Naği qarabağ
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
45
kəndləri, Cəbrayıl rayonunun Sur, Banazur, Quşçular, Qışlaq kəndləri işğal olundu. Döyüşçülərin geri çəkilməsi əsasən əlavə qüvvələrin və silah-sursatın vaxtında gətirilməməsi ilə bağlı idi. Cəbrayıl şəhəri 3 dəfə əldən-ələ keçdi, lakin düşmənin artan təzyiqlərinin qarşısını almaq mümkün olmadı. Avqustun 23-də Cəbrayıl şəhəri, avqustun 25-də isə rayon əsasən işğal edildi. Rayonun müdafiəsi zamanı yerli özünümüdafiə və Lənkəran taburları ciddi itkilər verdilər. Füzuli şəhəri Milli Ordunun 160-cı alayı və yerli briqada tərəfindən müdafiə olunurdu. Düşmən ağır döyüşlərdən sonra Füzulinin yaxınlığındakı Məngələn Ata yüksəkliyini, avqustun 23-də isə şəhərin özünü işğal etdi. İşğalçılar avqust ayının sonunda həm Ermənistan ərazilərindən, həm də Qarabağın zəbt edilmiş ərazilərindən Qubadlı rayonu istiqamətində hücuma başladılar. Avqustun 31-də Qubadlı şəhəri işğal edildi, rayonun şimal hissəsi sentyabrın 2-də zəbt olundu. Sentyabrın əvvəlində işğalçı qoşunlar Azərbaycan-İran sərhəddinə çıxdılar. Müharibəyə digər dövlətlərin də qoşulması perspektivi yarandı. Türkiyə hərbi komandanlığı 3-cü Səhra ordusunun əsas qüvvələrini Ermənistanla sərhəd xəttinə yaxınlaşdırdı, 12-ci və 13-cü mexanikləşdirilmiş briqadaları Rusiyanın Gümrüdə (Ermənistan) yerləşdirilmiş 127-ci motoatıcı diviziyasmın qarşı tərəfınə yeritdi və hərbi aviasiya hissələrində yüksək döyüş hazırlığı vəziyyəti elan etdi. Eyni zamanda Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı qoşunlar qrupunun komandanlığı 127-ci motoatıcı diviziyada hərbi təlimlərə başladı. Bu təlimlərdə Türkiyənin Ermənistan ərazilərinə hücumu və onun qarşısının alınması yolları ilə bağlı məsələlər qoyulmuşdu. İran Azərbaycanla sərhədlərə böyük hərbi qüvvələr, o cümlədən nizami ordunun 21-ci piyada diviziyası, İslam inqilabı keşikçiləri korpusunun 31-ci diviziyasını yeritdi. İran komandanlığı həmçinin Araz çayı boyunca "Səhənd" hərbi təlimlərinə başladı. Ermənistan işğalçı niyyətlərini tam şəkildə reallaşdırmaq məqsədi ilə 1993-cü ilin oktyabr ayında yenidən fəallaşdı. Düşmənlər oktyabrın ortalarında cəbhənin cənub kəsiyində yeni əməliyyata başladılar. Oktyabrın 23-də erməni silahlı birləşmələri 12 tankla Horadiz üzərinə yeridilər. Düşmən bu vacib nəqliyyat qovşağını ələ keçirərək, Zəngilanın, həmçinin Cəbrayıl və Qubadlı rayonlarının hələ işğal olunmamış yaşayış məntəqələrinin Azərbaycanın digər əraziləri ilə əlaqəsini kəsdi. Mühasirə vəziyyətinə düşmüş Zəngilan alayının az saylı qüvvələri işğalçılara ciddi müqavimət göstərə bilmədilər. İşğalçılar hücumu genişləndirərək, Ermənistanın Qafan və Mehri ərazilərindən yeni qüvvələrlə, o cümlədən 40 ədəd zirehli texnikanın iştirakı ilə Zəngilanın içərilərinə doğru irəlilədilər. Ağır döyüşlərdən sonra düşmən oktyabrın 28-də Mincivan dəmiryol stansiyasını, oktyabrın 29-da isə Zəngilan rayon mərkəzini və ətrafdakı yaşayış məntəqələrini zəbt etdi. Zəngilan alayının şəxsi heyəti, həmçinin dinc əhali Araz çayını keçərək İran ərazisinə getməli oldu. 1993-cü ilin 8 ayı ərzində Azərbaycan Dağlıq 46
