Namangan muhandislik texnologiya instituti «umumtexnika fanlari»

2-jadval
GOST 2.770-68 (StSEV 2519-80) bo’yicha mexanik yuritma elementlarining belgilanishi.

№	Nomlanishi	Belgilanishi
1	Val, o’q.
2	Q o’zg’almas zveno.
3	Detal bilan valning qo’zg’almas bog’lanishi.
4	Valdagi sirpanish va dumalash podshipniklar (podshipnik tipi aniq emas)
a)	Radial
b)	Tirak
5	Sirpanish podshipnigi
a)	r adial
b)	Radial-tirak bir taraflama
	I kki taraflama
v)	Tirak bir taraflama
	ikki taraflama
6	Dumalash podshipnigi
a)	Radial
b)	Radial – tirak bir taraflama
	Ikki taraflama
v)	Tirak bir taraflama
	Ikki taraflama
7	Mufta. Aniqmas tipining umumiy belgilanishi.
8	Ajralmaydigan mufta
a)	Yopiq maxkamlangan
b)	Elastik
v)	Konpensatsiyalanadigan
9	Ilashiladigan mufta (boshqariladigan) umumiy belgilanish
10	Tormoz. Aniqmas tipining umumiy belgilanishi
11	Bir tekislikda aylanadi gan kulachok
12	Friktsion uzatmalar
a)	TSilindrik rolikli
b)	Konussimon rolikli
13	Tasmali uzatma, tasma tipi aniqmas
14	Tasmali uzatma
a)	Y assi tasmali
b)	Ponasimon tasma
v)	Ko’ndalang kesimi doira shaklidagi tasma
g)	Tishli tasmali uzatma
15	Z anjirli uzatma. Aniqmas tip. Zanjirning umumiy belgilanishi
16	TSilindrik tishli uzatma
a)	Tashqi ilashishli tishlari aniqmas tipining umumiy belgilanishi
b)	To’g’ri tishli uzatma
v)	Qiya tishli uzatma
g)	SHevron tishli uzatma
d)	I chki ilashish uzatmasi
17	Kesishuvchi o’qli konussimon g’ildirakli uzatmalar
a)	Aniqmas tip tishlarining umumiy belgilanishi
b)	To’g’ri, aylanali, spiralli tishlar bilan
v)	Gipoidli
g)	TSilindrik chervyakli uzatma

5. KIMYO SANOATI KORXONALARI MASHINALARI VA YUK TASHISH QURILMALARINING ASOSIY XARAKTERISTIKALARI


5.1. MEXANIK ARALASHTIRUVCHI QURILMALI VERTIKAL APPARATLAR

Bu turdagi apparatlar minus 40⁰ C dan plyus 350⁰ C gacha temperaturali, zichligi 2000 kg/m³ gacha va dinamik qovushqoqligi 500 Pa^. s dan ortmaydigan suyuq moddalardagi fizik-kimyoviy jarayonlarni olib borish uchun mo’ljallangan.

Apparatlardagi shartli bosim 0,67 kPa dan 6,4 MPa gacha bo’ladi. Uning xajmi esa 0,05 dan 50 m³ gacha. Bunday apparatlar korpusdan, qopqoqdan, korpus tagidan, rubashkadan (sovitish yoki isitish uchun mo’ljallangan g’ovak), suyuqlik kiruvchi va chiquvchi shtutserlardan va tayanchdan tuzilgan bo’ladi.
Uning qopqog’iga aralashtiruvchi qurilmani harakatga keltiruvchi yuritma o’rnatiladi. Yuritma esa o’z navbatida elektrodvigatel va bir necha uzatmadan tuzilgan bo’ladi. Jarayon tugagach reaktordagi maxsulot chiqarib yuborish uchun pastki shtutserdan foydalaniladi.


5.1.1. SEPARATORLAR

Ba’zi bir texnologik jarayonlarda separatorlar asosiy ishni bajaradi. Masalan, yog’larni rafinatsiyalashda, gidratatsiyalashda va moylarni tozalashda. Barcha separatorlar vertikal valga o’rtatilgan va katta aylanishlar chastotasi bilan aylanuvchi likopchali barabandan tuzilgan bo’ladi. Separatorlar elektrodvigatel va uzatmalardan tuzilgan mexanik yuritmalar yordamida harakatlanadi.

5.1.2. QISHLOQ – XO’JALIGI MAXSULOTLARINI
QURITISH QURILMALARI

Qishloq ho’jaligi maxsulotlarini qayta ishlash va uzoq muddatda saqlash uchun har xil quritish va namlagich qurilmalaridan foydalaniladi. Bu qurilmalar yordamida o’simlik urug’larining namligi saqlanib turiladi, shuningdek mevalarni vitaminlarga boy tarkibini saqlab qolish uchun quritish kerak. Oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqarishda shaxta tipidagi DSP-32 markali quritgich bir sutkada 540 tonna o’simlik urug’larini quritadi. Quritish va namlagich qurilmalarini xarakatga keltirishda mexanik yuritmalar ishlatiladi.

