Namiq abbasov məDƏNİYYƏt siyasəTİ VƏ MƏNƏVİ DƏYƏRLƏR
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
________Milli Kitabxana________ 62 köklü dəyişikliklərə kömək etməyə, Azərbaycan xalqının yara- dıcı potensialını və onun insan, cəmiyyət və dövlətin inkişafı baxımından istifadə edilməsi imkanlarını ölçülməz dərəcədə yüksəltməyə xidmət etməlidir (18, s.22-23). Milli psixologiya milli siyasətin həm obyekti, həm də subyektidir. Milli siyasət: milli psixologiyada formalaşır və milli psixologiya vasitəsilə idarəedici qüvvəyə çevrilir. Bunun üçün milli siyasət ilk növbədə hər bir tarixi dövrdə, yaxud konkret mərhələdə milli psixologiyanı nəzərə almağa
məcburdur. Hər bir millətin psixologiyası isə ilk növbədə onun tarixi düşüncə tərzini, adət-ənənələrini, bədii təfəkkürü, etik və estetik baxışlarını, dünyaduyumunu yüksək bədii formalarda, kompleks şəkildə özündə əks etdirən milli mədəniyyətdə özünü göstərir. Milli siyasətin milli mədəniyyətlə əsas təmas nöqtəsi tarixilikdir. Milli mədəniyyət istənilən tarixi dövrü, onun fakt və proseslərini, tarixi şəxsiyyətləri, təfəkkür tərzini, etik və etnoqrafik əlamətlərini, zövqünü bədii forma imkanları ilə mü- asirlik müstəvisində təqdim edə, bununla da milli siyasət üçün arsenala çevrilə bilər. Mədəniyyətdə milliilik və bəşəriliyin dialektikası ifadə olunur. Ən qiymətli milli sərvət olan istedadla yaradılmış sənət əsəri yalnız bir millətə yox, bütün millətlərə məxsusdur. Homer, Firdovsi, Nizami, Şekspir, Bethoven, Bax, Ü.Hacıbə- yov, Mikelancelo kimi şəxsiyyətləri hər biri öz millətinin və bütün bəşəriyyətindir. Milli siyasət milli mədəniyyət vasitəsilə dünya siyasətinə birləşə bilər. Bu o deməkdir ki, milli mədəniyyətə bədiilik xasdır: o təkcə ideyaları və dünyagörüşünü, habelə milli psixologiyanı yox, tarixi, fəlsəfi, dini əxlaqi baxışları özünədə birləşdirir. Bütün bunlarsız isə milli siyasəti təşkil etmək, onu hərəkətə gətirmək qeyri-mümkündür. Mədəniyyətdə başlıca yeri insan tutur, o əslində insanın özünə yaratdığı bədii abidədir. Milli siyasət də ilk növbədə
________Milli Kitabxana________ 63 insana, onun tarixdəki rolu və dünyəvi əlaqələrinin, həmçinin müxtəlif millətlərdən olan insanlar arasında real münasibətlərin tənzimlənməsinə xidmət edir. Milli siyasət insanları ictimai qanunlar, milli mədəniyyət isə gözəllik qanunları ilə idarə edir. İctimai qanunlar tarixən keçici, gözəllik qanunları isə əbədidir. Milli siyasət cəmiyyətin ictimai birliyini, milli mədəniyyət isə əxlaqi bütövlüyünü qorumağa xidmət etməlidir. Azərbaycan mədəniyyəti respublikanın bütün xalqları və etnik qruplarının bədii sərvətidir. Ona görə də Azərbaycan milli siyasəti və milli mədəniyyətinin bir nömrəli problemi azərbaycançılıqdır. Bu həm də milli siyasət və mədəniyyətin ortaq məxrəci, birləşmə nöqtəsidir. Azərbaycançılıq həm milli siyasətin, həm də milli mədəniyyətin demokratizmini təmin edir. “Bir milli mədəniy- yətdə iki mədəniyyət” şüarı mədəniyyətdə millətlərin yox, sinfilərin mənafeyini ifadə etdiyinə görə, milli mədəniyyətlərin inkişafını ləngitdi, onu beynəlmiləl mədəniyyət haqqında saxta ehkamının məngənəsində