N. N. Musayeva Kİtabxana informatikasi azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 21. 08. 01 tarixli 917 saylı əmri ilə Ali məktəb tələbələri üçün dərs
Yüklə 2,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4 USMARC formatı
- Nümunə: 005
17 markeri biblioqrafik yazının strukturuna aid məlumatları: yazının tipi, onun biblioqrafik səviyyəsi, iyerarxik səviyyədə vəziyyəti, yazının tamlıq dərəcəsi, ISBD qaydalarına uyğunluğu və s. haqqında kodlaşmış məlumatları əks etdirir. Yazı markerindən sonra məlumat kitabçası gəlir. Məlumat kitabçası 12 simvoldan ibarət olub 3 hissəyə ayrılır. Birinci hissə 3 simvoldan ibarət olub, sahələrin nişanını göstərir. İkinci hissə 4 simvoldur və məlumat sahəsinin uzunluğunu göstərir, yəni birinci hissədə verilən sahənin simvollarının (bura indikatorlar, altsahənin identifikatoru, mətn və ya kodlaşdırılmış məlumatlar və sahə ayrıcılları da daxildir.) sayını müəyyənləşdirir. Üçüncü hissə 5 simvoldan ibarət olub, başlanğıc simvolun mövqeyini göstərir. Dəyişən uzunluqlu məlumatlar sahəsi isə məlumat kitabçasından sonra gəlir və biblioqrafik məlumatları əks etdirir. UNIMARC və USMARC formatlarının əsas fərqi sahələrin, altsahələrin və indikatorların bir‐birinə uyğun gəlməməsidir. Həmçinin UNIMARC formatında sahələrin sayı ilə USMARC‐ın sahələrinin sayı üst‐üstə düşmür, UNIMARC‐da sahələrin sayı çoxdur. Bu onunla bağlıdır ki, UNIMARC formatı USMARC‐dan sonra yaradılıb və daha geniş təsvir imkanlarına malikdir. Bundan əlavə, iki format arasında digər fərqlər: sahə daxilində altsahələrin sayı, sahələrin uzunluğu, indikatorların qiymətində fərqlər və s. kimi kiçik fərqlər vardır. Oxucu dərs vəsaitində verilmiş, kitablar üçün UNIMARC və USMARC formatı ilə tanış olduqda bu fərqləri özləri müəyyən edə biləcəkdir.
18 USMARC formatında hazırlanmış hər bir biblioqrafik yazı, Yazı markerindən və USMARC sahələrində və altsahələrində yazılmış məlumatlardan ibarətdir. Yazı markeri yazının işlənilməsi üçün vacib olan, kodlaşmış məlumatları əks etdirir. Hər bir məlumat üçün konkret mövqe müəyyən edilmişdir. Mövqelər 0‐dan 23‐ə qədər nömrələnir. Belə ki, kitablar üçün :
uzunluğu üçün nəzərdə tutulmuşdur. O, avtomatik olaraq Avtomatlaşmış Kitabxana‐İnformasiya Sistemi tərəfindən müəyyən olunur. Mövqe 5‐də yazının statusunu bildirən aşağıdakı kodlardan biri yazılır: •
•
n‐ yeni yazı; •
d‐xaric edilmiş yazı 2 . Mövqe 6‐8‐ də kitablar və bir yazı ilə təsvir olunan coxcildli kitablar üçün «am0», iki yazı ilə təsvir olunan coxcildli kitabların ümumi seriyası üçün «am1», ayrı‐ayrı cildləri üçün «am2» kodu yazılır. Burada a ‐ kataloqlaşdırılan materialın tipini‐çap materialı olduğunu, m‐ biblioqrafik səviyyəni‐monoqrafik nəşr olduğunu, 0‐2 kodları isə yazının iyerarxik səviyyəsini bildirir 3 .
Mövqe 9 kitablar üçün təyin edilmədiyindən probellə doldurulur. Mövqe 10 və 11‐də müvafiq olaraq sahə və altsahə identifikatorlarının uzunluqlarını bildirən 2 kodu yazılır.
