительно литературных процессов: в своих статьях и литературно-критических эссе он 
полемизировал  с  видными  писателями  и  всесторонне  анализировал  поэзию  60–80-х  гг.  В 
результате  об  Айдыне  Мамедове  сформировалось  представление  как  о  критике  нового 

---