Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti

Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari. 
Bitiruv malakaviy 
ishimizning asosiy maqsadi "Majolis un-nafois" leksikasini sistema sifatida 
o‘rganishdir. Bunda ayrim leksik birliklarning paradigmatik va sintagmatik 
munosabatlarini aniqlash, nutqiy va lisoniy ma’nolarning ro‘yobga chiqishini 
o‘zaro bog‘liq hodisa sifatida tahlil etishdir. Shuningdek, “Majolis un-nafois” so‘z 
boyligini tarixiy etimologik qatlamlarga ajratib, har bir leksik mikrosistemaning 
a’zolarini etimologik jihatdan u yoki bu tillar leksikasiga mansubligini aniqlash, 
shunda hozirgi o‘zbek adabiy tili leksikasi taraqqiyot bosqichlarini belgilashdir. 
Ushbu ko‘zlangan maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi vazifalarni hal 
qilish lozim: 
–
“Majolis un-nafois” lug‘aviy boyligini o‘zaro bog‘liq va barqaror leksik 
mikrosistemalarga bo‘lib, bir butun sistema holida o‘rganish; 
–
leksik birliklarning til va nutq dixatomiyasida tutgan o‘rnini aniqlash; 
–
asardagi so‘zlarni tarixiy-etimologik qatlamlarga ajratish va shu asosda 
turkiy va o‘zlashgan so‘zlarning ma’no taraqqiyotini belgilash; 
–
“Majolis un-nafois”dagi leksik birliklarni qadimgi turkiy til, Muhammad 
Solih asarlari tili va hozirgi o‘zbek tili faktlari bilan chog‘ishtirish va shu asosda 
asar lug‘aviy boyligining o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash; 
–
Alisher Navoiyning so‘z ustaligi, so‘z stilistik imkoniyatlaridan qay 
darajada foydalanish mahoratini belgilash; 
–
“Majolis un-nafois” leksik birliklarini so‘zlarning lug‘aviy-mavzuviy 
guruhlariga ajratish; 
–
asar leksikasini sanash /statistik/ da o‘rganish. “Majolis un-nafois”da 
qo‘llanilgan leksemalar, so‘z shakllari miqdorni aniqlash. 

---

5 
Bitiruv malakaviy ishining yangiligi shundaki, ishda o‘zbek tilshunosligida 
“Majolis un-nafois” leksikasi sistem-struktur tilshunoslik nuqtai nazaridan tahlil 
etilib, leksik birliklarni serqirra hodisa sifatida o‘rganish va ularning ma’no 
taraqqiyoti ochib berishdan iborat. Shunga muvofiq leksemalarni tarixiy - 
etimologik qatlamlarga ajratish orqali turkiy va o‘zlashgan so‘zlarning miqdori va 
ma’no taraqqiyoti belgilandi. 
“Majolis un-nafois” lug‘aviy boyligi bitiruv malakaviy ishida shu davrda 
yaratilgan boshqa asarlar leksikasi bilan qiyoslab o‘rganildi va shu asosda XV 
asrdagi eski o‘zbek adabiy tilining o‘ziga xos xususiyatlari va rivojlanish 
qonuniyatlari aniqlandi.