saxladı. Son 70 ildə Azərbaycanda başqa mənada iki mədəniyyət mövcud olub: kommunist ideologiyasına xidmət edən sovet mədəniyyəti və xəlqi və milli ideallar ifadə edən sovet dövrü mədəniyyəti (98, s.77-78). Mədəniyyətin demokratikləşdirilməsi – şəxsiyyətin özünü realizə etməsi, mədəniyyət nemətlərindən azad istifadə etməsi, imkanlarının genişləndirilməsini, habelə
mədəniyyətin vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlətin siyasi dəyərlərinə cavab verən yeni dialektik diferensiasiya və inteqrasiya proseslərinin tənzim edilməsini tələb edir. Müstəqil ölkənin demokratik mədəniyyətini liberalizm dəyərləri ilə, Azərbaycan xalqının milli dəyərlərinin sintezi yolu ilə yaratmaq zəruridir. Həmin prosesdə mühüm yeri yeni ümumsosial mədəni dəyərlər və nor- maların, demokratik mədəniyyətin əsasını təşkil edən ideallar, etika, təhsil sistemi, istehsalat, ekoloji, hüquqi və məişət normativlərinin, incəsənət və maddi təcəssümlərin formalaş- dırılması vacibdir. Ənənəvi milli və yenilikçi dünya mədəniy-
________Milli Kitabxana________ 64 yətlərinin fəal qarşılıqlı təsiri Azərbaycan cəmiyyətinin mütərəqqi inkişafına hərtərəfli yardımçı olacaqdır. Müasir Azərbaycanın mədəniyyət siyasəti mədəniyyətin təşkili və idarə edilməsində dərin struktur islahatları, ölkənin milli-mədəniyyət quruculuğunda sosial- mədəni inkişafın dünya təcrübəsinin məhsuldar istifadə edilməsini təmin etmə- lidir. Ölkənin mədəniyyət siyasətinin əsas vəzifəsi perpektiv- liliyi elmi cəhətdən əsaslandırılmış proqramlar əsasında “mənəvi istehsal” sahəsinin idarə edilməsinin səmərəliliyini artırmaqdır. Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, vətəndaş cə- miyyətində təkcə dövlət deyil, habelə beynəlxalq normalara müvafiq olaraq cəmiyyətin təşkil və idarə edilməsi
məsələlərində milli hökümətlərlə əməkdaş kimi çıxış edən qeyri-hökümət təşkilatları ilə təmsil olunan cəmiyyətlər də mədəniyyət siyasətinin subyektidir (18, s.23-24). Azərbaycanda mədəniyyət siyasətinin formalaşması üçün qiymətli mənbə BMT, YUNESKO, Avropa Şurası və digər beynəlxalq təşkilatların fəaliyyət təcrübələri, habelə Yaponiya, ABŞ, Rusiya və digər dünya ölkələrinin sosial-mədəni inkişaf təcrübələridir. Bu ölukələrdə təhsilə, elm və incəsənətə “mənə- vi istehsalın” əsas komponentləri kimi, şəxsiyyət və cəmiyyətin həyat təhlükəsizliyinin, onun keyfiyyətinin artılırmasının, dövlətin mənəvi və maddi rifahının yüksəlməsinin təmin edilməsinə xidmət edən vasitə kimi baxılır. Mədəniyyətə mənəvi, maddi, intellktual və hissi elementlər kompleksi kimi, yeninin yaranması və köhnənin dəyişməsinin fasiləsiz prosesi kimi geniş baxış, demək olar ki, birinci dəfə mədəniyyət sahəsində siyasət üzrə ümumdünya konfransında (Mondiakult, Mexiko-Siti, 1982) qəbul edilmiş tərifdə öz əksini tapmışdır. Konfrans, mədəniyyət və bəşəri dəyərlərə inkişafın əsas amilləri kimi baxılmasının getdikcə daha çox dərk edilməsini qeyd etmişdir. Bu konfransın qərarlarına əssalanaraq 1986-cı ildə BMT Baş Assambleyası 1988 – 1997- ci illərdə BMT və YUNESKO-nun himayəsi altında mədəniy- Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|