5.1.3. YURITMALI VALETSLAR

Valetslar rezina sanoatida tabiiy va sintetik asosli rezina qorishmalarni tayyorlash, list shakliga keltirish va qizdirishda ishlatiladi.

Valetslarning ish bajaruvchi qismi ikki g’ovak tsilindrdan tuzilgan bo’lib, ular o’zaro parallel o’qlarda o’rnatilgan. Ular har xil aylanish tezligi bilan bir-biriga teskari yo’nalishda aylanadi. Valetslarning bunday xarakatiga yopiq kontur hosil qiluvchi tishli g’ildiraklar orqali erishiladi. Valetslarning yuritmasi elektrodvigatel, reduktor va sekin aylanuvchi tishli uzatmadan tashkil topgan.
Texnologik vazifasiga ko’ra valetslar bir necha turga bo’linadi. Ulardan eng ko’p ishlatiladigani, aralashtiruvchi va qizdiradigan valetslardir.


5.1.4. MAYDALOVCHI VALETSLI STANOKLAR
(tegirmon stanoklari)
Turli qattiq va mo’rt materiallarni maydalashda, maydalovchi valetslardan foydaliniladi. Bu qurilmalar kimyo sanoatida maxsulotlarni maydalashda keng qo’llaniladi. Valetsli stanok korpusdan, bir juft valikdan, yuritma bilan bu ikki g’ildiraklar yopiq bir zanjirdan tuzilgandir. Valiklar o’zaro teskari harakatda bo’lib, bular orasidagi oraliq masofa boshqariladigan bo’ladi va yopiq kontur xosil qiluvchi uzatmali yuritmadan tashkil topgan.
Yuritma vallarining xar xil tezlik bilan bir-biriga qarama-qarshi yo’nalishda aylanishini taьminlaydi. Materiallarni har xil kattalikda maydalash uchun valetslar orasidagi masofani boshqarish mumkin.


5.1.5. NEFT SO’RIB OLISH QURILMASI

Bu qurilma yer ostidan neft so’rib olish uchun ishlatiladi. Yuritma yordamida nasos plunjeri ilgarilanma-qaytarma harakatga keltiriladi.

Yuritma odatda elektrodvigateldan, ochiq uzatmadan, masalan, tasmali uzatmadan va reduktordan tashkil topgan.
5.1.6. PARDOZLASH QURILMASI

Keramikadan yasalgan maxsulotlarni tashqi tasirdan saqlash va manzarali ko’rinishga keltirish uchun qalinligi 0,15 … 0,3 mm bo’lgan oynaga o’xshash qoplama keramikaga qizdirib yopishtiriladi. Masalan, qoplama maxsulot keramik plitkani pardozlash uchun pardozlash qurilmasida maxsus xajmli idishda tirqishdan tushiriladi. Tirqishdan tushayotgan qoplama maxsulot tagiga keramik plitka zanjirli konveyer yordamida bir maromda keltirib turiladi. Zanjirli konveyerga harakat elektrodvigatel, tasmali uzatma va reduktor orqali uzatiladi.

5.2. YUK TASHISH QURILMALARI

Yuk tashish qurilmalari (konveyerlar) ma’lum massaga ega bo’lgan yuklarni uzluksiz tashish va tushirishga mo’ljallangan. Ko’p miqdordagi bir jinsdan yoki bir xil o’lchamli bo’laklardan tuzilgan, hamda donali bir jinsli yuklarga massali yuklar deyiladi. Yuk tashish mashinalaridan sanoat korxonalarida, asosan bir jinsli massali yuklarni qayta ishlaydigan yoki ishlab chiqaradigan kimyoviy, (tog’-kon korxonalari) oziq-ovqat (don va don maxsulotlarini qayta ishlash, qand, bijg’ish maxsulotlarini ishlab chiqarish va go’sht, sut, baliq va konservalangan maxsulotlarni ishlab chiqarish korxonalari) va qurilish materiallari korxonalarida foydalaniladi.

Yuk tashish qurilmalarining konstruktsiyalari xilma-xildir. Ular asosan ikki guruhga bo’linadi:
1. Egiluvchan tortuvchi qismli (lentali, zanjirli, arqon). Bu qurilmalarda yuklar, yuk tortuvchi qism (konveyerlar, elevatorlar) bilan birga harakat qiladi;
2. Egiluvchan tortuvchi qismi bo’lmagan gravitatsion qurilma, vibratsion konveyerlar, transport quvurlari va shnekli, pnevmatik va gidravlik qurilmalar.