O nastavnom planu I programu za prvi I drugi razred osnovnog obrazovanja I vaspitanja

Задачи на настава по македонски јазик:

- развивање љубов кон мајчиниот јазик и потребата тој да се негува и усовршува;

- основно описменување на најмладите ученици врз темелите на ортоепските и ортографските стандарди на македонскиот литературен јазик;

- посебно и систематско усвојување на граматиката и правописот на македонскиот јазик;

- запознавање на јазичните појави и поими, усвојување на граматичките норми и стилските можности на македонскиот јазик;

- оспособување на учениците за успешно служење со литературниот јазик во различни видови на неговата усмена и писмена употреба и во различни комуникациски ситуации (како говорник, слушател, соговорник и читател);

- развивање на чувството за автентични и естетски вредности во литературната уметност;

- развивање на смисла и способност за правилно, течно, економично и убедливо усмено и писмено изразување;

- вежбање и усовршување на читање на глас (правилно, логично и изразно) и читање во себе (доживеано, насочено и истражувачко);

- оспособување за самостојно читање, доживување, разбирање, сеопфатно толкување и вреднување на литературно-уметничките дела од различни жанрови;

- запознавање, читање и толкување на популарни и информативни текстови од илустрираните енциклопедии и списанија за деца;

- постепено, систематско и доследно оспособување на учениците за логично сфаќање и критичко проценување на прочитаните текстови;

- развивање на потребата за книга, способност со неа самостојно да се служат како со извор на знаење; навикување на самостојно користење на библиотека (одделенска, школска, локална); постепено совладување на начинот на водење на дневници за прочитаните книги;

- постепено и систематско оспособување на учениците за доживување и вреднување на сценски остарувања (театарски,филмски);

- усвојување на основните теориски и функционални поими од театарската и филмската уметност;

- запознавање, развивање, чување и почитување на сопствениот национален и културен идентитет преку делата на македоската литература, театарската и филмската уметност, како и преку други уметнички остварувања;

- развивање на почитување кон културното наследство и потребата тоа да се негува и унапредува;

- навикнување на редовно следење и критичко проценување на радио и телевизиски емисии за деца;

- поттикнување на учениците на самостојно језичко, литературно и сценско творештво;

- поттикнување, негување и вреднување на ученичките активности надвор од наставата (литературна, јазична, рецитаторска, драмска, новинарска секција и др.);

- воспитување на учениците за живот и работа во духот на хуманизмот, вистинољубивоста, солидарноста и другите морални вредности;

- развивање на патриотизам и воспитување во духот на мирот, културните односи и соработка меѓу луѓето.

Оперативни задачи:

- Запознавање со културното богатство на татковината, Република Македонија;

- систематско запознавање со македонскиот литературен јазик, неговите карактеристики и оспособување за правилна примена во усниот и пишаниот збор;

- проучување на литературни дела од националната литература и литературни дела на другите народи;

- развивање на свесноста за сопствените корени и идентитет, култура, обичаи и традиции;

- развивање на чувствата за почитување на основните човекови права;

- практична примена на стекнатите знаења, посебно позитивен став кон обврските, работните задолженија и самостојноста во работата;

- развивање на другарството, соработка и соживот, развивајќи ја и негувајќи ја толеранцијата меѓу другарите.

1. Македонски јазик (10 часа)

Говор

- Ученикот слуша, препознава, помни и го повторува слушнатото;

- во усниот говор разликува временски показатели: вчера - денес - утре.

Граматика

- Правопис, употреба на голема буква;

- реченица, видови реченици (расказни, прашални и извични);

- правилен редослед на зборовите во реченицата;

- именки - род и број;

- разликува зборови кои означуваат работа, дејство или состојба.

2. Книжевност (литература 25 часа)

Читаат изразно, правилно и свесно текстови на македонски литературен јазик. Почитуваат норми на правопис и правоговор.

Разликуваат видови печатени текстови: проза (басни, драмски текст), разликува главни ликови, место и време на настан извлекува заклучок.

Во поезијата разликува стих, строфа, римувани зборови и препознава патриотска песна. Ги воочува авторите на делата.

