Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şeyx Əbü’l-Əsvar Ömər ibn Münəxxil Dərbəndi
- Əbdülməlik ibn Əli ibnü’l-Muni Dərbəndi
- Hüseyn ibn İbrahim Dərbəndi
- Şeyx Əbu Muhəmməd Əbdan ibn Zərrin ibn Muhəmməd Düveyni
- Əllamə Cəmaləddin Əbu Əmr Osman ibn Ömər ibn Əbu Bəkr ibn Yunis əl-Kürdi Düveyni
Nişapurda Əbu Muhəmməd Abdullah ibn Yəhya əs-Səkri Bağdadi və Əbü’l-Qasım Həsən ibn Muhməməd əl-Ənbarinin dərslərində iştirak etmişdi. Onun hədis dinlədiyi mühəddislərdən biri də Əbü’l-Hüseyn ibn Buşran idi. Əbu Abdullah Muhəmməd ibn Fəzl əl-Fəzari, Əbü’l-Qasım Zahir ibn Tahir əş-Şəhami hafiz Əbü’l-Vəlid Həsən Dərbəndinin tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmişdilər. Hafiz Əbü’l-Vəlid Həsən Dərbəndi h. 456-cı ilin ramazan ayında (iyun 1064) Səmərqənddə vəfat etmişdi 489 . Şəmsəddin Zəhəbi nəql silsiləsində hafiz Əbü’l-Vəlid Həsən Dərbəndinin də olduğu aşağıdakı hədisi öz əsərində qeyd etmişdir: Huzeyfə ibnü’l-Yəman (ا) dedi: Rəsulullah (م) buyurdular ki: ‚Canım əlində olan Allaha and olsun ki, sizlər ya mə’rufu (yaxşılığı) əmr edib münkəri (pisliyi) qadağan edəcəksiniz, ya da Allah sizin üzərinizisə elə bir bəla göndərər ki, sonra ona yalvarsanız da duanız qəbul olmaz‛ 490
. Tirmizi, Əhməd ibn Hənbəl və Nasirəddin Əlbani bu hədisin səhih olduğunu bəyan etmişdirlər.
Hədis ravisi idi. Bağdadda yaşamış, yaşının xeyli irəli vaxtlarında burada Əbu Talib ibn Yusifdən hədis dinləmişdi. Daha sonra h. 510-cu (1116-1126) illərdə Dəməşqə gəlmiş və burada hədis nəql etmişdi. Ondan çox az ravi hədis dinləmişdi 491 . Ehtimal ki, bunun səbəbi ravinin artıq xeyli yaşlı olması olmuşdur. Yə’ni hədis nəql etməyə başlayandan sonra uzun yaşamamışdır. Ölüm tarixi məlum olmasa da 1120-1130-cu illərə təsadüf etdiyin təxmin etmək olar.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və qari idi. Fəzilət sahibi alim kimi tanınmış Əbdülməlik Dərbəndi Hələbdə yaşamış, burada tədris və elmi tədqiqatla məşğul olmuşdu. Əbdülməlik Dərbəndi ‚Müxtəsər fi’l-Fiqh‛, ‚Nüzhətü’n-Nazirin‛, ‚Əxlaq və’l-Məvaiz‛,
489 YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. III, s. 238-239; SÜYUTİ, Təbəqatü’l-Hüffaz, s. 160; SEYRƏFİNİ, Müntəxəb, s. 198. 490
Şəmsəddin Əbu Abdullah Muhəmməd ibn Əhməd ZƏHƏBİ, Siyəru Ə’lamü’n-Nübəla, (Nşr. Ş. Arnavud-Hüseyn Ə), C. XVIII, s. 99, Beyrut 1983. Bu hədis üçün həmçinin bax: TİRMİZİ, Sünən, Fitən, Nr. 2169.
