Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

O`rta er dengizi madaniyati 
deb 
atalganmadaniyatdan oziqlandilar. Har ikkala mamlakat ham tosh qurollarni, keyinroq temir 
buyumlarnio`zlashtirib olishda bir xil surat bilan bordilar. Ularning ishlab chiqarish imkoniyatlari va 
ijtimoiytuzilishi, aqliy taraqqiyoti ham juda yaqin edi.Ammo Yunoniston va Rim madaniyati bora - 
bora keskin ajralib, har biri o`z yo`lidan ketdi,mustaqil, bir - birini takrorlamaydigan oqimni 
shakllantirdilar. Yunoniston asosan, Eron, KichikOsiyo, Afrika va Old Osiyo xalqlari madaniyati 
bilan uzviy aloqaga kirishdi. O`rta Osiyo misolidaham bu jarayonni kuzatish mumkin. 
Aleksandr Makedonskiy (Iskandar) Eron saltanatini, buyuk Axmoniylar sulolasini bosib 
olgandan keyin (mil. aval. 33O - 327 y.) Yunon va Rim badiiy madaniyati O`rta Osiyoning azaliy 
madaniyatiga kuchli ta`sir etdi. O`zbekiston zaminida antik badiiy madaniyatning eng gullagan 
davri - mil. aval. 3 mil. - 3 asrlardir1.Rim madaniyati esa qadimiy evropa bilan munosabatni 
mustahkamladi. Vizantiyamadaniyatida milodning IV - XV asrlarida antik Rim madaniyati izlarini 
ko`rish mumkin. IV – VIasrlarda Vizantiya yuksak iqtisodiyoti, ko`rkam, hashamatli saroylari va 
ibodatxonalari bilanshuhrat qozondi. Bu davrda Vizantiya ustalari yasagan buyumlar ko`p 
mamlakatlarda shuhratqozondi. Har bir shaharning o`z teatri, tsirki, ko`p qavatli uylari, rejali 
doirasimon maydonlari,keng ko`chalari bor edi. 
Arxaik, ya`ni qadimiy madaniyat 
tushunchasi neytral ma`noda ishlatiladi. Shuningdek, bir 
hududdagi qadimiy madaniyatga oid ashyolar boshqa hududda takrorlanishi mumkin yoki 
shungao`xshash hodisa yuz berishi mumkin.Umuman olganda, arxaik madaniyat insoniyatning ilk 
davrdagi maishiy va ma`naviy hayotitarzini bizgacha etkazib kelgan aqliy tafakkur mahsulidir. 
Arxaik davrdagi insonning fikrlash tarzi. 
Arxaik davrdagi insoniyatning dunyoqarashi, 
tafakkur tarzi qay omillar asosida rivojlanishini yuqorida ko`rib o`tdik. Albatta, dunyoqarash va 
tafakkurning 
shakllanishiga 
tabiatdagi 
hodisalar, 
tabiiy 
o`zgarishlar 
ta`sir 
ko`rsatadi, 
dunyoqarash,tafakkur bilan tabiat doimo bir - biriga ta`sir o`tkazib boradi. Natijada ibtidoiy inson 
atrofida yuzberayotgan voqea - hodisaga o`z munosabatini bildiradi.Insonda fikrlash tarzi, ongli 
fikrlash layoqati birdaniga paydo bo`lib qolmagan, balki birnecha bosqichlarni bosib o`tgan.