ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
76 arxasında duran milli aktorların müəyyənləşdirilməsidir. Bu suala cavab vermək üçün son olaraq, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada baş verən olayların fonunda bir sıra məsələlərə toxunmaq məqsədəmüvafiqdir. Beləliklə, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada baş verən məlum dağıdıcı proseslər hələ başlanğıc ərəfəsindəykən belə bir dilemmatik sual ön plana çəkilirdi: sözügedən olayların əsasında həmin ölkələrin xalqları dayanır, yoxsa bütün bu proseslər bəzi güc mərkəzlə- ri tərəfindən idarə edilir? Amma hadisələrin gedişatı, baş verən bir sıra hadisələr, irəli sürülən bəyanatlar təsdiq etdi ki, bütöv bir coğrafiyanı ağuşuna alan bu tragikomik proses yenə də – ənənəvi surətdə dünyanın geostrateji konturlarını müəy- yənləşdirən güc mərkəzləri tərəfindən həyata keçirilir və bu proseslərin əsasında dayanan təməl motivlər nəhəng actorla- rın transmilli səciyyəli geosiyasi və geoiqtisadi, bir sözlə, geostrateji maraqlarıdır. Tragediyanın komik tərəfi isə odur ki, həmin regionun insanları, hətta hadisəni kənardan izləyən geniş dünya ictimaiyyətinin əksəriyyəti, doğrudan da, region- da demokratik hadisələrin baş verdiyinə inanırlar, yaxud inanmağa çalışırlar. Dünya siyasətinin statik və dinamik sub- stratlarını müəyyən və idarə edən sözügedən qüvvələr, əslində, öz aralarında iki böyük qrupda yer alan subyektlər- dən ibarətdir. Bunlardan biri formal ittifaq kimi səciyyələndi- rilən anqlo-sakson birliyinin subyektləri-ABŞ və İngiltərə, digəri isə Avrosentristlər kimi təsvir edilən regional triadadır (Fransa, İtaliya və Almaniya). “Mondializm” konsepsiyası əsasında ortaq razılaşmaya uyğun olaraq hərəkət edən sözü- gedən Atlantik aktorları özlərinin transmilli maraqları çərçi- vəsində “Böyük Yaxın Şərq və Şimali Afrika” əməliyyatına start veriblər. “Böyük Ortadoğu və Genişləndirilmiş Şimali Afrika Projesi” və “Mondializm” konsepsiyalarının mərkə- 77 zində dayanan lokomotiv aktor və ya “orkestr şefi”isə ABŞ- dır. Amma qeyd etmək lazımdır ki, Avroatlantik aktorları (Avrosentristlər) ilə anqlo-saksonlar arasında kəskin institu- sional ziddiyyətlər mövcuddur. Avropada müşahidə olunan sonuncu maliyyə kataklizmləri bu ziddiyyətləri aşkar edən növbəti institusional vasitə oldu. Avrozonada baş verən maliyyə kataklizmlərinin fonunda dövlətlərin istinad etdiyi tədbirlər və atdığı addımlara nəzər yetirdikdə belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, bu gün də dünya siyasətinə ciddi surətdə təsir edən Avrosentrist - anqlo-sakson qarşıdurması yeni keyfiyyətdə, ənənəvi formada davam edir. Məlum olduğu kimi, anqlo-sakson ittifaqı ilə Avro- sentristlər arasında beynəlxalq münasibətlər tarixinin bir çox mərhələlərində ciddi strateji rəqabət meyilləri mövcud olub. Hər iki qütb arasında daim geostrateji resurslara sahib olmaq və geosiyasi dividendlər əldə etmək uğrunda ciddi mübarizə gedib. I Dünya müharibəsinə qədərki dövrdə pik nöqtəyə qalxan bu mübarizə I və II Dünya müharibəsinin arasındakı tarixdə öz formasını müəyyən qədər dəyişib. II Dünya müha- ribəsindən sonra isə anqlo-saksonlar geostrateji mənada ciddi üstünlüklər əldə ediblər və hegemon birliyə çevriliblər. Ancaq SSRİ-nin fiaskoya uğraması ilə formalaşan yeni dünya düzəninin fonunda Avrosentristlər də müəyyən dividendlər əldə edərək əhəmiyyətli geostrateji resurslara sahib olublar. Amma bununla yanaşı, hələ də anqlo-sakson hegemoniyası öz mövcudluğunu qoruyub saxlamaqdadır. Eyni zamanda, mövcud mübarizə meyilləri müxtəlif forma və səviyyələrdə özünü göstərməkdədir. Son olaraq avrozonada baş verən maliyyə kataklizmləri- nin fonunda Avrosentrist - anqlo-sakson qarşıdurması və rə- 78 qabəti aşkar formada təzahür olunub. Belə ki, Avrosentristlə- rin siyasi və iqtisadi lokomotivi olan Fransa və Almaniya müxtəlif tədbirlər paketi irəli sürməklə həm avrozonanı böhrandan xilas etmək, həm də təmsil etdikləri qütbün mühüm geostrateji dividendlər əldə etməsinə nail olmağa çalışıblar. Buna qarşı olaraq anqlo-sakson cəbhəsinin də müəyyən addımlar atacağını gözləmək olar. Hər halda, perspektivdə bunun şahidi olacağıq. 79 V FƏSĠL Beynəlxalq Ģəbəkə hakimiyyəti qlobal prosesləri yönləndirən infoelita kimi 5.1. Netokratiya yeni növ hakimiyyət forması kimi Müasir dövrdə ən müxtəlif strateji araşdırmalarda önə çəkilən başlıca kateqoriya və məsələlərdən biri də netokratiya və yaxud “şəbəkə hakimiyyət”dir. XXI əsrdə dünya siyasətin- də lokal və qlobal informasiya şəbəkələri genişləndikcə, qloballaşma prosesi sürətləndikcə “qlobal dövlət” məsələsi araşdırmaçıların diqqətini daha çox çəkməyə başladı ki, bu da bir sıra yeni tədqiqat məsələlərini aktuallaşdırmış oldu. Bu məsələlər sırasında “şəbəkə hakimiyyəti” (netokratiya) prob- lemi xüsusi yer tutmaqdadır. Bəzi mənbələrdə bu kateqoriya “şəbəkə dövləti” kimi təqdim edilir ki, bu da müəyyən anlaşılmazlıqların və semantik problemlərin meydana çıxma- sına səbəb olur. Belə olan halda, araşdırmaçılar “qlobal dövlət”lə “şəbəkə dövləti”ni eyniləşdirir və buradan da yanlış nəticələr hasil olunur. Məhz bu cür eyniləşdirmənin fonunda əhəmiyyətsiz, bir o qədər də lazımsız müqayisələr aparılır. Beləliklə, hər iki məfhumun fərqli və oxşar xüsusiyyətləri ön plana çəkilir. Biz isə bu cür müqayisələrin fonunda, əslində, “şəbəkə dövləti” anlayışının yanlış olduğunu, bu məfhumun doğrusunun “şəbəkə hakimiyyəti” olmasını və gerçəklikdə netokratiyanın qlobal dövlətin struktur elementi kimi çıxış etdiyini isbat edəcəyik. Beləliklə, qeyd edilir ki, “qlobal dövlət”lə “şəbəkə dövləti” arasında müəyyən oxşar və fərqli xüsusiyyətlər Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|