Namiq abbasov məDƏNİYYƏt siyasəTİ VƏ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
________Milli Kitabxana________ 46 (58,s 60-61) Mədəniyyət siyasəti xalqın intellektual potensialının, mənə- vi sağlamlığı və rifahını yüksəltməyə xidmət edən siyasətdir. O, həm də millətin mənəvi, sosial-iqtisadi inkişafının möhkəm- lənməsini təmin edir. Mədəniyyət siyasətinin vəzifəsi maddi və mənəvi sərvətlərin istehsalı, qorunması və inkişaf etdirilməsi, eyni zamanda gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün şəraitin yaradılmasıdır. Cəmiyyətdə insanların qeyri-bərabər mədəni inkişafını və mədəni deletantlığı aradan qaldırmaq üçün inkişaf etmiş ölkələrdə mədəniyyət siyasəti koordinasiya və tənzimlən- mə yolu ilə elmi surətdə təşkil edilir və idarəetmə əsasında həyata keçirilir. Belə olan halda cəmiyyətin müxtəlif sosial qruplarının və xalqın marağını əks etdirən balanslı mədəni inki- şafa nail olmaq olar. Mədəniyyət siyasəti hüquqi təminata arxalanmalı və hadisələri qabaqlamağı bacarmalıdır. İnkişaf etmiş demokratik ölkələrdə mədəniyyət siyasətinə xalqın sosial vəziyyətinin və rifahının yüksəlməsi kimi baxılır. Çünki bu siyasətin əsas məqsədi
insan həyatının qorunub saxlanması və yaxşılaşdırılmasına xidmət etməkdir. Professor Fuad Məmmədov öz tədqiqatlarında bir-biri ilə sıx əlaqədə olub qarşılıqlı təsirdə olan ayrı-ayrı sahələrin mədə- niyyət modelini təklif edir. Buraya təhsil və tərbiyə, elm və texnologiya, ədəbiyyat və incəsənət, din, etika, informasiya, ________Milli Kitabxana________ 47 mətbuat və turizm, hüquq, təşkilat və idarəetmə, həyat tərzi, dil və mədəni irs səhiyyə, ekologiya və həyat fəaliyyətini təmin edən digər sistemlər daxildir. Həm də mədəniyyətin bütöv sistem kimi inkişafının bazis əsası hərəkətverici qüvvəsi, insa- nın intellektual fəaliyyəti və humanizm olan “mənəvi isteh- sal”dır. Azərbaycanda yeni mədəniyyət siyasətinin zərurili- yinin, rolunun və əhəmiyyətinin məntiqi dərk etmək üçün bir neçə sxematik şəkil göstərilir və aşağıdakı kimi təsvir edilir. – Son və ali məqsəd mənvi kamilliyə və yüksək rifaha nail olmaqdır. Bundan ötəri mədəniyyət siyasəti cəmiyyətin və döv- lətin hərtərəfli inkişafı üçün əlverişli şəraitin yaradılmasına nail olmalıdır, – Müasir mədəni inşafla yanaşı şər qüvvələr və dağıntılar da mövcuddur. Bu halda mədəniyyətlə antimədəniyyət arasında balansın mədəniyyətin xeyirinə dəyişdirilməsinə nail olmaq lazımdır.
________Milli Kitabxana________ 48 – Sosial-coğrafi ölçülərdə mədəni qeyri-bərabərliliyin aradan qaldırılması və müxtəlif xalqların mədəniyyətləri arasında mədəni inkişafın harmoniyasinı təşkil etmək. – Mədəniyyət siyasəti bütöv bir sosial sistem kimi ideoloji texnoloji və təşkilati səviyyələrdə inkişafın əsaslandırılmış idarə edilməsini nəzərdə tutur – Mədəniyyət bir sosial fenomen kimi düzgün başa düşmək üçün onun dar (adiləşmiş) kontekstual və elmi anlayışlari arasındakı fərqi bilmək lazımdır. – Müasir şəraitdə mədəniyyəti bütöv bir sosial sistem kimi aydın təsəvvür etmək olar. Bu zaman biz “mənəvi istehsalın” iqtisadi inkişafın əsas vasitəsi olduğunu görürük. Bu da ictimai rifahın artmasının açarı olan kulturoloji qanunauyğunluğun dərk edilməsidir. Dövlətin iqtisadi istehsalının səmərəliliyi elmin və elmi texnalogiyaların nailiyyətlərinin təhsil və tərbiyə sisteminin səmərəliliyi ilə düz mütənasibdir. – Mədəniyyəti yaradan və daşıyan insan olduğuna görə, mədəni insan düsturunu da bilmək lazımdır. O, insanın özünü tək- milləşdirmək və onu əhatə edən dünyanı mütərəqqi dəyişməkdə imkanlarını açıqlayır. – Nəhayət insan, cəmiyyət və dövlətin sosial-mədəni inkişafının əsas istiqamətləri, şərtləri və prioritetləri düzgün təyin etmək üçün mədəni inkişafın əsas amil və qanunlarını, habelə kulturologiya metodologiyasını bilmək lazımdır (128, s.191-198). Bizcə mədəniyyət anlayışı geniş anlamda dərk olunmalıdır. Belə olan halda yuxarıda qeyd edilmiş mədəni insan düsturu ortalığa çıxır. Mədəni insan hər şeyə qadirdir. Təəssüf ki, bir çox hallarda mədəniyyət anlayışı dar mənada qəbul edilir, ədəbiyyat və incəsənət kimi başa düşülür. Əlbəttə bu çox səhv düşüncədir. ________Milli Kitabxana________ 49 (58, s9) Ziya Göyalpın bu barədəki fikirləri daha maraqlıdır: “Milli mədəniyyət – hars ilə mədəniyyət arasında həm bir birləşmə yeri, həm də ayrılıqlar vardır. Mədəniyyət ilə mədəniyyət arasında birləşmə yeri ikisinin də bütün toplumsal – ictimai həyatları içlərinə almasından ibarətdir. Toplumsal ictimai həyatlar bunlardır: Din, əxlaq, hüquq, ağıl, estetika, iqtisadiy- yat, dil və texnika ilə bağlı həyatlar. Bu səkkiz növ toplumsal – ictimai həyatın toplamına cəminə “mədəniyyət” adı verildiyi kimi, mədəniyyət də deyilir. Bax, mədəniyyət ilə mədəniyyətin birləşdiyi yer və bənzərliyi bundan ibarətdir. Mədəniyyət siyasəti mədəniyyətin bəşəriyyətin inkişa- fındakı rolunu şərh edən və bu istiqamətdə ardıcıl, sistemli fəaliyyət göstərən bir sahədir. Məhz buna görə də inkişaf etmiş demokratik ölkələrdə mədəniyyət siyasəti keçən əsrin
ortalarından diqqət mərkəzindədir. Mədəniyyət siyasətinin inkişafı dünyada sülhün, firan həyat tərzinin və rifahın rəmzi kimi dərk olunmaqdadır. Ümumilikdə götürüldükdə, mədəniyyət anlayışı ilə bağlı elmi ədəbiyyatda, lüğət və sözlüklərdə olan mövcud təriflərdə “mədəniyyət” məfhumu əsasən belə izah edilir ki, bu fenomen varlığın və şüurun bütün sahələrində bəşəriyyətin predmetləş- dirmə (sərvətlər, normalar, işarə sistemləri yaradılması və s.) və predmetsizləşdirmə (mədəni irsin
mənimsənilməsi) Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|