Nuklein turşularinin kimyəvi quruluşU
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
~ 32 ~ polipeptidlərdən ibarətdir. Yaşlı insanın qanında hemoqlobinin böyük hissəsi tetramer 2 2 (Hb-A) təşkil edir. İnsan genomunda hemoqlobin genləri iki klasterdə 16-cı xromosomda bütün -bənzər genlər, 11-ci xromosomda isə bütün - bənzər genlər yerləşmişdir. Hər bir klasterdə psevdogenlər vardır. Maraqlıdır ki, genlərin xromosomlarda bu cür yerləşməsinə baxmayaraq, onlar hansı ardıcıllıqla ontogenezin gedişində işə düşürlər. Bu genlər ayrı-ayrı toxumalarda və ontogenezin müxtəlif mərhələlərində fəaliyyətə başlayır. Bu fakt isə bu genlərin ekspressiyasına sərbəst nəzarət olunduğunu göstərir. Bütün bu deyilənlər eukariotlarda operon prinsipi ilə ümumi nəzarətin olmadığını göstərir. Drozofildə nRNT genləri hər birində 1-2 gen olmaqla xromosomun müxtəlif sahələrində yerləşir. Yalnız sahələrdən birində 16 gen 50 n.c. uzunluğunda kiçik bir sahəni tutur, baxmayaraq ki, onların transkripsiyası eyni promotorla nəzarət olunur. Transkripsiya olunan sahələr DNT-nin transkripsiya olunmayan speyserlər adlanan sahələri ilə ayrılır. Bu sahələrin uzunluğu məs., 1750 n.c. maya göbələyində, 3750-6450 n.c. drozofildə və s. Transkripsiya olunmayan sahələr, təkrarlanır və hər bir təkrar vahidi digərindən asılı olmadan fəaliyyət göstərir. Genin quruluş və tənzimləyici hissəsi Hər bir gen quruluş və tənzimləyici hissələrdən ibarətdir. Tənzimləyici hissə transkripsiya başlayan sahədən promotordan transkripsiya qurtaran sahəyə – terminasiya sahəsinə qədər əhatə edir. DNT-nin ikiqat spiralı promotor sahəsində promotorlara RNT- polimerazanın təsiri ilə denaturasiya olunur, eukariotlarda isə transkripsiya kompleksi əmələ gəlir. Promotorlar RNT-polimerazanı tanıyan nukleotid ardıcıllığına malikdir. Transkripsiya RNT-polimeraza fermenti terminasiya sahəsinə və ya terminatora çatanda başa çatır. Terminasiya ardıcıllığının iki tipi vardır. Bit tip ardıcıllıq RNT-polimerazanı birbaşa tanıyır, digər tip isə RNT- polimerazanı -faktorla assosiasiyada tanıyır. ~ 33 ~ Molekulyar genetikaya aid izahlı məsələlər: 1. Asparagin – qlisin – fenilalanin – prolin – tronin polipeptid zəncirin ardıcıllığını təşkil edən amin turşularıdır. Verilmiş polipeptid zənciri kodlaşdıran DNT sahəsinin quruluşunu təyin edin. Həlli: Məsələnin şərtində polipeptid zəncirdə amin turşularının ardıcıllığı verilmişdir. Buna əsasən verilmiş polipeptid sintezini idarə edən məlumat RNT-nin quruluşunu müəyyən etmək çətin deyildir. Təqdim edilmiş kod cədvəlinə əsasən asparagin (AAU) üçün, sonra qlisin (QQU), fenilalanin (UUU), prolin (SSU) və treonin (ASU) üçün tripletlərin quruluşunu tapırıq. Kodlaşdırıcı tripletləri müəyyən etdikdən sonra verilmiş polipeptid üçün məlumat RNT-ni tərtib edirik: A A U Q Q U U U U S S U A S U Bu göstərilən məlumat RNT-nin zəncirinə görə, onun sintez olunduğu DNT telini bərpa etmək olar. Onda, bizi maraqlandıran DNT telinin sahəsi aşağıda verilmiş quruluşa malik olacaqdır: T T A S S A A A A Q Q A T Q A DNT molekulunun iki teldən ibarət olduğu bizə məlumdur. Odur ki, DNT molekulunun bir telinin quruluşunu bildikdən sonra komplementarlıq prinsipinə əsasən onun ikinci telini tərtib edə bilərik. Beləliklə, verilmiş polipeptidi kodlaşdıran