Ölkələrin tranzit potensialının geosiyasi və geoiqtisadi aspektləri
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
78
dəmir yolu vasitəsilə İran dəmir yollarına birləşir. Sözügedən hər üç marşrutun İran ərazisi ilə davam edərək, İran körfəzinə və Hindistana qədər uzanması layihənin geosiyasi və geoiqtisadi aspektdən əhəmiyyətinin daha da böyük olmasından xəbər verir. Bu marşrutlar üzrə tranzit daşımalarının həcminin son nəticədə ən sərfəli texniki, istismar, tarif və digər başqa şərtlərdən asılı olacağı müstəsnadır. Mütəxəssislər düşünürlər ki, ―Şimal-Cənub‖ dəhlizinin Azərbaycan ərazisindən keçməsi variantı daha cəlbedici hesab edirlər . Belə ki, burada məsafənin qısa olması, müxtəlif daşımalara daha az vaxtın sərf olunması, mövcud nəqliyyat infrastrukturu və bir tranzit ölkənin olması əsas faktor rolunu oynayır. ―Şimal-Cənub‖ beynəlxalq nəqliyyat Dəhlizin Azərbaycan üzərindən keçən ümümi dəmir yolu xəttinin uzunluğu 511 kilometrə bərabərdir. Proqnozlaşdırılmalara görə tranzit yükdaşımalarının həcminin birinci mərhələdə 3 milyon ton, ikinci mərhələdə 5-8 milyon ton, üçüncü mərhələdə isə 15 milyon ton olması gözlənilir.Respublikamız Azərbaycanın bu nüfuslu layihədə iştirakının ölkəmiz üçün geoiqtisadi cəhətdən əhəmiyyətli olduğu, coğrafi və potensial tranzit ölkə kimi imkanları nəzərə alınaraq, mövcud nəqliyyat infrastrukturunun bərpası və inkişaf etdirilməsi işlərinə artıq başlanılmış və bu nöqteyi nəzərdən Prezident İlham Əliyevin imzaladığı son sərəncam aparılan işlərin daha da sürətlənməsinə sözsüz şərait yaradacaqdır. Ümumiyyətlə,―Şimal-Cənub‖ nəqliyyat dəhlizi vasitəsilə Azərbaycan üzərindən yüklərin böyük əksəriyyətinin tranzit olaraq daşınmasında nəqliyyatın dəmir yolundan istifadəsı nəzərdə tutulur hansı ki, burada əsas amil kimi, yüklərin bir nəqliyyat növü ilə böyük həcmdə, tez bir zamanda, daha uzaq məsafəyə daşınması qeyd olunur. Elə buna görə də, beynəlxalq dəhliz vasitəsilə yük daşımalarına Azərbaycanın yol-nəqliyyat kompleksinin daha geniş cəlb edilməsi, xüsusən də, avtomobil nəqliyyatının və Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin imkanlarından tam istifadə olunması üçün lazımli işlər görülür layihələr hazirlanir və həyata keçirilir.Mütəxəssislər vurğulayırlar k, Azərbaycanın “Şimal-Cənub” nəqliyyat
79
genişləndirilməsində Azərbaycanın iqtisadi mənfəətləri kimi respublikamızın iqtisadi maraqlarına uyğun olaraq yüklərin, o cümlədən,
Tranzit yüklərin daha geniş cəlb olunmasına
Ümumi yük həcminin çoxalmasına və gəlirlərinin artmasına,
Ölkəmizin nəqliyyat infrastrukturunun inkişafına,
Yeni iş yerlərinin açılmasına, öz növbəsində,
Bir çox sosial problemlərin həllinə şərait yaradacaqdır.
