Нуряддин казымов
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6. Müəllimin elmi axtarışlarının mərhələləri.
- Yönəldici və düşündürücü çalışmalar.
203 Yuxarıda qeyd edildi ki, elmi idrak üç əsas mərhələdən keçir: ayrı-ayrı həyat hadisələrinin müşahidəsindən, bu hadisələrin fikir süzgəcindən keçirilməsindən və təcrübədə sınamaqdan. Elmi idrakın hər mərhələsində müəllim həmin mərhələyə uyğun gələn tədqiqat üsullarından istifadə edir. Nəticədə müəllim tədqiqatboyu əsasən üç qrup üsullarıdan istifadə etməli olur. Həmin qrup üsullar belə adlanır: praktik pedaqoji tədqiqat üsulları, nəzəri pedaqoji tədqiqat üsulları və eksperimental pedaqoji tədqiqat üsulları. Pedaqoji tədqiqat mövzularının müəllim tərəfindən müəyyənləşdirlməsinə aid yuxarıda nümayiş etdirilən misallardan görünцр ki, tədqiqat mövzusunun müəyyənləşdirilməsi zamanı müəllim pedaqoji müşahidə və pedaqoji müsahibə üsullarından istifadə etmişdir. Praktik pedaqoji tədqiqat üsulu olan müşahidə nə deməkdir? Qarşıya qoyulmuş konkret məqsəd üçün pedaqoji proses faktlarının toplanılması və nəzərdən keçirilməsi pedaqoji müşahidədir. Pedaqoji müsahibəyə də aydınlıq gətirək. Praktik pedaqoji tədqiqat üsullarından biri olan müsahibə belə başa düşülür: müəyyən məqsəd baxımından planlaşdırılmış suallar əsasında pedaqoji proses iştirakçılar ilə aparılan söhbətə pedaqoji müsahibə deyilir. Nəzərə alaq ki, praktik pedaqoji tədqiqat üsulları kimi internətdən, anketləşdirmədən, fəaliyyət məhsullarının öyrənilməsindən, məktəb sənədlərinin арашдырылмасындан да də istifadə edən müəllimlərimiz var. Praktik pedaqoji tədqiqat üsullarının köməkliyi ilə toplanan materiallar sonra nəzəri pedaqoji tədqiqat üsulları ilə təhlil edilir, qruplaşdırılır, ümumiləşdirlir, müəyən nəticələr çıxarılır. Nəzəri tədqiqat zamanı geniş istifadə edilən üsullar bunlardır: təhlil, qruplaşdırma, müqayisə və ümumiləşdirmə. Nəzəri pedaqoji tədqiqat üsullarının tətbiqi sayəsində çıxarılan nəticələrin nə dərəcədə düzgün olduğu sonradan ekсperimentdə sınaqdan keçirilir. Bu, artıq, aparılmış pedaqoji tədqiqatın sonudur. Soruşmaq olar: pedaqoji eksperiment nə deməkdir? Гыса ъavab verək: müəyyən baxımdan dəqiqləşdirilmiş və təşkil olunmuş pedaqoji təcrübəyə pedaqoji eksperiment deyilir. Məqsədinə görə pedaqoji eksperimentin dörd növü var: müəyyənləşdirici ekсperiment, yoxlayıcı ekсperiment, dəyişdirici ekperiment və çarpaz ekсperiment. Deyilənlərdən belə бир fikir də hasil olur ki, pedaqoji tədqiqat müəyyən mərhələlərдян кечир. 6. Müəllimin elmi axtarışlarının mərhələləri. Əvvəlcə pedaqoji tədqiqatın nə demək olduğuna aydınlıq gətirək. Bu fəsildə deyilən fikirləri ümumiləşdirməli olsaq etiraf etməliyik ki, pedaqoji tədqiqat belə başa düşülür: problemin müəyyənləşdirlməsindən başlayan araşdırma müvafiq tədqiqat üsullarının vasitəsi ilə faktların toplanması, təhlili, ümumiləşdirilməsi və nəticələrin sınaqdan keçirilməsi əsasında mövcud pedaqoji prosesi təkmilləşdirəcək qanunuyğunluqların üzə çıxarılması pedaqoji tədqiqat deməkdir. Bu anlamdan azı iki başlıca nəticə