Проза

- Вера Бужарова "Торба со златници"

- Миленко Ратковиќ "Таинствениот крадец"

- Борис Бојаџиски "Само слободата таква песна пее"

- Глигор Поповски "Писмо"

- Горјан Петровски "Болниот врабец"

- Народна приказна "Ќосот и грозјето"

- Оливера Николова "Подарокот на Јанко"

- Народна приказна "Каменот и змијата"

- Александар Поповски "Развигорец"

- Неџати Закирија "Расказ за летото"

Драма

- Живко Ризовски "Есенски разговори"

Поезија

- Ванчо Николески "Татковина"

- Милутин Бебековски "Македонија"

- Ацо Шопов "Лист"

- Ванчо Николески "Родната куќа"

- Стојан Тарапуза "Добра ноќ детенце"

- Александар Кујунџиски "Љубов биди вечна"

- Рајко Јовчевски "Дванаесетте месеци"

Лектира

- Славко Јаневски "Шеќерна приказна"

- Киро Донев "Ајде да се запознаеме"

- Избор народни приказни

3. Култура на изразување и творење (20 часа)

Усно изразување

- Умее да поставува прашања и да дава целосни одговори;

- учествува во разговор (претставување, опишување настани, предмети, домот, училницата, другарче или друго лице);

- прераскажува (слободно и со помош на прашања) обработени содржини од наставникот;

- раскажува за доживеан настан, раскажува по низа слики или зададени зборови;

- опишува карактеристики на лица, предмети, растенија, животни и појави;

- препознава дијалог и учествува во драматизација.

Писмено изразување

- Писмено одговара на прашања;

- прераскажува текст во кратки црти;

- пишува писмо или честитка;

- писмено раскажува сопствено доживување;

- опишува предмети, ликови, растенија, животни или појави.

4. Елементи на национална култура (17 часа)

- 8 Септември - Денот на независноста на Република Македонија;

- основни обележја на Република Македонија (химна, знаме, грб);

- 11 Октомври - Ден на Востанието во Република Македонија;

- градови во Република Македонија (разгледници);

- езерата во Република Македонија

- народни песни;

- народни ора.

Начин на реализирање на програмата

Преку употреба на разни видови дидактички игри и песни ќе се применува македонскиот литературен јазик, изборот на текстови пишувани на македонски јазик, слики, разгледници и предмети од Република Македонија. Ортоепски вежби преку рецитирање на поезија и драматизација на текстови. Примена на методи ко ќе придонесат да се развива љубовта и љубопитноста за запознавање со историското минато, литература и култура на македонскиот народ. Запознавање со значењето на државните празници. Слушање македонска народна музика.

Особено е важно методите кои ќе се применуваат да бидат интерактивни, при што учениците активно ќе учествуваат.

Ученикот во второ одделение се стекнал со основните знаења и способности ако:

- знае на македонски јазик правилно да чита и да пишува;

- умее усно и писмено да одговара на поставените прашања;

- умее правилно ги користи интерпункциските знаци;

- знае да чита кратки текстови на кирилско и на латинско писмо;

- може самостојно да слуша, да набљудува, усно и писмено да раскажува и да опишува;

- правилно ја применува големата буква при пишување на личното име, презиме и други имиња (на село, град, улица...);

- разликува именки (правилно го применува родот и бројот) и глаголи;

- чита правилно и со разбирање краток текст;

- може писмено да прераскажува и да опишува доживеан настан;

- може да рецитира и да кажува делови од песна и брзозборка;

- чита и усно прераскажува интересни моменти од прочитана лектира;

- ги истакнува и ги негува културното наследство, историјата и белезите на татковината на Македонците, Република Македонија.

ČEŠKI JEZIK SA ELEMENTIMA NACIONALNE KULTURE

Cilj i zadaci

Cilj nastave češkog jezika sa elementima nacionalne kulture jeste da učenici ovladaju zakonitostima češkog književnog jezika na kom će se pismeno i usmeno pravilno izražavati, da upoznaju, dožive i osposobe se da tumače odabrana književna dela, kao i pozorišna, filmska i druga umetnička ostvarenja iz češke kulturne baštine.

