ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
163 onların reallaşdırılması və müdafiəsi mexanizmləri müəyyən edilir. Bundan başqa, ictimai təfəkkürdə milli maraqlar dedik- də, həm də insanın, cəmiyyətin və dövlətin mənafelərinin rasional surətdə cəmiyyət üzvləri və cəmiyyəti idarə edən subyektlər tərəfindən dərk olunması nəzərdə tutulur. Məhz bu baxımdan, milli maraqların dərk olunması onların müdafiəsi mexanizminin formalaşdırılmasını şərtləndirən mühüm faktor qismində çıxış edir. Bir çox sosioloji və politoloji mənbələrdə milli maraqlar dövlət maraqları anlayışı ilə eyniləşdirilir. Belə bir arqumen- tal tezisdən istifadə edilir ki, dövlət millətin təsisatlanmış for- masıdır, başqa sözlə, milli dövlət öz stukturu, funksionallığı və mahiyyəti etibarilə başlıca sosial-siyasi təsisatdır, məhz buna görə də, milli maraqların müdafiəsi dövlətin funksional- lığı çərçivəsindədir. Yəni dövlətin fəaliyyətində rəhbər tutdu- ğu mənafelər sistemi elə milli maraqlar kimi səciyyələndiril- məlidir. Amma bunun əksini iddia edən araşdırmaçılar isə qeyd edirlər ki, milli maraqlar anlayışı dövlət maraqları anla- yışından daha genişdir və özündə dövlət maraqlarını da ehtiva edir. Bir sözlə, ictimai təfəkkürdə milli maraqlar dedikdə, sosiumda, cəmiyyətdə dərk edilmiş kompleks mənafelər sis- temi nəzərdə tutulur. Qeyd etdiyimiz kimi, milli maraqların dərk edilməsi isə onların reallaşdırılması və mühafizəsini şərtləndirən mühüm mexanizm qismində çıxış edir. Milli maraq kateqoriyasına toxunarkən, şübhəsiz, milli maraqların müdafiəsi və vətəndaşlıq təşəbbüsü məsələlərinə diqqət yetirmək zərurəti ortaya çıxır. Qeyd etdiyimiz kimi, ictimai təfəkkürdə milli maraq dedikdə, cəmiyyətin ayrı-ayrı yarımsistemlərində mövcud olan dərk edilmiş kompleks 164 mənafelər sistemi nəzərdə tutulur. Başqa sözlə, siyasi, iqtisa- di, mədəni, ekoloji, iqtisadi, elm, mədəniyyət və mənəviyyat sahələrində təşəkkül tapmış kompleks mənafelər sistemi milli maraqları təşkil edir. Milli maraqların dövlət tərəfindən müdafiəsi vasitələri, mexanizmləri və yollarını anlamaq üçün ayrı-ayrı sahələrdə mövcud olan milli maraqların özünə, eləcə də bu istiqamətdə Azərbaycan Respublikasının təcrübəsinə də toxunmaq məqsədə müvafiqdir. Bunlarla yanaşı, milli maraqların dövlət tərəfindən mü- hafizəsi məsələsi də strateji problem qismində çıxış edir. Mil- li maraqların dövlət tərəfindən mühafizəsi dedikdə, yuxarıda sadalanan əsas milli maraqlara qarşı meydana çıxa biləcək real və potensial təhdid ünsürlərinin qarşısının alınması və ya neytrallaşdırılması nəzərdə tutulur. Digər tərəfdən, milli maraqların təmin və müdafiə olun- ması məsələsində vətəndaşlıq təşəbbüsü məsələsi də xüsusi önəm kəsb edir. Bu sahədə vətəndaşlıq təşəbbüsü dedikdə, vətəndaşların seçki, referendum və qanunla müəyyən olun- muş digər demokratik vasitələrlə ölkənin milli maraqları və onların müdafiəsinin yolları haqda öz fikir və təkliflərini ifa- də və icra edə bilmələri və ya etmələri nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, buraya vətəndaşların qanunvericiliklə nəzərdə tu- tulmuş qaydada ölkənin milli təhlükəsizliyinin təmin olun- ması məqsədi ilə dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanları tərəfindən hazırlanmış tədbirləri könüllü və ya konstitusiya vəzifələrinin yerinə yetirməsi də aid edilir. Azərbaycan Respublikasının milli maraqlarının etibarlı müdafiəsi milli inkişafın təmin olunması ilə paralel səciyyə daşıyan missiyadır. Daha da dəqiqləşdirsək, milli inkişafın təmin edilməsi üçün həyata keçirilən kurs, eyni zamanda, milli maraqların təmin olunmasına mühüm töhfələr verir. 165 Milli inkişafın təməl təminatçı komponentlərindən biri intellektual resurslardan səmərəli istifadə olunmasıdır. Bura- da daha çox diqqət yetirilən məqam intellektual əsaslara söy- kənərək, müvafiq resurslardan istifadə edərək, inkişafın kon- septual əsaslarının və icra mexanizmlərinin yaradılmasıdır. Başqa sözlə, müasir dövlətlərin milli inkişaf strategiyasının mühüm istiqamətlərindən biri də ümummilli tərəqqinin kon- septual əsaslarının hazırlanıb, həyata keçirilməsi təşkil edir. Bu istiqamətdə isə milli dəyərlərə və maraqlara müvafiq su- rətdə təsbit edilmiş konsepsiyanın müəyyən və icra olunması strateji zərurət qismində çıxış edir. Əlbəttə ki, hər bir dövlətin milli inkişaf konsepsiyası özündə ümumi və xüsusi məqsədləri ehtiva edir. Daha da də- qiqləşdirsək, milli inkişaf konsepsiyasında milli maraqlardan irəli gələn təməl strateji vəzifələr və məsələlər öz əksini tapır. Təbii ki, başlıca strateji məsələlər qismində siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni, hüquqi sahələrdə müəyyənləşdirilmiş priori- tetlərə müvafiq surətdə təsbit edilən missiya və vəzifələr çıxış edir. Başqa sözlə, milli inkişaf konsepsiyası konkret zaman müddəti üçün nəzərdə tutulmuş milli məqsəd və vəzifələri özündə ehtiva edən əsas rolunu oynayır. Məhz buna görə də, cəmiyyətin müxtəlif yarımsistemlərində (sosial, siyasi, hüqu- qi, iqtisadi, mədəni və s.) ayrı-ayrı vəzifələr təsbit edilir və onların yerinə yetirilməsi istiqamətində institusional resurs- lardan istifadə olunur. Dünya praktikasında milli inkişafın müxtəlif konseptual modelləri mövcuddur. Milli inkişaf strategiyasının təcrübi nümunələri qismində daha çox ABŞ, Yaponiya və Böyük Britaniya inkişaf modelləri xüsusilə fərqləndirilir. Bu baxım- dan, “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyası da milli inkişafın konseptual əsası kimi dəyərləndirilə bilər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|