Onu da vurğulamaq yerinə düşər ki,Çin və Hindistan kimi sürətlə inkişaf edən ölkələrin ―Şimal-Cənub‖ nəqliyyat dəhlizinə maraq göstərmələri layihənin əhəmiyyətini artırılmasının əsas faktrorudur. Artıq məlumdur ki, Hindistandan müxtəlif yüklərin daşınması üçün yeni marşrut Hindistanın Mumbay şəhərindən başlanğıc götürəcək İranın Bəndər-Abbas limanından keçməklə Rusiyanın Həştərxan limanına, yaxud Bakıya çatdırılacaqdır. Tranzit ölkəsi olaraq və iqtisadi əhəmiyyətin əsas faktorlarından olan bu məqam xüsusilə Azərbaycan üçün vacib amildir. Əsaslı olaraq, Hindistan və Cənubi-Şərqi Asiya ölkələrindən gələn yüklərin İranın Bəndər-Abbas limanından Transxəzər marşrutu ilə Bakıya çatdırılması iqtisadi baxımından çox böyük əhəmiyyətə malikdir. Hesablamalara görə, bu marşrut üzrə ilə 10-15 milyon ton yük daşınması planlaşdırılır və Azərbaycan tranzitdən ildə 250-300 milyon dollar iqtisadi mənfəət əldə edə bilər.Bunun ücün Azərbaycanın hərtərəfli perspektivləri vardır.Dəhlizin Qərb marşrutu ilə Cənubi-Şərqi Asiyadan Avropaya yüklərin daşınmasının 10-15 faiz ucuz başa gələcəyi və yüklərin Süveyş kanalı vasitəsilə daşınmasından 800 kilometr daha az məsafə qət ediləcəyi gözlənilir. Bundan başqa, araşdırmalar göstərir ki, daşıma müddəti 20 gün azalacaq və bu da yüklərin daha etibarlı yolla mənzilbaşına çatdırılacağına şərait yaradılmasına təminat verəcəkdir. Bu cəhətdən Azərbaycan üçün ―Şimal-Cənub‖ nəqliyyat dəhlizinin Qərb marşrutunun fəaliyyət göstərməsi daha böyük strateji əhəmiyyət kəsb edir. Analitiklər əminliklə qeyd edirlər ki, ―Şimal-Cənub‖ nəqliyyat dəhlizinin Qərb marşrutunun açılması Azərbaycanın Avrasiyanın əsas tranzit-logistika mərkəzinə çevrilməsi 80
strategiyasının gerçəkləşməsi istiqamətində çox böyük addım olacaq.Bu da layihədə Azərbaycanın fəaliyyətinin genisləndirilməsinin iqtisadi mənfəətinin artərilmasina sözsüz əminlik yaradır. Hal hazırda Xəzər dənizində Rusiya-İran, Azərbaycan-Türkmənistan-Qazaxıstan bərə xətlərinin fəaliyyət göstərməsi, burada zəruri infrastruktura malik dəniz limanlarının və dəmiryollarının mövcud olması ―Şimal-Cənub‖ dəhlizi layihəsinin həyata keçirilməsini asanlaşdıran əsas Faktorlardan biridir. Belə desək,istər Cənubi Qafqaz, istərsə də Mərkəzi Asiya ölkələrinin zəngin təbii ehtiyatlara resurslara və geniş satış bazarlarına malik olmaları isə ―Şimal-Cənub‖ dəhlizinin təkcə iqtisadi mənfəətini deyil, eləcə də siyasi əhəmiyyətini artırır. Qloballaşma dönəmində meydana gələn, həm iqtisadi, həm də siyasi cəhətdən olduqca əhəmiyyətli olan bu layihənin reallaşması Azərbaycanın iqtisadi tranzit potensialını daha da artırmaqla yanaşı, Cənubi Qafqaz regionu da daxil olmaqla, Avrasiya materikində iqtisadi əlaqələrin daha da intensivləşməsinə və inetqrasiya proseslərinin qarşılıqlı artmasına gətirib çıxaracqdır. Azərbaycanın bu layihədə iştirakının ölkəmiz üçün əhəmiyyətli olduğu, respublikamızın əlverişli coğrafi mövqeyini əks etdirən və tranzit potensiallı ölkə kimi imkanlarını nəzərdə tutaraq, mövcud nəqliyyat infrastrukturunun bərpası və inkişaf etdirilməsi işlərinə önəmli təkan verəcəkdir. Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq tranzit potensialı yalnız iqtisadi deyil, həm də dövlətin beynəlxalq aləmdə yerini müəyyənləsdirən siyasi amil kimi də qiymətləndirilir. Eyni zamanda, keyfiyyətli tranzit xidmətləri dövlət büdcəsinin formalasmasında da mühüm rol oynayan amillərindən sayılır.Aparilan arasdırmalar göstərir ki, dünyanın Avstriya, Almaniya, Səudiyyə Ərəbistanı, Baltikyanı dövlətlər və s. kimi bir sıra ölkələr öz əlverisli cografi mövqelərindən istifadə edərək tranziti milli büdcələrinin əsas əhəmiyyətli gəlir mənbəyinə çevirə bilmişdilər. Ümumiyyətlə, tranzit potensialına malik olmaq və bu potensialdan yararlanmaq istəyi müasir dünyada, demək olar ki, dinamik inkisaf edən hər bir dövlətin strateji məqsədlərinə aiddir. Ona görə ki, tranzit əməliyyatları valyuta gəlirlərinin artması ilə yanası, asagıda göstərilən digər müsbət nəticələrin də əldə edilməsinə sərait yaradır və asagida göstərilən bu amillər ‖Şimal-Cənub‖ Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|