Zadaci nastave češkog jezika su:

- razvijanje ljubavi prema maternjem jeziku i potrebe da se on neguje i unapređuje;

- osnovno opismenjivanje najmlađih učenika na temeljima češkog književnog jezika;

- postupno i sistematično upoznavanje gramatike češkog jezika;

- osposobljavanje za uspešno služenje književnim jezikom u različitim vidovima njegove pismene i usmene upotrebe u okviru tema iz svakodnevnog života (slušanje, čitanje, usmena i pisana produkcija i interakcija);

- usvajanje pravilnog izgovora i intonacije pri usmenom izražavanju i čitanju;

- savladavanje pisma i osnova pravopisa radi korektnog pismenog izražavanja u granicama usvojenih jezičkih struktura i leksike;

- razvijanje osećanja za autentične estetske vrednosti u književnoj umetnosti;

- upoznavanje, čuvanje, razvijanje i poštovanje vlastitog nacionalnog i kulturnog identiteta na delima češke književnosti, pozorišne i filmske umetnosti, kao i drugih umetničkih ostvarenja;

- razvijanje poštovanja prema kulturnoj baštini i potrebe da se ona neguje i unapređuje;

- vaspitavanje u duhu mira, tolerancije, kulturnih odnosa i saradnje među ljudima;

- sticanje svesti o interkulturalnosti.

Prvi razred

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

Ciljevi predviđeni nastavnim programom češkog jezika i književnosti sa elementima nacionalne kulture doprinose razvijanju sledećih kompetencija kod učenika:

- upoznavanje sa materijalnom i duhovnom kulturom svog naroda;

- sticanje osnovnih znanja, umenja i navika od kojih zavisi opšta i književna kultura učenika, izgrađivanje potrebe za književnoumetničkim tekstovima, poštovanje nacionalnog, književnog i umetničkog nasleđa;

- uvođenje u osnovne pojmove o književnosti;

- upoznavanje sa osnovnim folklornim tekstovima (bajke, legende, priče, pesme, poslovice);

- upoznavanje sa dečjim folklorom (igre i kratke tekstualne forme, kao što su: zagonetke, uspavanke, brojalice i dr.);

- aktivno slušanje čitanja teksta (audio i video zapisi);

- uočavanje bitnih elemenata književnoumetničkog teksta (motiva, teme, vremena i mesta radnje, fabule, likova);

- kazivanje napamet naučenih kraćih tekstualnih formi;

- upoznavanje osnovnih praznika i običaja vezanih za te praznike;

- sticanje svesti o samom sebi i svom mestu u svetu sličnih i različitih, formiranje predstave o sopstvenom kulturnom identitetu, čime se u multinacionalnoj i multikonfesionalnoj sredini Srbije čuvaju prava i osobenosti manjina i njihov identitet.

Operativni zadaci

Na kraju prvog razreda učenici će biti u mogućnosti da:

- usvoje predviđene jezičke strukture, najosnovnije oblike komunikacije i leksički fond od oko 200 reči i izraza i aktivno ih upotrebljavaju u govoru;

- razumeju u usmenom govoru niz od pet-šest rečenica koje čine koherentnu celinu u okviru obrađene tematike;

- razumeju na sluh imperativne iskaze;

- razumeju dijalog na relaciji nastavnik - učenik; učenik - učenik;

- steknu sposobnost da postavljaju pitanja i da odgovaraju na postavljena pitanja, kako bi mogli voditi kratke dijaloge;

- steknu sposobnost za kraće izlaganje nastavnih sadržaja uz pomoć nastavnika (četiri do osam rečenica koje čine celinu).

Sadržaji programa

1. Češki jezik (jezička materija), jezičko izražavanje (veština slušanja, govorenja i govorne interakcije) i tematika

1.1. Ishod nastave i kompetencije učenika na nivou jezičkog izražavanja (veština komunikacije):

1.1.1. Veština slušanja (razumevanje govora). Učenik treba da:

- razlikuje jezik koji uči od drugih jezika;

- prepoznaje glasove u govornom lancu, akcenat, ritam i intonaciju naučenih reči i izraza;

- razume lagano i brižljivo artikulisan govorni iskaz, uz duže pauze i oblike neverbalne komunikacije, koje mu pomažu da shvati značenje;

- razume kratke dijaloge, priče i pesme o poznatim temama, koje čuje uživo ili sa audio-vizuelnih zapisa;

- razume i reaguje na odgovarajući način na kratke usmene poruke u vezi sa ličnim iskustvom i sa aktivnostima na času (poziv na igru, zapovest, uputstvo i dr.);

- razvija sposobnost i naviku slušanja sa razumevanjem.

