Oqtay əFƏNDİyev
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Krım tatarlarının Mollahəsən yaxınlığında darmadağın edilməsi
183 etdi. Osman paşa şəhərdən çıxdı və müdafiəyə hazırlaşmağa başladı. Araz xan və qızılbaşlar Şamaxını ələ keçirmək üçün qəhrəmancasına cəhd göstərdikləri və buna yaxın olduqları bir vaxtda Krım xanının qardaşı Məhəmməd Girey və taxt-tacın varisi (kalqay) Adil Girey 147
başda olmaqla Krım tatarlarının iyirmi minlik qoşunu Dərbənddən keçərək Şirvana hücum etdi. Bəzi əmirlər düşmənin mühasirəsini yararaq Kürün cənub sahilinə qayıtmağı təklif etdilər. Lakin Araz xan meydandan qaçmaq fikri ilə heç cür barışa bilmirdi. Həm də artıq gec idi. Osmanlı qoşunları və Krım tatarları, habelə ləzgilər, qarabörklülər, Əbubəkrin Şirvan üsyançıları tərəfindən mühasirəyə alınmış araz xan və qızılbaşlar sarsılmaz mətanət göstərdilər. Lakin onların müqaviməti qırıldı. Araz xan bir dəstə qızılbaşla əsir alındı və edam edildi. Qoşunların yalnız bir hissəsi qaçmaqla qırğından yaxasını qurtara bildi 148 .
Girey isə Əbubəkrlə birlikdə Araz xanın düşərgəsini qarət etmək üçün cənuba, Muğan düzünə tərəf hərəkət etdilər. İskəndər bəy Münşi yazırdı: “Bu müharibədə rumlu tayfasına bədbəxtlik üz verdi”. Bu tayfanın adlı-sanlı adamlarının əksəriyyəti öldürüldü və Şirvanın uzun illər boyu “sakit və firavan” idarə olunması dövründə toplanmıış saya-hesaba gəlməyən əmlak, var-dövlət isə düşmənlərin əlinə keçdi 149
. Döyüşdən sağ-salamat çıxmış Ərdoğdu Xəlifə Təkəli və bir neçə başqa əmir, o cümlədən Araz xanın iki oğlu artıq bu vaxt Qarabağa gəlib çıxmış, qızılbaş qərargahına Araz xanın darmadağın edilməsi barədə dəhşətli xəbəri çatdırdılar. Talış əmirlərinə əmr edildi ki, Araz xanın qoşunlarının qalıqları ilə Kür çayından keçiddə bir yerə cəmləşsinlər və Krım tatarlarının cənub sahilinə keçməsinə yol verməsinlər. Qərargahın əmrini yerinə yetirən bu qoşunlar Cavad yaxınlığında keçidi tutaraq yaralı qızılbaşları o biri sahilə keçirmək üçün körpü saldılar. Bu vaxt tatarların və ləzgilərin yaxınlaşması 184 xəbəri alındı. Qızılbaşlar körpünü çətinliklə uçura bildilər. Lakin bu, düşmənlərin qarşısını saxlaya bilmədi. Onlar cəsarətlə suya atıldılar və o biri sahilə çıxdılar. Qızılbaşlarla onların arasında ağır döyüş başlandı. Qızılbaşlar, həmin yerlərə yaxşı bələd olan şirvanlı üsyançıların köməyilə düşmənin yeni dəstələrinin çayı keçərək onların arxasınca çıxdıqları xəbərini alana qədər qəhrəmanlıqla müqavimət göstərdilər. Düşmən qoşunlarının məngənəsinə düşən qızılbaşlarkütləvi surətdə qaçmağa üz qoydular. Qaçanlardan hər kəsi yalnız şəxsi həyatı düşündürürdü. Onlardan bir dəstəsi öz qoşunlarının dayandığı yerə gəlib baş vermiş hadisə barədə danışdı. Burada isə daha çox öz əmlaklarını xilas etmək qayğısına qaldılar. Düşmənin öndə gələn hissələri göründükdə, ağlasığmaz bir vahimə yarandı və hamı dağınıq halda ətrafa səpələndi. Hər cür sərvətlərlə yüklənmiş dəvə karvanları tatarların əlinə keçdi. Onlar həmçinin çoxlu qadın və qız əsir aldılar. Adil Girey tatarlarla və ləzgilərlə birlikdə çox böyük miqdarda qənimət ələ keçirdi, elə həmin gün də şimala – Şirvana tərəf hərəkət etdi 150 .
