N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 riyle birinci makalede bir örneksel çerçeve olarak verilmiştir. Akabinde bilişsel bilime ve göstergebilimine esasen Mehmet Âkif Ersoy’un İstiklal Marşı şiirinin ve diğer Türk Cumhuriyetleri millî marşlarının kavramlar dün- yasının semiyotik nitelikleri, ikinci makalede gösterilmiştir. Söz konusu gös- tergebilimsel veya semiyotik nitelikler, özel metin kurucu işaretlere [7] göre bir ilk edebî-lengüistik tahlil tecrübesi olarak belirlenmektedir. Millî Marş veya Himn Kavramı Millî istiklal marşı veya himni (gimni) kavramı, Türkiye Türkçesinde İstiklal Marşı, Azerbaycan Türkçesinde Dövlət Himni, Özbek Türkçesinde Dävlät Mädhiyesi veya Güneşli Hür Ülkem, Türkmen Türkçesinde Dövlet Gimni veya Sedası, Kazak Türkçesinde Memlekettik Gimni, Kırgız Türkçe- sinde Uluttuk Gimni şeklinde ifade edilmektedir. Marş kelimesi, kökence Fransız dilinden alınmıştır. Fransızca marche, Almanca marsih, İtalyanca marcia olarak yazılmaktadır. Söz konusu özel müzik parçası, savaşta ve res- mi günlerde orkestra tarafından ifa olunmaktadır [8. S. 489]. Marş, aynı za- manda müzikte somut bir türdür. Uyumlu temposu ve selis ritmi ile seçilir. Söz konusu müzik türü, opera ve balede, konser müziğinde de kullanılmakta- dır. Dünyaca ünlü W. Motzart, L. Bethoven, R. Wagner, F. Shubert, F. Sho- pen, İ. Shtraus, C. Werdi, C. Puççini, M. Glinka, P. Çaykovskiy, N. Rimskiy- Korsakov, Azerbaycan besteçilerinden Ü. Hacıbeyli, C. Cahangirov, T. Kuli- yev vb. marş yazmışlardır [9. IV. S. 380]. Himn sözcüğü ise Yunanca – hym- nos olarak ifade edilen bir kelime olup, özel nağme, türkü veya şarkı anla- mına gelmektedir. Yunanistan’da Apollon ve Dionis’e ait dini müziğe veri- len addır. M. Ö. 7–5. yüzyıllarında Alkey, Alkman, Pindar himnler yazmış- lardır. Avrupa’da XV–XVI. yüzyıllarda sosyal dini faaliyetlerin genişlenme- siyle ilintili çeşitli himnler ortaya çıkmıştır [9. X. S. 235]. Millî marşlar, her şeyden önce devletlerin bağımsızlığını ve bayrağını simgeler, onların mitolojik, sosyolojik, kültürel, birçok halde ise etnik ve dini imgelerini an- latır. Milletlerin ve halkların belli tarihî dönemlerde yaşanan ve akabinde ebedîleşen millî heyecanlarını, kahramanlık ve istiklâl duygularını yansıtır. Millî marş, genellikle sözlü, bazen de sözsüz olmakla muhakkak belli bir besteyle okunur. Söz konusu marşlar, öncelikle Avrupa, sonrasında Amerika ve Asya’da da kapitalizmin belli bir ölçüde gelişimi ve millet kavramının oluşumu ile bağlantılı olarak ortaya çıkmıştır. Bu bakımdan dünyadaki ilk millî marşın kapitalizmin beşiği olan İngiltere’de ortaya çıkması bir rastlantı değildir. «Tanrı kralı korusun» diye başlayan ve 1745 yılından itibaren söy- lenen İngiliz millî marşının sözleri ve müziği daha sonra başka ülkelerce de örnek olarak alınmıştır. Danimarka, İsveç, İsviçre, Rusya ve İspanya bu ülke- ler arasındadır. En eski millî marşlardan biri olan Fransızların Marseyyez’i, 1792’de yazılmıştır. Millî marşlar, 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren bütün dünyada giderek yaygınlaşmıştır. Bugün dünyada millî marşı olmayan her- 30 hangi bir bağımsız devlet yoktur [10. S. 1–5]. Türk dünyasında ise belli bir yazılı metne sahip olan ve bestesiyle okunan ilk millî marşlar 20. yüzyılın başlarından beri ortaya çıkmıştır. Bugün bağımsız Türk Cumhuriyetlerinin her birinin artık kendine mahsus bir millî marşı vardır. Aşağıda, Türk Cum- huriyetleri millî marşlarının yazılmasından, düzenlenmesinden ve resmî dev- let kurumlarınca onaylanmasından söz edilmektedir. Türk Cumhuriyetlerinin Millî Marşları Üzerine Açıklamalar Türk Dünyasında yer alan bir devletin ilk resmî millî marşının metni, 28 Mayıs 1918 – 28 Nisan 1928 yılları arasında sadece 23 ay yaşamış Azer- baycan Demokratik Cumhuriyetinde meydana çıkmıştır. Azerbaycan devleti- nin millî marşı 1919 yılında hazırlanmıştır. Sözlerini Ahmet Cevat yazmış, müziğini ise Üzeyir Hacıbeyli bestelemiştir. Söz konusu marş, 30 Ocak 1920’de Azerbaycan Milli Meclisinde millî marş olarak seçilmiş ama De- mokratik Cumhuriyetin 28 Nisan 1918 yılındaki çöküşünden dolayı kullana- mamıştır. 1991 yılında Azerbaycan tekrar bağımsızlığına kavuşmuştur. Bun- dan sonra Azerbaycan parlamentosu 1992 yılının 27 Mayısında «Azerbaycan Devlet Himni hakkında» kanun kabul etmiştir. Söz konusu kanuna esasen 1919 yılında ünlü besteci Üzeyir Hacıbeyli ve sözleri şair Ahmet Cevat’a ait olan «Azerbaycan Marşı» «Azerbaycan Devlet Himni» olarak onaylanmıştır. Bu marş, o zamandan beri bağımsız Azerbaycan Cumhuriyetinin millî marşı olarak kullanılmaktadır. Türkiye Cumhuriyetinin millî marşının metni, ortaya çıktığı zamandan beri herhangi bir değişiklik yapılmadan okunmaktadır. Söz konusu marşın sözlerini Mehmet Akif Ersoy, 20 Şubat 1921’de yazmış ve bu marş, 12 Mart 1921’de TBMM’de kabul edilmiştir. Başlangıçta söz konusu metne çeşitli besteler yapılmıştır. Ancak, bugün Türkiye Cumhuriyetinin İstiklâl Marşına söylenilen beste, millî bestekâr Osman Zeki Üngör’e mahsustur [11. S. 167– 178]. Diğer Türk Cumhuriyetleri ve Topluluklarında ise Sovyetler Birliği dö- neminde rejimin diktesiyle yazılan ve dönemin ideolojisini yansıtan millî olmaktan uzak marşlar mevcut olmuştur. Bugünkü bağımsız Türk Cumhuri- yetlerinde ise millî marşlar, 1991 yılında Sovyetler Birliğinin çöküşünden sonraki dönemde yeniden düzenlenmiştir. Kazakistan ve Türkmenistan’da bağımsızlık döneminde yeniden hazırlanan millî marşların metinlerinde son- radan bazı değişiklikler yapılmıştır. Özbekistan’da ise Sovyetler Birliğinde ifa edilen eski marşın sözleri değiştirilerek bağımsızlık döneminde de kulla- nıma konmuştur. Bugün Özbekistan Cumhuriyetinin millî marşı, bayrak ve armasıyla beraber, temel devlet sembollerinden biridir. Millî marş olarak «Güneşli, hür ülkem» adlı şarkı ifa olunmaktadır. Söz konusu şarkı, yukarıda da belirtildiği üzere, daha Sovyetler Birliği döneminde Özbekistan’ın millî marşı olarak kullanılmıştır. Ancak 10 Aralık 1992 yılında Özbekistan Cumhuriyeti Millî Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|