1.1.2. Veština govorenja (usmeno izražavanje). Učenik treba da:

- ume da razgovetno izgovara glasove, da poštuje ritam, intonaciju i akcenat naučenih reči i izraza;

- daje osnovne informacije o sebi i svom okruženju, samostalno i uz nastavnikovu pomoć;

- imenuje stvari iz neposrednog okruženja u vezi sa temama koje se obrađuju;

- reprodukuje sam ili u grupi kratke recitacije i brojalice i peva poznate pesmice.

1.1.3. Govorna interakcija (uloga sagovornika). Učenik treba da:

- reaguje verbalno i neverbalno na uputstva i postavljena pitanja o poznatim temama, kada mu se saopštavaju polako i pažljivo;

- može da uspostavi bazični društveni kontakt, upotrebljavajući najosnovnije učtive formulacije (dobrodošlica, pozdravljanje, predstavljanje, npr. "Dobrý den!", "Jak se máš? Jak se ti daří?", "Děkuji(pěkně)!", "Prosím?" i sl.);

- ume da traži i daje nešto;

- postavlja jednostavna pitanja;

- izražava dopadanje i nedopadanje;

- učestvuje u igri i komunikaciji (u paru, u grupi itd.).

1.2. Ishod nastave i kompetencije učenika na nivou jezičke materije. Učenik treba da:

- imenuje predmete i bića, da iskaže radnju, osobine predmeta i bića, da iskaže objekat, prostorne odnose, kao i da iskaže molbu i zapovest;

- prepoznaje šta je novo naučio;

- prepoznaje na elementarnom nivou glasovnu strukturu češkog jezika;

- ume da izgovori ograničen repertoar upamćenih izraza i reči i može da razume, uz izvestan napor, izvornog govornika koji ih koristi u komunikaciji;

- koristi jezik u skladu sa nivoom formalnosti komunikativne situacije (npr. forme učtivosti);

- poseduje elementarno poznavanje pojedinačnih reči i gotovih leksičkih izraza, koji se sastoje od više reči, naučenih i upotrebljavanih zajedno u posebnim situacijama ("Dobar dan!", "Kako ste?" i sl.);

- poznaje ograničen broj sintaksičkih struktura i jednostavnih gramatičkih oblika koji pripadaju memorisanom korpusu jezičkih jedinica;

- razume vezu između sopstvenog zalaganja i postignuća u jezičkim aktivnostima.

1.3. Tematika sadrži nekoliko tematskih oblasti:

- škola: školski pribor i prostor (učionica, školski nameštaj, školska zgrada, školsko dvorište), personal škole, učenici, situacije za vreme nastave i za vreme odmora, prigodne svečanosti i praznici;

- porodica i blisko okruženje: uža porodica, zanimanja članova porodice; prijatelji, najčešće dečje igre, igračke; kuća/stan (prostorije, nameštaj), svakodnevne aktivnosti u kući;

- praznici: Božić, Nova godina, Uskrs, rođendan;

- ishrana: obroci, izbor hrane i pića, voće i povrće, navike, ukusi u vezi sa hranom;

- odeća: delovi tela, odevni predmeti u odnosu na vremenske prilike;

- ostalo: godišnja doba, meseci, delovi dana; boje; brojevi do 20;

- najosnovniji oblici komunikacije: kazivanje imena, adrese, pozdravljanje, oslovljavanje druga, nastavnika; iskazivanje molbe, žalbe, zahvaljivanja; saglasnost, odbijanje (osnovni oblici); traženje i davanje osnovnih podataka o sebi; igre, pesme za pevanje i recitovanje sa tematikom bliskom ovom uzrastu.

2. Češka književnost. Elementi nacionalne kulture (praznici, običaji, važni događaji)

Integrisanje nastave jezika sa nastavom književnosti i elementima nacionalne kulture omogućuje ostvarivanje efikasnih rezultata u svakoj od navedenih oblasti. U prvom razredu osnovne škole, kada je reč o književnosti, programsku osnovicu čini folklorna građa. S obzirom da na ovom nivou učenici još uvek ne znaju da čitaju, tekstovi iz lektire se slušaju sa audio ili video zapisa, ili se sluša direktno čitanje nastavnika. Tumačenje teksta u ovom uzrastu ima obeležja spontanog i slobodnog razgovora sa učenicima o relevantnim vremenskim, prostornim, tematskim i dr. pojedinostima, o likovima i njihovim emotivnim stanjima (radost, tuga, smeh i sl.) u cilju provere razumevanja odslušanog teksta.

