Namiq abbasov məDƏNİYYƏt siyasəTİ VƏ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
________Milli Kitabxana________ 43 mədəniyyətləri zənginləşdirmək, onu bəşər mədəniyyətinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevirmək olar. Mədəniyyət siyasəti mədəniyyətin inkişafında böyük rol oynayır, çünki mədəniyyət siyasi amillərdən, dövlətin mədəni inkişafına təkan verən və ya tormozlayan siyasi sistemindən asılıdır (18, s.28-29). Türkiyə Cümhuriyyətinin beşillik inkişaf planı ilə bağlı xüsusi ixtisas komissiyasının hesabatında göstərilir ki, iqtisadi və sosial inkişaf fəaliyyətləri iqtisadi olduğu qədər bəşəri mülahizələrlə də yönləndirilmə məcburiyyətindədir. Bu səbəbdəndir ki, mədəniyyət məsələlərilə bağlı fəaliyyətlər təlim-tərbiyə ilə əlaqəsini davam etdirməklə bərabər özəl bir xarakter və hədəflər mənzuməsi halını almışdır. Millətlərarası bir quruluş olan YUNESKO-da ittifaqla qəbul edilən tarifə görə mədəniyyət, bir insan cəmiyyətinin öz tarixi təkamülü xüsusunda sahib olduğu şüur deməkdir. Bu insan cəmiyyəti bur tarixi təkamül şüuruna aid mövcudiyyətini davam etdirmə əzmini göstərir və inkişafını təmin edir. Ölkəmizin çox yaxın keçmişdə qarşılaşdığı böhranın təməlində sosial və mədəni dəyərlər etibarilə yaradılan çox ciddi bir qərarsız və tutarsız dəyərlərin gənclərimizin zehninə nəqş edilə bilmiş olaması durur. Ancaq bu yollardır ki, ölkəni bölmə cəhdləri inkişaf edə bilmiş, öz dövlətinə və insanına qruplar ortaya çıxa bilmişlər. Və yenə bu yolla çalışma və istehsal qarətlərinə səd çəkilə bilmiş, iqtisadi və sosial sabitlik bərabərcə pozulmuşdur (109, s.XXII). Türkiyənin beşillik inkişaf planı ilə bağlı xüsusi ixtisas komissiyasına göndərdiyi məktubunda Turqut Özal yazırdı: “Bu gün cəmiyyəti gücləndirməyə yönəldilmiş bütün səylər, müdaxilə edilə bilir maddi ünsürlərə olduğu qədər bəşəri ünsürlərə də yönəlmək məcburiyyətindədir. İnkişaf sadəcə kapital deyil, insan ünsürünə də dayandırıldığı zaman bütünlük ərzedən və ulaşılabilir bir hədəf halını almaqdadır. Xarici dünyaya açılan ölkəmiz, ölkə xaricində yaşayan yüz minlərcə
________Milli Kitabxana________ 44 vətəndaşlarımızla birlikdə dəyərləndirilirsə, xarici təsirlərə ancaq öz mədəni dəyərlərinə sahib çıxaraq, milli xarakterilə müqavimət edəcək, birlik və bərabərliyini qoruya biləcəkdir. Dövlət iqtisadi və sosial inkişafın kəmiyyəti ilə olduğu qədər keyfiyyəti ilə də maraqlanmaq məcburiyyətindədir. Bu mənada dövlətin mədəniyyət fəaliyyətlərini tənzimləməsi, cəmiyyətin maddi rifahı ilə mənəvi mirası arasında ahəngli bir bütünləşmə- ni təmin etmək və inkişaf yoluyla əldə edilən inkişafı nəticədə insanlarımız üçün bir daxili zənginliyin qaynağı halına gətirmək hədəfinə yönəldilmiş olmalıdır. Bu səbəblə iqtisadi inkişaf səylərimizi geniş bir proqram çərçivəsində davam etdirirkən, insan ünsürünə və millətimizin tarixindən süzülüb gələn mənəvi mirasına da əyilmək zorundayıq. Milli xarakter və dəyərlərimiz inkişaf səylərinin həm başlıca dayanağı həm də hədəfi olmaq məcburiyyətindədir (109, s.XXIII). Dünya və Azərbaycan elmi fikrindən gətirdiyimiz nümunəlrdən də göründüyü kimi mədəniyyət anlayışı həm geniş, həm də çərçivələnmiş mənalarda tərif edilməkdədir. Eləcə də “Mədəniyyətin siyasəti”, “siyasi mədəniyyət və “mədəniyyət siyasəti anlayışlarını bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Akademik Fuad Qasımzadənin yazdığı məqalədə bu barədə deyilir: “XX əsrin italyan filosofu Norbert Babbionun (1909-cu ildə anadan olmuş, əsərləri əsasən əsrin ortalarında Turində nəşr olunmuşdur) yaradıcılığı baxımından bu vacibdir. Liberalizm tərəfdarı olan Babbio
siyasi mübarizəni gücləndirməyi, kəskinləşdirməyi ziyalıların vəzifəsi sayırdı. Ziyalıların siyasi fəaliyyətini o, “mədəniyyətin siyasəti hesab edirdi və onu mədəni siyasətə qarşı qoyurdu. Bu partiyaların mənafeyinə uyğun gəlir (61, s.74). Digər tədqiqatlarda isə “siyasi mədəniyyət” anlayışının elmə ilk dəfə Q.Almond və S.Veberin gətirdikləri qeyd edilir. Hər iki alimin apardıqları araşdırmaların məqsədi fərdin və cəmiyyətin siyasi sistemi daxilində oynadığı rolun, eləcə də Qərb siyasi həyat tərzinin mahiyyətini təşkil edən demokrati-
________Milli Kitabxana________ 45 yanın mədəni özüllərini müəyyənləşdirmək olub. S.Veberin sosioloji görüşlərinə əsaslanan Q.Almond belə hesab edirdi ki, siyasi mədəniyyətin xarakteri siyasi quruluşla müəyyən olunur və onun strukturu sistemdə fərdin siyasi fəaliyyət formaları, davranışları və inamlarından ibarətdir. Q.Almondun həmkarı S.Veberin irəli sürdüyü tezisə əsasən siyasi mədəniyyət fərdin siyasi sistemi bütövlükdə psixoloji planda dərk etməsidir. Böyükağa Qubatoğlunun fikrinə əsasən siyasi mədəniyyət şəxsiyyətin mühüm diqqəti cəlb edən keyfiyyətidir. O, ideya və siyasi şüurla sıx surətdə bağlıdır. Bunlar isə dünyagörüşün mühüm cəhətləri və siyasi mədəniyyətin nüvəsidir. Buna görə də siyasi şüurun, siyasi təfəkkürün və daxili mədəniyyətin inkişafı olmadan siyasi mədəniyyətin varlığından söhbət ola bilməz. Siyasi şüur və siyasi mədəniyətin yüksəlməsi, cəmiy- yətdə buna uyğun demokratik dəyərlərin qəbulu demokratik rejimin yaradılması üçün sosial zəmin hazırlayır(65, s.66-68).
Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|