[
ٌَُُْْ ُةْ٤ ِعَرٍَْ٣ َلاَك َُُّٚ٘ػْكَرُِ َُّْش ،ِِٙكِْ٘ػ ِْٖٓ اًاتاَمَػ ٌُْْ٤ََِػ َسَؼْثَ٣ َْٕأ الله ٌََِّٖش ُْٞ٤ُ َْٝأ ،هٌَُُْ٘ٔا َِٖػ َََّْٕٜٞ٘ذ َٝ ِف ُْٝهْؼَُٔاِت ]
491 İBN ƏSAKİR, Tarixu-Mədinəti-Diməşq, C. XLV, s. 343. ‚Dəlailü’l-Mənahic‛ kimi əsərlərin müəllifi idi. H. 766-cı (1365) ildə dünyaya gəlmiş alim h. 839-cu (1436) ildə Hələbdə vəfat etmişdi 492 .
Hüseyn ibn İbrahim Dərbəndi Təbəi-tabiundan olan hədis ravisi idi. Hafiz Əbu Übeydə Hümeyd ət-Təvil əl-Bəsridən (688-760) hədis dinləmişdi. Hafiz Əbu Übeydə Hümeyd isə Rəsulullahın (م) səhabələrindən Ənəs ibn Maliklə (ا) görüşüb ondan hədis dinləmişdi. Hüseyn ibn İbrahim Babü’l-Əbvabda (Dərbənd) hədis dərsləri vermişdi. İsa ibn Muhəmməd ibn Muhəmməd əl-Bağdadi ondan hədis dinləmiş mühəddislərdən biridir 493 . Hüseyn Dərbəndinin ölüm tarixi məlum deyil. VIII-IX əsrlərdə yaşamışdır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və qari idi. Şeyx İbn Əbi Loqma ləqəbi ilə tanınan alim gözdən əlil idi. H. 540-cı ildə (1145) vəfat etmişdi 494 .
Əllamə Cəmaləddin Əbu Əmr Osman ibn Ömər ibn Əbu Bəkr ibn Yunis əl-Kürdi Düveyni Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih olan Cəmaləddin Osman Düveyni həmçinin ərəb filologiyası, təcvid 495
, fiqh üsulu kimi elm sahələrində də tanınmış mütəxəssis və bu sahələrə dair bir çox əsərin müəllifi idi. Alim h. 571-ci (1175) ildə Misirdə hərbiçi ailəsində dünyaya gəlmişdi və atası əmir İzzəddin Məvsuk Hezbaninin 496
hacibi idi. Bu səbəbdən o, İbnü’l-Hacib adı ilə tanınmışdı. Onun atası Azərbaycanın qədim şəhərlərindən Düveyndə anadan olmuşdu. Cəmaləddin Düveyni uşaqlıq və yeniyetməlik illərində Qahirədə təhsil almış, Qur’ani-Kərimi əzbərləyib hafiz olmuşdu. O, digər şagirdlərdən fenomenal yaddaşı və parlaq zəkası ilə fərqlənmişdi. Qahirədə
492 Xeyrəddin ibn Mahmud ZİRİKLİ, Ə’lam Qamusü’t-Təracim, C. IV, s. 235-236, Beyrut 1980. Xeyrəddin Zirikli alimin nisbəsini ‚əl-Babi‛ olaraq qeyd etmişdir. 493
İBN HƏCƏR, Lisanü’l-Mizan, C. II, s. 218; SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 164; YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l- Büldan, C. I, s. 213. əl-Həməvi alimin nisbəsini ‚əl-Babi‛ kimi qeyd etmişdir. 494
HİMYƏRİ, Nisbə ilə’l-Məvazi’, C. I, s. 314; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. II, s. 623. 495
Təcvid-Qur’ani-Kərimin oxunuş qayda və üsullarını öyrədən elm. 496
Əmir İzzəddin Məvsuk Hezbani Əyyubilər dövləti sultanı Səlahəddin Yusif Əyyubinin (1169-1193) dayısı oğlu və sultanın əmirlərindən biri idi. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|