Lektira:

Já písnička - Když jsem já sloužil to první léto; Okolo Frýdku cestička; Jede, jede poštovský panáček; Jedna, dvě, tři, čtyři, pět, cos to Janku, cos to sněd; Holka modrooká; Vánoční koledy; Masopustní písně; Komáří se ženili; Zpívánky s Pájou; Já do lesa nepojedu; Sla Nanynka do zelí; Jede sedlák do mlejna; Travička zelená.

Knjige za decu:

- Říkadla Josefa Lady - filmy, texty, kresby (Vrány, Liška, Zima, Ježíšek, Kučero, Honza, Kráva, Na houby, Vrabec, Jarní, Žába, Prásaci, Bába, Vlk, Když jsem šel přes Pražský most);

- Josef Čapek - Povídání o pejskovi a kočičce - poslech, dramatizace, kresby;

- František Hrubín - Dvakrát sedm pohádek - poslech, dramatizace, kresby;

- Karel Jaromír Erben - Pohádky (Hádanka, Almužna, Pták ohnívak a Liška ryška). Prostonárodní české písně a říkadla (Sirotek, Zakletá dcera);

- Božena Němcová - Pohádky (O Perníkové chaloupce, O Smolíčkovi, O kohoutkovi a slepičce, vtipné pohádky: Jak se Honzík učil latinky, zfilmované: O Princezně se zlatou hvězdou na čele, O Slunečníku, Měsíčníku a Větrníku, Sedmero krkavcu, O Popelce);

- Karel Svolinský - Český rok v pohádkách, písních, hrách a tancích, říkadlech a hádankách (Járo, Zima);

- Zdeněk Svěrák a Jaroslav Uhlíř - Písničky pro děti (Nemít srdce - vadí, Písničky o zvířatech, Takovej ten, s takovou tou písničky z oblibené hodiny zpěvu);

- Zpívánky - filmy, texty, noty (S Pájou, Komáři se ženili, Holka Modrooká, Travička zelená);

- Renata Frančiková - Říkadla pro nejmenší (Kolo, kolo mlýnský, Skákal pes přes oves, Á, BÉ, CÉ, DÉ kočka přede, Tiše děti, ježek spí);

- Helena Zmatlíková - Dětem (v první částí jsou verše pro nejmenší, ve druhé klasické pohádky K. J. Erbena i B. Němcové, ve třetí moderní pohádky českých autorů - Edvarda Petišly, Hany Doskočilové či Miloše Macourka);

- Iva Maráková - Pranostiky a hry na celý rok;

- Josef Václav Sládek - Dětem (Dětská poezie);

- Můj první obrázkový slovník (Mezí zvířaty, Na statku);

- Časopisi - Sluníčko, Mateřídouška.

Način ostvarivanja programa

- Pristup u nastavi ovog predmeta je u osnovi oralan. U učionici se koristi ciljni jezik u dobro osmišljenom kontekstu od interesa za učenike. U navedenim situacijama, govor nastavnika je prilagođen uzrastu i znanjima učenika.

- Učenici. U nastavi češkog jezika sa elementima nacionalne kulture težište rada prenosi se na učenike: oni se tretiraju kao odgovorni, kreativni, aktivni učesnici u nastavnom procesu, koji svojim zalaganjem i radom treba da stiču i razvijaju jezička umenja, da usvajaju jezik i stečena znanja primenjuju u komunikaciji. Učenici u početku slušaju i reaguju, tek kasnije počinju da govore. Kada je reč o književnosti i elementima nacionalne kulture, deca mogu da aktivno učestvuju u spontanom razgovoru na času ili sakupljanjem obaveštenja, istraživanjem i saznanjem od starijih članova porodice (posebno baka i deda) o nizu tema koje se tiču narodne tradicije.

