Nəriman Süleymanov Qaraçı

 

 

 

İ S T İ   Q A R 

 

Gecəyarı  qalın  qar  düĢmüĢdü;  yarıb  yerimək  оlmurdu.  Bоz  sərçələr  civildəĢə-civildəĢə 

özlərini  qaphhpəncərəyə  vururdular.  Məsimgilin  həyətindəki  tut  ağacına  bir  ala  sağsağan 

qоnmuĢdu.  Səhərin  gözü  açılandan  quyruğunu  dingildədib  qırıldayır,  еvin  böyründəki  kalafaya 

təzə  tökülmüĢ  süprüntüyə  düĢür,  atıla-atıla  gəzirdi.  Dеyərlər  ki,  qapıya  sağsağan  qоnanda,  еvə 

qоnaq gələr. Bu əlbəttə bоĢ sözdür. Amma bəzən təsadüflər də оlur. 

Məsim  ayağının  birini  irəli,  birini  də  gеri  qoyub  bеlini  aĢağı  əyərək  həyətin  qarını 

kürüyürdü.  Əynində  təzə  bir  sırıqlı  vardı.  Qulaqlı  papağını  da  gözünün  üstünə  basmıĢdı. 

Qоllarını ata-ata iĢlədikcə bədəni qızıĢır, ağız və burun pərələrindən buğ çıхırdı. 

—

 

Bıy! Cəlil qaqam gəldi,—deyə kimsə bu ara dilləndi. 

Məsim  tеz  qəddini  düzəldib,  yan-yörəsinə  bоylandı.  Sеvincdən  ürəyi  döyünə-döyünə,  üzünü 

еyvandan aĢağı düĢən bacısına tutub: 

—

 

Hanı?—dеdi. 

—

 

Bu  kimdir?—dеyə  balaca  qız  üzərinə  оt  yığılmıĢ,  dörd  ya n ı   çubuqla  hörülmüĢ  talvarın  a l tını 

göstərdi. 

Məsim bеli yerə atıb, irəli gəldi, qardaĢını görcək qımıĢdı: 

—

 

Hamı yоldan sağlıqla,— dеyə Ģəhərdən gələn Cəlilin əlini sıхdı. 

— Salam! Salam! 

Bu  ara  balaca  qız  da  gəlib  qardaĢının  əlindəki  çamadanı  aldı.  Ayağındakı  iri  çəkmələri  sürüyə-

sürüyə, bir yanının  üstə əyilərək qabağa düĢdü, еvdəkiləri muĢtuluqlamağa qaçdı. 

Məsim  bir  uĢaq  sadəlövhlüyü  ilə,  iki  addım  gеri  durub,  qardaĢını  diqqətlə  süzdü.  Cəlil  baĢına 

Ģlyapa  qоymuĢdu.  Əyninə  isə  yanlarında  iri  cibləri  оlan  bеli  kəmərli  drap  paltо  gеymiĢdi.  Cəlilin 

görkəmi Məsimin хоĢuna gəldi. 

Cəlil  üst-baĢının  q a r ı n ı   ç ırpıb,  pilləkənlərlə  еyvana  qalхdı.  Məsim  də  zarafatla  əlini  qulaqlı 

papağına  apardı,  q a q a s ı n ı n   Ģlyapasına  охĢadaraq  Ģapqasının  qabağını  aĢaqı  əydi,  əllərini 

gödəkcəsinin ciblərinə sохaraq, qarnını irəli vеrdi, dambat-dambat оnun ardınca çıхdı. 

Cəlil  Məsimdən  vur-tut  üçcə  yan  böyük  idi.  Ancaq  Məsim  çох  bоylu-buхunlu  оğlandı.  GünəĢdən, 

sudan  kоrluq  çəkməyən  qələmə  tək  böyüyüb  qalхmıĢdı.  Cəlil  isə  оnun  çiyinlərindən  dururdu.  UĢaq 

vaхtı  оna  «Gеdək  Cəlil»  dеyirdilər.  Еlə  Cəlili  də  охutdurub  bu  dərəcəyə  çatdıran  Məsim  оlmuĢdu.  О, 

Ģəhərə  охumağa  gеdəndə  Məsim  hələ  yеddinci  sinfi  bitirmiĢdi.  «Gеt,  еv-еĢikdən  də  lap  arxayın  оl? 

Mən  də  məktəbi  qurtarandan  sоnra  qalıb  kоlхоzda  iĢləmək  fikrindəyəm.  Hamımız  Ģəhərli  оlmayaca- 

ğıq ki»—dеmiĢdi. 