çıxır; birinci nəticə: pedaqoji tədqiqat tədqiqat xatirinə aparılmır. Bu qəbildən olan bütün tədqiqatların məqsədi pedaqoji prosesin, yəni təlimин, tərbiyəнин, təhsil və psixoloji qüvvələrin inkişaf səviyyəsini yüksəltməkdən ibarətdir. İkinci nəticə: ümumiyyətlə pedaqoji tədqiqat, o cümlədən müəllimin apardığı elmi tədqiqat işi bir sıra mərhələlərdən keçir. Onun ilk mərhələsi tədqiqat aparmaq üçün 204 mövzunu dəqiqləşdirməkdir, onu aydın ifadə etməkdir, lazım gələrsə mövzunu əlaqələndirmə şurasında qeyd etдирməkdir. Elmi tədqiqat işinin növbəti mərhələsi həmin mövzunun mövcud ədəbiyyatda nə dərəcədə işlənib-işlənmədiyini araşdırmaqdır. Araşdırmadan aydın ola bilər ki, götürülən mövzu kifayət qədər işlənibdir, yenidən onu işləməyə, əlavə vaxt və zəhmət çəkməyə ehtiyac yoxdur; yaxud həmin mövzunun hansı cəhətisə öyrənilib, hansı cəhətinəsə hələ toxunulmayıb; əgər belədirsə, onda götürülmüş mövzunun tədqiqini məhz işlənməmiş cəhətinə yönəltmək məsləhət görülər. Mövzunun tədqiq olunma dərəcəsi araşdırılarkən tamam başqa nəticə də alına bilər: məlum olar ki, götürülmüş mövzu indiyədək öyrənilməyibdir. Belə olduqda elmi tədqiqat işi davam etdirilir: tədqiqatın üçüncü mərhələsinə keçilir. Tədqiqatçı müəllim mövzu üzrə məktəb təcrübəsini öyrənməyə, həmin mövzu üzrə konкret faktlar toplamağa başlayır. Kifayət qədər faktlar topladıqdan sonra elmi tədqiqat işinin növbəti mərhələsinə keçilir. Tədqiqatın dördüncü mərhələsində toplanan faktlar təhlil edilir, qruplaşdırılır, müqayisə edilir, ümumiləşmələr aparılır və müəyyən nəticələr çıxarılır. Tədqiqatdan alınmış nəticə sonuncu-beşinci mərhələdə eksperiment yolu ilə məktəb təcrübəsində sınaqdan keçirilir. Alınmış nəticə eksperimentdə özünü doğruldursa onun geniş təbliği və tətbiqi təşkil edilir. Sinif müəllimliyinə hazırlaşan tələbə həm tələbəlik fəaliyyətində, həm də sinif müəllimi işləyərkən elmi tədqiqat işi aparmalı olacaq. O zaman bir sıra pedaqoji mənbələrdən istifadə edяcək. Burada həmin mənbələrin adlarını çəkək: dövlət sənədləri, pedaqoji sənədlər, pedaqoji proses, pedaqoji irs, canlı söz, pedaqoji mövzuda yazılar, tərbiyə olunanlarıн və təlim alanların fəaliyyət məhsulları, şifahi xalq yaradıcılığı нцмуняляри. Yönəldici və düşündürücü çalışmalar. 1. Təlim və elmi idrak arasında oxşarlığın olduğunu və bunun elmi tədqiqat işi ilə əlaqəsini bilmək müəllimə nə vəd edir? 2. Elmi idrak nəzəriyyəsi ilə təlim nəzəriyyəsi arasında oxşarlığın olduğunu bilməyin elmi tədqiqat işi aparan sinif müəllimi üçün əhəmiyyəti nədir? 3. Sinif müəlliminin həm də elmi tədqiqatla məşğul olmasını zərurətə çevirən amillər hansılardır? 4. Müəllim özü üçün elmi tədqiqat mövzusunu necə müəyyənləşdirə bilir? 5. Müəllim öz elmi işində hansı tədqiqat üsullarından istifadə edə bilər? 6. Müəllimin elmi axtarışları hansı mərhələlərdən keçir? 7. Sinif müəlliminin elmi tədqiqat işi aparmasının pedaqoji prosesə, yəni təlim, tərbiyə, təhsil psixoloji inkişaf səviyyəsinə təsir göstərdiyini necə sübut edərdiniz? Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|