DNT-nin sahəsi bütövlükdə aşağıdakı quruluşa malik olacaqdır. T T A S S A A A A Q Q A T S A | | | | | | | | | | | | | | | A A T Q Q T T T T S S T A Q T 2. Mədəaltı vəzinin ribonukleaza zənccirlərində polipeptid zəncirlərindən birində amin turşuları aşağıdakı ardıcıllığa malikdir: lizin-asparagin turşusu – qlisin – treonin – asparagin turşusu – qlutamin turşusu – sistein. Göstərilən polipeptid zəncirin sintezini idarə edən məlumat RNT-ni təyin edin. Həlli: Məsələnin şərtində mədəaltı vəzinin ribonukleaza zəncirlərində, polipeptid zəncirlərindən birində amin turşularının ardıcıllığı verilmişdir. Bu verilmiş amin turşu ardıcıllığına görə polipeptid zəncirin sintezini idarə edən məlumat RNT-nin təyin edilməsi tələb olunur. Bunun üçün kod cədvəlindən istifadə edərək verilmiş amin turşularını kodlaşdıran tripletləri müəyyən etdikdən sonra, göstərilən polipeptid zəncirin sintezini idarə edən məlumat RNT-ni təyin edirik. Beləliklə, məlumat RNT-nin quruluşunu müəyyən edən tripletlər ardıcıllığı aşağıdakı kimi olacaqdır: ~ 34 ~ A A A A A U Q Q U A S U A A U U Q U 3. Mədəaltı vəzi ribonukleazası zəncirlərindən biri aşağıdakı 14 amin turşusundan ibarətdir: qlutamin- qlisin- asparagin turşusu- prolin- tirozin- valin- histidin- fenilalanin- asparagin- alanin- serin- valin. Ribonukleaza zəncirinin bu sahəsini kodlaşdıran DNT molekulu sahəsinin quruluşunu təyin edin. Həlli: Məsələnin şərtində mədəaltı vəzi ribonukleazası zəncirlərindən birinin 14 aminturşu ardıcıllığına malik olduğu göstərəlmişdir. Bununla əlaqədar olaraq ribonukleaza zəncirinin bu sahəsini kodlaşdıran DNT molekulu sahəsinin quruluşunu təyin etmək tələb olunur. Buna əsasən verilmiş polipeptidin sintezini idarə edən məlumat RNT-nin quruluşunu müəyyən etmək çətin deyildir. Kod cədvəlinə əsasən verilmiş amin turşularını kodlaşdıran tripletlərin ardıcıllığını müəyyən etmək olar: SAAQQUAAUSSUUAUQUUSSUQUUSAUUUUQAUQSUUSUQUU İndi məlumat RNT-nin zəncirinə görə onun sintez olunduğu DNT molekulunun bir telini bərpa etmək mümkündür: QTTSSATTAQQAATASAAQQASAAQTAAAASTASQAAQASAA DNTmolekulunun iki teldən təşkil oolunduğu bizə məlumdur. Odur ki, DNT molekulunun bir telinin quruluşunu bildikdən sonra komplementarlıq prinsipinə əsasən onun ikinci telini tərtib edə bilərik. Beləliklə, ribonukleaza zəncirinin bu sahəsini kodlaşdıran DNT molekulu sahəsinin quruluşu aşağıdakı kimi olacaqdır: QTTSSA TT AQQAATASAAQQASAAQTAAAASTA SQAAQASAA | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | SAAQQUAAUSS UUAUQUUSSUQUUSAUUUUQAUQSUUSUQUU 4. Polipeptid zəncirinin bir hissəsini kodlaşdıran DNT molekulunun müvafiq sahəsi aşağıdakı quruluşa malikdir: A S S A T T Q A S S A T Q A A Polipeptid zəncirində amin turşularının ardıcıllığını təyin edin. Həlli: Məsələnin şərtində polipeptid zəncirin bir hissəsini kodlaşdıran DNT molekulunun müvafiq sahəsi- tripletlər ardıcıllığı verilmişdir. Bunlara əsasən polipeptid zəncirdə amin turşularının ardıcıllığını təyin etmək tələb olunur. Deməli, məlumat RNT-nin sintez olunduğu DNT-nin yalnız bir teli verilmişdir. Odur ki, məsələnin şərtinə əsasən məlumat RNT-ni tərtib edirik: UQQUAASUQQUASUU Bundan sonra bunları tripletlərə ayırmaq lazımdır: UQQ, UAA, SUQ, QUA, SUU. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|