Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi indd

2. Dialogik nutqni rivojlantirishga doir maxsus 
mashg‘ulotlarning ahamiyati. 
Nutqda eng muhim metod bu dialogik 
nutq, ya’ni bolalar bilan so‘zlashishdir. So‘zlashish og‘zaki nutqning 
eng oddiy shakli bo‘lib, unda bola o‘zini tutishi, ko‘z qarashi, xatti-
harakati, ovozining past-balandligi, tezligi kabi turli holatlar hisobga 
olinadi. So‘zlashish – dialogik nutq, asosan kattalar yordamida amal-
ga oshiriladi va u ayniqsa, tevarak-atrofni bilish jarayonida yaxshi 
natijalar beradi. Jumladan, jamoat joylarida, ko‘pchilik o‘rtasida nutq 
madaniyatiga rioya etishga e’tibor qaratiladi.
Bunda bir-birining nutqini to‘ldirib borish, tuzatishlar kiritish, 
so‘rash, so‘rab bilib olish dialogik nutqqa o‘rgatishning usullari 
sanaladi.

---

129
Dialogik ravon nutqni rivojlantirishga doir maxsus 
mashg‘ulotlardan biri suhbat metodi quyidagi usullar yordamida 
amalga oshiriladi:
 
Tayyorgarlik suhbati (so‘zlashish) usullari;
Teatrlashtirish usullari (imitatsiya, qayta aytib berish).
 
Suhbatning quyidagi vazifalari mavjud: Bolalarni To‘g‘ridan-
to‘g‘ri suhbatlashishga, ya’ni suhbatdoshi so‘zlarini bo‘lmasdan ting-
lash, luqma tashlash uchun qulay paytni kutgani holda o‘zini tutib 
turish, suhbatdoshi uchun tushunarli qilib so‘zlash.
Yo‘ldosh – talaffuz va grammatik ko‘nikmalarni mashq qilish, 
ma’lum so‘zlar ma’nosini aniqlashtirish. 
Suhbat jarayonida tarbiyachi savollar, topishmoqlar, badiiy so‘z 
kabi turli usullardan foydalanadi.
Mashg‘ulot ishlanmasi:
Mavzu:
Jamoa hayotidan hikoya tuzish: «Bizning maktabgacha 
ta’lim muassasamiz». 
Maqsad: 
Tarbiyachining rejasi asosida shaxsiy hayotda bo‘lgan 
voqealarni hikoya qilib so‘zlab berishga o‘rgatish. 
Vazifalar:
Shaxsiy hayot (tajriba)dan tugallangan hikoya tuzish malakasini 
shakllantirish.
Gapirayotganda so‘zlarni bir-biriga bog‘lab, jumlalar tuzish ma-
lakasini mustahkamlash.
Aytilgan jumlani qanday holat (kayfiyat)da aytilganini aniqlash 
(xafa, xursand).
Tovushga xos xususiyatlarni aniqlash.