2 Müvafiq nəzarət nömrəsinə malik olan digər yazının etibarlı olmadığını göstərmək üçün mübadilədə iştirak edən yazı. 3 İyerarxik əlaqədən istifadə edilmədikdə onun yerinə probel qoymalıdırlar 19 Mövqe 12‐16 məlumatların baza ünvanını bildirir və avtomatik olaraq Avtomatlaşmış Kitabxana‐İnformasiya Sistemi tərəfindən müəyyən olunur. Mövqe 17 və 19 kitablar üçün təyin edilməyib və mövqelərə probel qoyulur. Mövqe
18 –də
kataloqlaşdırılmış təsvir formasını bildirən kodlardan biri yazılır: •
məlumatları (sahə200‐225) ISBD qaydalarına uyğun hazırlanmışdır. •
məlumatları (sahə200‐225) ISBD qaydalarına uyğun hazırlanmamışdır. •
Mövqe 20 formatın hər sahəsinin uzunluğunu bildirir və 4 kodundan ibarətdir. Mövqe 21‐də həmişə 5, mövqe 22‐də isə 0 kodu yazılır. Mövqe 23 kitablar üçün müəyyən olunmayıb. Nümunə: 00999nam0_22002651_i_450_ Formatın kitablar üçün biblioqrfik informasiya daşıyan sahələrini formal olaraq
aşağıdakı təsvir
qruplarında birləşdirmək olar: 1.
İdentikləşmə və kodlaşmış məlumatlar; 2.
Yazının başlığı və ya intellektual məsuliyyət; 3.
Sərlövhə; 4.
Nəşr, yayım və fiziki xarakteristika; 5.
Qeydlər; 6.
Predmet rubrikası; 7.
Lokal məlumatlar.
İdentikləşmə və kodlaşmış məlumatlar.
20 001 Yazı identifikatoru. Sahə indikatorlara və altsahələrə malik deyil. Sahə hər bir yazı üçün mütləqdir və yazını bir qiymətli təyin edən simvolları əks etdirir. Təkrarlanmır. Yazı identifikatoru olaraq istənilən beynəlxalq standart nömrələrdən də (ISBN, ISSN, milli biblioqrafiya nömrəsi) istifadə edilə bilər. 005 Redaktə tarixi. Sahə 16 simvoldan ibarət olub, yazının axırıncı dəfə redaktə olunduğu, əgər yazı redaktə olunmayıbsa yaranma tarixini və vaxtı əks etdirir. Bu sahəyə informasiya avtomatik olaraq əksər Avtomatlaşmış Kitabxana İnformasiya Sistemi tərəfindən daxil edilir. Sahə indikatorlara və altsahələrə malik deyil. Nümunə: 005 19860901141236.0 4
008 Kodlaışdırılmış materiallar. Sahə indikatorlara və altsahələrə malik deyil və həm kataloqlaşdırılan obyektin xüsusi biblioqrafik aspektləri haqqında və həm də bütünlükdə yazı haqqında 40 simvoldan ibarət kodlaşmış məlumatı əks etdirir. Kodlaşdırılmış məlumat ünsürlərinin hər biri müəyyən mövqedə 5 yazılır(00‐39). Belə ki, sahənin 00‐17 və 35‐39‐cu mövqeləri bütün növ materiallar üçün, 18‐ 34‐cü mövqelər isə biblioqrafik səviyyədən‐materialın tipindən asılı olaraq doldurulur. Bütün mövqelər onlar üçün müəyyənləşmiş kodları, probeli və ya doldurucu simvolları özündə saxlamalıdır.
kompüterə daxil etmə tarixi yazılır. Tarix il, ay, gün‐ formatında daxil olunur.
4 [1 sentyabr, 1986-ci il, saat 2:12:36] 5
Mövqelər 0‐dan 39‐a kimi nömrələnir. Yüklə 2,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|