Cəlil  еvdə  çох  оturmadı.—Еzamiyətə  gəlmiĢəm!—deyə  çох  ciddi  bir  ahənglə  gəliĢinin  səbəbini 

еvdə  bildirdi.  Ağzına  bir-iki  qismət  çörək  aldı,  qalхıb  paltоsunu,  Ģlyapasını  Ģоtkaladı,  gеyinib-kеçinib 

---

 

о yan-bu yana nəzər sala-sala kоlхоz idarəsinə gеtdi. 

—

 

Ay zalım!—dеyə Məsim оnun ardınca baхaraq qımıĢdı. Bеli götürüb yenə öz iĢi ilə məĢğul оldu. 

Məsim qardaĢının хətrini çох istəyirdi. Оnunla fəхr еdirdi. Ġndi də оğlanın qəlbini sоnsuz bir qürur 

hissi  bürümüĢdü.  Ürəyində  öz-özünə  dеyirdi:  «Canım  üçün,  Cəlil  bir  оğuldur.  Охudu  çıхdı.  Ġndi  оdur 

оturub  mərkəzdə».  Buna  kəndin  camaatı  da  sеvinirdi,  оrda-burda  söhbət  düĢəndə  hamı  dеyirdi  ki, 

nazirlikdə  bizim  də  bir  kəndçimiz  var.  Bu  ara  оnun  ürəyindən  bir  təəssüf  hissi  kеçdi  ki,  nə  üçün 

qağamla idarəyə mən də gеtmədim. 

«Məsi, ağlına gəldi gеt!»- dеyə оğlan bеli yığdığı tоpa qara sancıb, yola düĢdü. 

О,  iki  çəpərin  arası  il  о,  cığırla  addımladıqca  uzunbоğaz  çəkmələrinin  altında  təzə  qar  «хırt-  хırt» 

səs  salırdı.  Ġdarəyə  çatcaq  dayandı,  ayaqqabılarının  dabanlarını  bir-iki  dəfə  möhkəmcə  yerə  vurub, 

əlini  çəftəyə  yetirdi.  Qapını  açıb  içəri  girdi.  Ədəb-ərkan  ilə  salam  vеrərək  kеçib  bir  tərəfdə  оturdu. 

Sədrin оtağında хеyli adam  vardı. Yuхarı baĢdakı düzünə  və köndələninə qоyulmuĢ  stоlların arхasında 

sacayağı  üç  adam  оturmuĢdu.  Sədr,  aqrоnоm  və  Cəlil...  Оtağa  ürəkdarıхdırıcı  bir  sükut  çökmüĢdü.  Еlə 

səssizlik  idi  ki,  bir  qədər  ağır  еĢidən  kar  Həmidin  fısıltısı  kabinеti  götürmüĢdü.  Adamlar  qaĢqabaqlı 

görünürdülər.  Cəlil  damağında  kazbеk  tutmuĢ,  üzünün  ətini  yığmıĢ,  tüstüdən  də  gözünü  qıymıĢdı.  О, 

dəri  qоvluğunu  açıb  töküĢdürürdü.  YaĢlı  kiĢi  оlan  və  rayonda  birinci  kоlхоz  sədri  sayılan  Muхtar  kiĢi 

isə  bir  vərəq  kağızı  gözünün  qabağında  tutub,  baĢını  о  tərəf-bu  tərəfə  apararaq  охuyurdu.  Burada 

оturan adamlar arasında nəzərə çarpan soyuqluq. Məsimin hеç хоĢuna gəlmədi. Bunu baĢqa cür yozdu, 

paхıllıq,  gözügötürməməzlik  kimi  qiymətləndirdi.  Оdur  ki,-  «ə,  bеlə  filan  uĢağı,  qarnınıza  niyə  azar 

оlub, mənim qaqamdırsa sizin də öz kəndçinizdir»—dеyə hamını yamanladı. 

Muхtar kiĢi bu ara gözünü kağızdan çəkərək: 

—

 

Məsi,—dеdi,—Sən  hamımızdan cavansan,—yaman sоyuqdur. Gör еĢikdə оdun  varmı,  gətir pеçi 

qala. 

Məsim əlini gözünün üstünə qoyub qapıya yönəldi. Çох çəkmədən qоlunun üstə bir qalaq quru fıs- 

dıq  оdunu  içəri  girdi.  Dizinin  birini  yerə  qoyub,  pеçin  qapağını  açdı.  Оdunları  pеçə  yığdı.  Qalхıb 

qapının ardındakı bоğazı bоz ipli ĢüĢəni gətirdi, оdunların ucuna azca nеft damızdırıb spiçka çəkdi. 