Qarabağın ətrafındakı 6 böyük rayonunu itirərək ağır duruma düşdü. Ermənistan işğalçı planlarını əsasən yerinə yetirdi. Bu vaxt ərzində davam edən fasilələsiz hakimiyyət böhranları qoşunlarımızın ciddi müqavimət göstərməsinə imkan vermədi. Digər tərəfdən, Rusiyanın ermənilərə açıq şəkildə hərbi və siyasi dəstək verməsi, rus hərbiçiləri, silah və texnikasının ermənilər tərəfdən hərbi əməliyyatlarda iştirakı da həlledici amillərdən oldu. Beynəlxalq təşkilatlar işğal faktı qarşısında ciddi addımlar atmaq, işğalçı Ermənistanı cəzalandırmaq əvəzində qeyri-müəyyən ibarələrdən ibarət qərar, qətnamə və bəyanatlarla kifayətləndilər. BMT Təhlükəsizlik Şurası 1993-cü ildə 822, 853, 874, 884 saylı dörd qətnamə qəbul ctdi. Bu sənədlərdə Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərinin azad olunması tələbi qoyulur, lakin işğalçı tərəf kimi "yerli erməni qüvvələri" göstərilirdi. 884 saylı qətnamədə isə Ermənistana təklif olunurdu ki, "Dağlıq Qarabağ ermənilərinin qətnamələrə riayət etməsi üçün öz təsir imkanından istifadə etsin". Bu cür absurd sənədlərlə münaqişənin nizama salınması mümkün deyildi. 1993-cü ilin sonu üçün cəbhədə vəziyyət bir qədər dəyişdi. Azərbaycanın hərbi-siyasi rəhbərliyi bir sıra vacib tədbirlər həyata keçirdi. Mərkəzləşmiş komandanlıq və idarəetmə sistemi təkmilləşdirildi, təlim mərkəzləri və poliqonlarda döyüş hazırlığının səviyyəsi yüksəldildi, MDB-nin ayrı-ayrı yerlərindən Azərbaycanlı zabitlərin Milli Orduya cəlb olunması prosesi intensivləşdirildi. Noyabrın 2-dən etibarən Milli Orduya könüllülərin geniş şəkildə cəlb olunmasına başlanıldı. 1993-cü ilin oktyabrından 1994-cü ilin mayına qədər Silahlı qüvvələrə 4 çağırış həyata keçirildi. Xaricdən silah və texnika alındı, bir sıra xarici dövlətlərlə hərbi əməkdaşlıq genişləndi. Bu tədbirlərin nəticəsində Milli Ordunun döyüş qabiliyyəti xeyli yüksəldi. Ermənistan daha çox zəbt etdiyi ərazilərdə möhkəmlənməyə, müdafiə səddləri yaratmağa diqqət yetirirdi. İşğalçı dövlətin daxili ehtiyatları dəfələrlə həyata keçirilən çağırışlar nəticəsində xeyli tükənmişdi. Ona görə də daha çox xaricdən muzdluları cəlb etməyə çalışırdılar. Bu dövrdə Rusiyanın Ermənistanda yerləşən 127-ci motoatıcı diviziyası və sərhəd qoşunları hərbiçilərinin müqavilə əsasında erməni ordusuna cəlb olunması halları çoxalmışdı. Muzdluların sayı xeyli artmışdı: 1993-cü ilin noyabrında Qarabağda Rusiyanın Sakit okean donanması dəniz piyada taburunun 480 keçmiş hərbi qulluqçusu, ABŞ, Avropa, Yaxın Şərqdəki erməni diaspor təşkilatlarının cəlb edib göndərdikləri 870-dən artıq muzdlu, Şimali Qafqazdan gətirilmiş 1200-ə qədər kazak ermənilər tərəfdən vuruşurdu. Bu vaxt Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyində qarabağlı ermənilərin təsiri güclənirdi. Müdafiə naziri S.Sarkisyanın başçılıq etdiyi qrup işğalçı əməliyyatların Beyləqan istiqamətində davam etdirilməsini tələb edirdi. 1993-cü il dekabrın 10-da Ermənistanın işğalçı qüvvələri Beyləqan rayon mərkəzi istiqamətində yeni hücuma başladılar. Qoşunlarımız ciddi müqavimət Yüklə 0,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|