- Nastavnik planira, vodi i organizuje nastavni proces (odabira sadržinu rada, leksiku, metode rada, oblik rada, tipove i broj vežbi i dr.), koordinira radom učenika kako bi se što uspešnije ostvarili postavljeni ciljevi. Nastavnik vežbe postavlja tako da svakom učeniku omogući što češće verbalne aktivnosti, jer se samo govorenjem može produktivno ovladati jezikom. Nastavnik poštuje princip individualizacije u radu, s obzirom da je znanje jezika među učenicima veoma heterogeno. Kada je reč o aktivnostima vezanim za sticanje znanja o elementima nacionalne kulture i književnosti, uz odgovarajuće folklorne priče i legende vezane za osnovne praznike (npr. Božić, Uskrs), nastavnik može da uključi manuelne aktivnosti (crtanje, farbanje jaja i sl.), ili da pronađe adekvatnu prateću igru, pesmu ili ples.

- Nastavna sredstva: visok nivo motivacije učenika nastavnik postiže upotrebom odgovarajućih audio-vizuelnih sredstava, kompakt-diskova, magnetofonskih traka, kaseta, ilustracija u udžbeniku, slika, fotografija, emisija, filmova i sl. Nastavnik treba da podstiče učenike da se i oni angažuju na prikupljanju nastavnih sredstava vezanih za temu koja se obrađuje (razglednice, čestitke, slike, članci iz novina i sl.). Kada je reč o podučavanju književnosti i elemenata nacionalne kulture, preporučuje se upotreba postojećih opisa folklornih igara i štampane zbirke tekstova dečjeg folklora, iako se izbor sadržaja u određenoj meri prepušta nastavniku.

- Tehnike:

- slušanje i reagovanje na uputstva nastavnika ili sa audio-zapisa;

- rad u parovima, malim i velikim grupama (mini dijalozi, igra po ulogama i dr.);

- manuelne aktivnosti (crtanje po diktatu, bojenje, seckanje, pravljenje predmeta od glinamola ili testa; izrada postera, čestitki i sl.);

- igre, pevanje u grupi, klasiranje i upoređivanje (po veličini, obliku, boji i dr.); pogađanje predmeta;

- povezivanje zvučnog materijala sa ilustracijom;

- interaktivno učenje, spontani razgovor.

- Literatura:

- Mluvnice současné čaštiny. 1, Jak se píše a jak se mluví / Václav Cvrček a kolektiv. Praha : Karolinum, 2010. - 353 str.

- Remediosová Helena, Do you want to speak Czech? : workbook, volume 1 = Wollen Sie Tschechisch sprechen? : Arbeitsbuch zum 1. Teil / Helena Remediosová, Elga Čechová, Harry Putz; [ilustrace Ivan Mraček-Jonáš]. - 2. vyd. - Liberec : H. Putz, 2001. - 224 str.

- M. Hádková, J. Línek, K. Vlasáková, Čeština jako cizí jazyk = Češki jezik kao strani jezik, Úroven A1 = nivo A1, Univerzita Palackého v Olomouci Katedra bohemistiky Filozofiché fakulty, podle "Společného evropského referenčního rámce pro jazyky. Jak se učíme jazykúm, jak je vyučujeme a jak v jazycích hodnotime" - vydáni prvni, vydalo Ministerstvo školstvi, mládeže a tělovýchovy České republiky / nakladatelstvi TAURIS, 2005. - 320 str.

- Koprivica Verica, Češko-srpski, srpsko-češki rečnik = Česko-srbský, srbsko-český slovník : [izgovor, gramatika] / [priredila] Verica Koprivica. - 1. izd. - Beograd: Agencija Matić, 2008 (Beograd : Demetra). - 540 str.; 20 cm. - (Nova edicija)

- Můj první obrázkový slovník: vydal LIBREX - nakladatelstvi pro děti v Ostravě / ECP (Czech) s.r.o. 2001.

- Jeníková Anna, Srpsko-češki, češko-srpski rečnik = Srbsko-český, česko-srbský slovník / vydalo nakladatelstvi LEDA spol. s.r.o. - vydáni prvni, Voznice (Czech), 2002. - 592 str.

- Mgr. Marie Kozlová, Jitka Halasová, Paval Tarábek, Slabikář pro 1. Ročnik základni školy = Bukvar za 1. razred osnovne škole / nakladatelstvi DIDAKTIS spol. s.r.o. - Brno (Czech), vydáni prvni, 2002. - 120 str.