Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Fəvaris Bərdəi
- Qalib ibn Muhəmməd Bərdəi
- Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Həsən ibn Həmmad Bərdəi
kimi qeyri-məqbuldur‛. Əbü’l-Həsən Əhməd Bərdəi cavab verdi: ‚Digər bir çox ayədə Allah yalançıların yalanını üzünə vurub onları təkzib edir‛. Sonra bu ayələri oxudu: ‚Yəhudilər dedilər: ‚Allahın əli bağlıdır!‛ (xəsisdir) Bu dedikləri sözə görə onların öz əlləri bağlandı və lənətə gəldilər. Xeyr, Allahın əlləri açıqdır. İstədiyi kimi lütf edər‛ 410 .
(hərbi) səfərə çıxardıq‛, - deyə Allaha and içəcəklər. Onlar (yalandan Allaha and içməklə) özlərini həlak edirlər. Allah isə onların yalançı olduqlarını bilir‛ 411 . ‚Onlar, şübhəsiz ki, yalançıdırlar!‛ 412
. ‚Onlar isə, şübhəsiz ki, yalançıdırlar!‛ 413
. ‚(dedilər ki,) Allah övlad törətmişdir‛. Onlar, həqiqətən, yalançıdırlar!‛ 414 .
Allah və onun elçisi Süleyman (×) ifriti təkzib və onun sözlərini inkar etməmişdilər‛. Onun bu çıxışından sonra Əbü’l-Abbas Hələbi diskussiyanı dayandırmışdı 415 . Təəssüf ki, Əbü’l-Həsən Əhməd Bərdəinin yaşadığı dövr və ölüm tarixi ilə bağlı mənbələrdə hər hansı bir qeydə rast gəlmədik. Onun ustadının ustadı olan Haşim ibn Əmr əl-Fuvatinin Abbasi xəlifələrindən Mə’munla (813-833) səmimi münasibəti olmuş və xəlifənin sarayında onunla bir neçə dəfə görüşmüşdü 416 . Bundan başqa Xətib Bağdadinin onun mö’təzilənin məşhur simalarından Əbu Əli Cübbainin (850-916) müasiri olduğunu qeyd etməsini
417 nəzərə alaraq Əbü’l-Həsən Əhməd Bərdəinin də təqribən IX-X əsrlərdə yaşadığını söyləmək olar.
410
Qur’ani-Kərim, Maidə surəsi, ayə 64. ( ُءاَشَ٣ َقْ٤ًَ ُنِلُ٘٣ ِٕاَرَغٍُْٞثَٓ ُٙاَكَ٣ ََْت اُُٞاَه أَِت اُِٞ٘ؼُُ َٝ ِْْٜ٣ِكْ٣َأ ْدَُِّؿ ٌحَُُِْٞـَٓ ِ َّللَّا ُكَ٣ ُقَُٜٞ٤ُْا ْدَُاَه َٝ) 411 Qur’ani-Kərim, Tövbə surəsi, ayə 42. ( َُٕٞتِلاٌََُ َُِّْْٜٗئ َُِْْؼَ٣ ُ َّللَّا َٝ ٍَُُْْٜلَٗأ ٌَُُِِْٕٜٞ٣ ٌَُْْؼَٓ اَْ٘ظ َهَفَُ اَْ٘ؼَطَرٌْا َُْٞ) 412
Qur’ani-Kərim, Ənam surəsi, ayə 28. ( َُٕٞتِلاٌََُ َُِّْْٜٗئ َٝ) 413 Qur’ani-Kərim, Mu’minun surəsi, ayə 90. ( َُٕٞتِلاٌََُ َُِّْْٜٗئ َٝ) 414
Qur’ani-Kərim, Saffət surəsi, ayə 152. ( َُٕٞتِلاٌََُ َُِّْْٜٗئ َٝ ُ َّللَّا َكَُ َٝ) 415 Əhməd ibn Yəhya İBNü'l-MÜRTƏZA, Kitab Təbəqatü’l-Mu’təzilə, s. 91, Beyrut 1987; İmadəddin Əbü’l-Həsən QAZİ ƏBDÜLCƏBBAR ibn Əhməd Əstərabadi, Təbəqatü’l-Mu’təzilə, s. 300-301, Tunis 1974. 416
İBNü'l-MÜRTƏZA, Kitab Təbəqatü’l-Mu’təzilə, s. 61. 417
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. IV, s. 290; İBN HƏCƏR, Lisanü’l-Mizan, C. I, s. 181. Mö’təzilə məzhəbinə mənsub mütəkəllim idi. Dəməşqdə Yəzid ibn Əhməd əs- Süləmidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbu Bəkr ibnü’l-İxşid 418 ondan hədis dinləmişdi 419
. Ölüm tarixi məlum deyil. IX əsrdə yaşamışdır.