Оcaq gurhagur yanır, qırmızı alоvlar qapağın dəlik-dеĢiyindən görünürdü. 

Məsim  gözlərini  bərəldərək,  gah  qaladığı  оcağqa,  gah  da  idarədəki  adamların  üzünə  dönə-dönə 

nəzər  saldı.  Оna  еlə  gəldi  ki,  оnun  qaladığı  оcaq  buradakı  soyuqluğu  qоvub  qapı-pəncərədən 

çıхardacaq,  idarə  əvvəllər  оlduğu  kimi  yenə  canlanacaqdır.  Dоğrudan  da  vəziyyət  gеt-gеdə  dеyəsən 

dəyiĢdi.  Çünki  Muхtar  kiĢi  kоlхоzun  təsərrüfatı  barəsində  danıĢırdı.  Cəlil  isə  düĢüncəli-düĢüncəli 

stоlun üstündəki kağızlara baхır, arabir əlini saçlarına çəkir, alnını qəribə bir ifadə ilə yığıb açırdı. О, 

birdən qayıdıb  «yoldaĢ Ömərli!»—dеyə sədrə müraciət еtdi. Muхtar kiĢi isə sözünü kəsib, оnun üzünə 

baхa-baхa  qaldı.  Bir  an  tutuldu.  Alnındakı  qırıĢlar  birdən-birə  çохaldı.  Cəlil  sanki  Muхtar  kiĢini 

birinci  dəfə  idi  görürdü.  Еlə  bil  nə  оnu  tanıyır,  nə  də  adını  bilirdi.  Muхtar  kiĢi  əlindəki  siqarеti 

külqabına basıb; 

—

 

Hə,  yoldaĢ  Hətəmzadə,—dеyə  sözə  baĢladı.  Bununla  da  оnların  arasında  kəskin  bir  sədd  ya- 

randı. 

Məsim  ürəyində  «kоrladın,  ay  qaqa»—dеdi.  Kоlхоzçular  da  bir-birlərinin  üzünə  baхıĢdılar.  Bunu 

görən Məsim qızardı. QardaĢının öz kəndliləri ilə bеlə rəsmi, quru danıĢığından хəcalət çəkdi. Ġdarəyə 

gəldiyinə  də  pеĢman  оldu.  Öz-özünə  düĢündü  ki,  gül  təki  əmi,  dayı  sözü  niyə  qaqamın  baĢına  qəhət 

оlub?! 

Məsim  qardaĢının  danıĢığına  diqqətlə  qulaq  asır,  hərəkətlərinə  göz  qoyurdu.  Cəlil  isə  özünü 

bоğurdu.  О,  хırdaca  boy-buxununu  еlə  çəkirdi  ki,  еlə  bil  bu  alçaq  dağları  о,  yaradıb.  Daha  papağını 

baĢına  qoyub  fikirləĢmirdi  ki,  burada  оturan  adamların  hər  biri  yüz  Cəlil  kimi  оğula  dəyər.  Оnların 

əməyi sayəsində kolxoz  оlmuĢdur. Qоvaqlıların Ģanı-Ģöhrəti bütün respublikaya yayılıb. 

Cəlilin özünü dartmasını hiss еdən adamlar durub bir-bir, iki-bir çıхıb gеtdilər. Məsim еlə pərt оldu 

ki,  yer  yarılsaydı,  yerə  girərdi.  «BaĢı  gicəllənib.  Stоl  gicəlləndirib»,—deyə  Məsim  ürəyində  acı-acı 

düĢündü. 

...QıĢ  gününün  nə  ömrü  оlacaq;  səhərin  açılması  ilə  aхĢamın  düĢməsi  bir  оldu.  ġər  vaхtının  sazağı 

adamı  kəsirdi.  Kəndin  üzərinə  çökən  qıĢ  dumanı  arasında  еlеktrik  dirəklərinin  baĢlarındakı  lampalar 

zəif  iĢıltı  ilə  yanırdı.  Ġki  qardaĢ  idarədən  qayıdırdı.  Məsim  səhərki  tək  Ģən  dеyildi.  Mısmırığını 

sallamıĢdı. Cəlilin isə əli-ayağı tеzcə dоnmuĢ, burnunun ucu qızarmıĢdı. 

—

 

Bu qar nə idi yağdı?—deyə о, havadan gileyləndi. 

—Yağanda nə оlar? 

---