darmadağın edilməsi Bu vaxt Mirzə Salman və əmirlər 151 Qarabağdan təcili hərəkətə başladıla və Qoyun ölümü keçidindən Kürü keçərək Şirvana daxil oldular. Onlar Osman paşanı Şamaxı qalasında mühasirəyə aldılar. Mühasirə zamanı qızılbaşlar qalaya girmək istəyən bir neçə tatarı ələ keçirdilər. Onlarda Adil Gireyin Osman paşaya məktubu var idi. Qızılbaş əmirləri məktubu oxuyub öyrəndilər ki, tatar xanı Əbubəkr Mirzə ilə birlikdə rumlu tayfasının düşərgəsini talan etmiş, indi isə təcili qaydada şimala, Osman paşanın köməyinə tələsir 152 . Şamaxı ətrafında qalmaq əmirlərə çox təhlükəli göründü. Çünki aydın idi ki, tatarlar gələnə 185 qədər onlar Osman paşanın uğurlu müdafiə olunduğu qalanı ala bilməyəcəklər. Eyni zamanda əmirlər şübhə edirdilər ki, tatarlar cənubdan gələcəyə təqdirdə, onlar bir neçə cəbhədə vuruşmaqla döyüşü uda biləcəklər 153
. Araz xanın faciəli taleyi də buna şəhadət verirdi.
Buna görə də əmirlər yeganə düzgün qərar qəbul etdilər. Şamaxı yaxınlığında Vəli Xəlifə Şamlının başçılığı altında 3 min nəfərlik dəstə qoyaraq Mirzə Salman qorçibaşı Qulu bəy Əfşar, Şahrux xan möhrdar, Məhəmməd xan Türkman, Pirə Məhəmməd xan Ustaclı, Sultan Hüseyn xan, Müseyib xan Şərəfəddin oğlu Təkəli, İmamqulu xan Qacar, Əmir Həmzə xan və digər “adlı-sanlı” əmirlərlə cənuba, tatarlara qarşı yeridi 154
. Adil Girey və onun qardaşları – Səadət Girey və Əsgər Girey Həmzə Mirzənin qoşunlarının gəlməsi, Şamaxını mühasirəyə alması xəbərini eşidib mühasirəyə alınmış Osman paşanın köməyinə çatmaq üçün şimala hərəkət etdilər. Tərəflər hicri 986-cı il ramazanın 28-də (1578-ci il noyabrın 28-də), Ağsu çayı sahilində, Mollahəsən dalı yerdəqarşı-qarşıya gəldilər 155
. Adil Girey ləzgilərin, qarabörklülərin və şirvanlıların dörd-beş minlik dəstəsi ilə möhkəmləndirilmiş on iki min nəfərlik tatar qoşununu Səfəvilərin qarşısına çıxardı. Bu tərəfdən Əmir Həmzə xan Ustaclı (çərxçi) və başqa əmirlər çıxış edirdilər. İskəndər bəy Münşi obrazlı şəkildə qeyd edirdi: “Ölülərin qanına bulaşmış döyüş meydanı lalələr örtülmüş çəmənliyi xatırladırdı”. Səhər başlanan döyüş axşama qədər davam etdi. Şamaxı yaxınlığında qalmaq əmri almış bir sıra qızılbaş əmirləridüşmənin başlıca qüvvələri ilə döyüşdə iştirak etməyi özləri üçün şərəf işi sayaraq mühasirəni özbaşına tərk etmiş, qızılbaş qoşunlarına qoşularaq onların sıralarını xeyli gücləndirmişdilər. Tatarlar bütün günü hər vasitə ilə onları darmadağın etməyi qərara almış qızılbaşların ardı-arası kəsilməyən hücumlarını mətanətlə dəf etmişdilər. Qızılbaşların getdikcə artan üstünlüyünü müşahidə edən Adil Girey tatarları ruhlandırmaq məqsədilə döyüş meydanına Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|