Hədis ravisi idi. Muhəmməd ibn Məsləmə ibn Varət ər-Razidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbü’l-Qasım Süleyman ibn Əhməd ibn Əyyub ət-Təbəri də ondan hədis dinləmişdi 420
. Onun haqqında məlumat verən Xətib Bağdadi ölüm tarixini qeyd etməmişdir. Lakin Qalib Bərdəinin hədis dinlədiyi Muhəmməd ibn Məsləmə ər-Razinin h. 265-ci ildə (879) vəfat ediyini nəzərə alaraq onun da IX əsrdə yaşadığını təxmin etmək olar. Qalib ibn Muhəmməd Bərdəinin, Muhəmməd ibn Məsləmə ər-Razidən eşidərək nəql etdiyi hədislərdən biri aşağıdakıdır: Cabir ibn Abdullah (ا) dedi: Allah Rəsulu (م) belə buyurdular: ‚Allaha güvənərək və səvabını Allahdan gözləyərək bu üç işi görənə kömək etmək və onu mübarək qılmaq Allahın üzərinə haqq olar: 1. Allaha güvənərək və səvabını Allahdan gözləyərək bir köləni azad edib onu hürriyətinə qovuşdurana kömək etmək və onu mübarək qılmaq Allahın üzərinə haqq olar. 2. Allaha güvənərək və səvabını Allahdan gözləyərək evlənib ailə qurana kömək etmək və onu mübarək qılmaq Allahın üzərinə haqq olar. 3. Allaha güvənərək və səvabını Allahdan gözləyərək ölü, xam torpağı əkin-biçinə yararlı hala gətirib ihya edənə kömək etmək və onu mübarək qılmaq Allahın üzərinə haqq olar‛
421 .
Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Həsən ibn Həmmad Bərdəi
418 Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Əbi Muhəmməd Tuğac ibn Eltəkin ibn Fəvran əl-Fərqani (öl. 861) Abbasi xəlifələrindən Mö’təsim Billah ibn Harun ər-Rəşidin (833-842) türk komandanlarından biri idi. Onun xəlifəliyi dövründə Misir, Şam və Hicaz vilayətləri ümum-canişini olmuşdu. Bax: Şəmsəddin Əhməd İBN XƏLLİKAN, Vəfayatü’l-Əyan və Ənba Əbnaü’z-Zaman, C. V, s. 56-59, Beyrut 1974. 419
İBN ƏSAKİR, Tarixu-Mədinəti-Diməşq, C. LVII, s. 135. 420
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad, C. XII, s. 332. 421
XƏTİB BAĞDADİ, Tarixu-Bağdad. Bu hədis üçün bax: TƏBƏRANİ, Mu’cəmü’s-Səğir, hədis Nr. 510, C. II, s. 188-189. ( ضٝىذ ٖٓٝ ُٚ ىناث٣ ٕاٝ ٚ٘٤ؼ٣ ٕا الله ٠ِػ اوؼ ٕاً اتاٍرؼاٝ للهات حوش حثهن ىاٌت ٢ك ٠ؼٌ ٖٓ ُٚ ىناث٣ ٕاٝ ٚ٘٤ؼ٣ ٕا الله ٠ِػ اوؼ ٕاً اتاٍرؼاٝ للهات حوش ِٖٜؼك ٖٓ زلاش ُٚ ىناث٣ ٕاٝ ٚ٘٤ؼ٣ ٕا الله ٠ِػ اوؼ ٕاً اتاٍرؼاٝ للهات حوش حر٤ٓ اظنأ ا٤ؼا ٖٓٝ ُٚ ىناث٣ ٕاٝ ٚ٘٤ؼ٣ ٕا الله ٠ِػ اوؼ ٕاً اتاٍرؼاٝ للهات حوش )
Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|