O’. A. Farmanov
Mezosikllarni tayyorlashning xususiyatlari
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.4. Mezosikllarni tayyorlashning xususiyatlari Ayollar mashg’ulotlarida mezostikllarni sifat jihatidan tuzishda ayol organizmi xususiyatlarini, jumladan, ovarial hayz ko’rish stikli OMS ni hisobga olish katta ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, OMS tarkibida 5-ta faza mavjud: hayz ko’rish 3-5 kun, hayz ko’rishdan so’nggi 7-9 kun, ovulyator 4-kun, ovulyatordan sunggi 7-9 kun va hayz ko’rishdan oldingi 3-5 kun. Mashg’ulotlar va musobaqalar bilan bog’liq bo’lgan yuklovlar nuqtai nazaridan hayz ko’rishdan oldingi faza eng noqulay davr sanaladi. Ushbu davr mobaynida sportchi qizlarda ish qobiliyatining susayishi, serjahllik, ruhiy siqilish, yangi materialni o’zlashtirishga bo’lgan qobiliyatning pasayishi kuzatiladi. Funksional imkoniyatlarning pasayib ketishi hayz ko’rish va ovulyator davriga xosdir. Shunday qilib, OMSning 28-kun davom etishi mobaynida sportchi qizlar 10-12 kun davomida nisbatan noqulay funksional holatni boshdan kechiradilar. Mashg’ulot yuklovlarini rejalashtirish jarayonida ushbu omilni hisobga olmoq kerak. 116 Mezostikllarni OMS tuzilishini hisobga olgan holda bunyod etish sportchi qizlarning yuqoriroq umumiy ish qobiliyatini ta’minlash, ish qobiliyatining yuqori darajasi va ma’qul psixik holatda ular organizmining optimal holatida asosiy o’quv-mashg’ulot ishlarini bajarish uchun zamin yaratishga imkon beradi. Mashg’ulotlarni ushbu alpozda tashkillashtirish bo’yicha ko’makchi va asosiy mezostikllar, aksariyat nazorat-tayyorlov mezostikllar, ya’ni rejalashtirilayotgan sport natijalariga erishish, tayyorgarlikning turli jabhalarini har tomonlama shay holatga kelitirish uchun zarur bo’lgan texnik va taktik hamda funksional shart-sharoitlarni yaratish bilan bog’liq bo’lgan mezostikllar uchun shart bo’lmog’i darkor. Musobaqalardan oldingi va ayniqsa, musobaqalarga oid mezostikllarga kelganda esa, ularning tuzilishi va yuklovlar dinamikasiga bo’lajak musobaqalarni o’tkazish muddati va ularning OMS fazasiga nechog’lik muvofiqligiga qarab jiddiy o’zgarishlar kiritilishi mumkin. Tajriba shuni ko’rsatadiki, musobaqalardan oldingi va musobaqalarga oid mezostikllarni bunyod etishda mazkur omillarni hisobga olgan holda musobaqalar muddati yuklovlarni ko’chirish nuqtai nazaridan olib qaraganda eng noqulay OMS fazalariga to’g’ri kelgan taqdirda ham sportchi chiqishlarining natijalari anchagina yuqori bo’lib chiqadi. Bayon etilgan fikrdan shu g’oya o’z isbotini topadiki, ko’rsatilgan mezostikllarda hajmi va intensivligi yuqori bo’lgan mashg’ulotlar yuklovini rejalashtirish, nazorat musobaqalarni o’tkazish maqsadga muvofiqdir va bu musobaqalarda oldinga bo’ladigan asosiy o’yinlarni sportchi qizlar funksional holati nisbatan noqulay bo’lgan OMS fazalarida ham o’tkazish maqsadga muvofiqdir. Guruhlarni rastional tarzda tuzish masalasiga mashg’ulotlar jarayoniga tegishli muhim tashkiliy muammolardan biri sifatida qaraladi. Xususan, ko’pgina murabbiylar turli yoshdagi va tayyorgarlik darajasi turlicha bo’lgan o’yinchilardan tashkil topgan guruhlar bilan ish olib boradilar. Ishni bu tarzda tashkillashtirish malakali sportchilarga ham iqtidorli o’smir va qizlarga ham hech kanday foyda keltirmaydi. Kamroq tajribaga ega bo’lganlar yuqori malakali sportchi qizlar bilan yonma-yon ishlar ekan, odatda eng yuqori natijalarga tayyorgarlik bosqichiga xos bo’lgan shunday uslub va vositalarni qo’llaydilarki, bular kuchli rag’batlantiruvchi omil bo’lib xizmat qiladi. Mashg’ulotlarda doimiy raqobatning yo’qligi bois yuqori malakali sporchi qizlarda mashg’ulotlardan sovib ketish hollari kuzatiladi, 117 natijada ular o’z funksional imkoniyatlarini kerakli darajada safarbar eta olmaydilar. Hozirgi davrda murabbiylar tarkibida nisbatan tor ixtisoslashuvga moyillik tendenstiyasi kuzatilmoqda: ba’zi murabbiylar ta’lim va tanlov bilan shug’ullansalar, boshqalari kamolotga erishishning birlamchi bosqichida mashg’ulotlar o’tkazish, yana boshqalari esa malakali sportchilar bilan ish olib boradilar. Buni faqat shu holatdagina to’g’ri deb aytish mumkin, bashartiki bolalar bilan ishlaydigan murabbiylar o’z faoliyatlariga ko’p yillik tayyorgarlik vazifa va talablari nuktai nazaridan yondoshsalar hamda yosh sportchilar bilan ish olib borganida uzviy masalalarni tezda hal qilish ilinjida yuqori natijalarga erishish borasida sportchi qizlar bilan ko’p yillik ish olib borish bilan bog’liq bo’lgan asosiy vazifaga ikkinchi darajali masala deb qaramasalar. Sportchi qizlar mashg’ulotlariga yuqori darajadagi jo’shqinlik ato etish mashg’ulot jarayonini rag’batlantiruvchi zabardast omil bo’lib xizmat qiladi. Ushbu yo’nalishda olib boriladigan ish uslublari va shakllari turlicha bo’lishi mumkin: mashg’ulot topshiriqlarini bajarishda musobaqaviy uslubni qo’llash, mashg’ulot dasturlarining nihoyatda xilma-xilligi va ularni muntazam yangilab turish. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|