Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Əhməd ibn İshaq ibn Abbas ibn Musa ibn Cə’fər əl-Ələvi Düveyni
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əhməd ibn İshaq ibn Abbas ibn Musa ibn Cə’fər əl-Ələvi Düveyni
- Qazi Əlaəddin Əbü’l-Fəzl Muhəmməd ibn Əbdülməcid ibn Sə’dullah Əbhəri
- Əbu Bəkr Əbdürrəhman ibn Muhəmməd ibn Ələviyyə Əbhəri
- Həsən ibn Muhəmməd ibn Əsid Əbhəri
- Əbu Səid Əbdürrəhman ibn Əbdüləziz ibn Muhəmməd ibn Əbdüləziz Əbhəri
- Əbu Tahir Muhəmməd ibn Hüseyn ibn Əbu Tahir ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Babək Əbhəri
- Əbü’l-Məkarim Əbdülvaris ibn Əbdülmün’im Əbhəri
- Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Abdullah ibn Muhəmməd ibn Saleh ibn Ömər ibn Həfs Əbhəri
Əhməd ibn İshaq ibn Abbas ibn Musa ibn Cə’fər əl-Ələvi Düveyni Şafi’i məzhəbinə mənsub hədis ravisi idi. Tiflis qazisi Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Bəyandan hədis dinləmişdi. Düveyndə yaşamış, burada hədis dərsləri vemişdi 516
. Ölüm tarixi məlum deyil. Təqribən IX-X əsrlərdə yaşamışdır.
Şafi’i fiqhi və təfsir sahələrində dərin biliyə malik alim, ədalətli qazi kimi şöhrət tapmışdı. Həmçinin istedadlı şair idi. İbnü’l-Fuvati onun h. 654-cü ildə (1256) Hülagü xanın Ələmut və Quhistandakı batini-xaşxaşi yuvalarını məhv etməsinin şərəfinə qəsidə yazdığını bildirmiş və həmin qəsidədən bəzi misraları öz əsərində qeyd etmişdir
517 . Ölüm tarixi məlum deyil. XIII əsrdə yaşamışdır.
Maliki məzhəbinin tanınmış fəqih və mühəddislərindən biri idi. O, ailə və nikah hüququ sahəsində ixtisaslaşmışdı. Bu sahədə ‚Məsailü’n-Nikah‛ adlı əsər qələmə almışdı. Nikah və ailə hüququ məsələlərində imam Malik ibn Ənəsin (/) bəyanlarını ən gözəl şəkildə şərh edən ailmlərdəndi. Bundan başqa o, əqaid sahəsində ‚Məsailü’l- Xilaf‛ adlı əsərin də müəllifi idi. Məşhur fəqih Əbu Səid Əhməd Qəzvini onun tələbəsi olmuş, onun yanında hədis və fiqh oxumuşdu 518
. Əbu Bəkr ibn Ələviyyə Əbhərinin ölüm tarixi məlum deyil. VIII-IX əsrlərdə yaşamışdır.
516 İBN ƏSAKİR, Tarixu-Mədinəti-Diməşq, C. XLII, s.242. 517 İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/2, s. 1088-1089. Təəssüf ki, bu qəsidəni qələmə alarkən qazi Əlaəddin Əbhəri iki il sonra Bağdadı bundan daha dəhşətli bir aqibətin gözlədiyindən xəbərsiz olmuşdur. 518
QAZİ İ’YAZ Əbü’l-Fəzl ibn Musa əs-Səbti, Tərtibü’l-Mədarik və Təqribü’l-Məsalik, (Nşr. M. S. Naşim), s. 556, Beyrut 1998; Əbu Muhəmməd Fərhun ibn Muhəmməd İBN FƏRHUN Tunisi, Dibacü’l-Müzəhhəb fi Mə’rifəti Ə’yani-Üləmai’l- Məzhəb, s. 556, Qahirə 1972. Hədis ravisi idi. Əmr ibn Əli, Əbu Zur’ə ər-Razi (öl. 878) və Əbu Hatim ər-Razidən (öl. 890) hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Həsən Əbhəri h. 293-cü ildə (906) vəfat etmişdi 519 .
Əbu Səid Əbdürrəhman ibn Əbdüləziz ibn Muhəmməd ibn Əbdüləziz Əbhəri Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis idi. Eldənizlərin hakimiyyəti illərində (1136-1225) Azərbaycanın tanınmış hədis alimlərindən biri olan Əbu Səid Əbdürrəhman Əbhərdə İbn Mədəkan ləqəbi ilə tanınmışdı. Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi İsfəhani (öl. 1181) onunla Əbhərdə görüşüb söhbət etmiş, hədis dinləmişdi. Hafiz Əbu Tahirin qeydlərindən Əbu Səid Əbhərinin atası və babasının da tanınmış hədis alimləri olduğu məlum olur 520 .
Əbu Tahir Muhəmməd ibn Hüseyn ibn Əbu Tahir ibn Hüseyn ibn Muhəmməd ibn Babək Əbhəri Mühəddis idi. Bağdadda təhsil almış, burada Əbü’l-Vəqt əs-Səcizi və hafiz Əbü’l-Əla Həsən ibn Əhməd əl-Əttardan hədis dinləmiş və hədis elmlərini öyrənmişdi. Əbu Tahir Muhəmməd Əbhəri Anadoluya getmiş və burada hədis tədrisi ilə məşğul olmuşdu 521 .
Əbü’l-Məkarim Əbdülvaris ibn Əbdülmün’im Əbhəri XI əsrdə yaşamış azərbaycanlı ədəbiyyatşünas, filoloq alim Əbü’l-Məkarim Əbhəri öz dövrünün tanınmış ədəbiyyatşünası Əbü’l-Üla ibn Süleyman əl-Məərrinin (973-1057) tələbələri arasından yetişmiş alimlərdən biri idi 522 . əl-Məərrinin tələbəsi olmuş digər bir azərbaycanlı ədib isə irəlidə haqqında bəhs edəcəyimiz Əbu Zəkəriyya Yəhya Xətib Təbrizidir. Əbü’l-Məkarim Əbhəri təhsil almaq üçün Əbhərdən Şam diyarındakı əl- Məərrəyə getmişdi. Burada Əbü’l-Üla əl-Məərrinin yanıda ərəb ədəbiyyatı, həmçinin sərf və nəhv elmlərinin incəliklərinə yiyələnmişdi. Təhsilini başa vurduqdan sonra vətənə qayıdan Əbü’l-Məkarim Əbhəri burada ərəb ədəbiyyatı dərsləri vermişdi. Ədib
519 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 130. 520 ƏBU TAHİR İSFƏHANİ, Ərbəinü’l-Büldaniyyə, s. 95. 521 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 214. 522 Cəmaləddin Əbü'l-Həsən Əli ibn Yusif əl-QIFTİ, İnbahu’r-Ruvat ələ Ənbahi’n-Nuhat, (Nşr. M. Ə. İbrahim), C. II, s. 216, Beyrut 1986.
Fəramurz ibn Miyşə əl-Əbhəri onun tələbələrindən biri olmuşdu 523
. Alimin ölüm tarixi məlum deyil.
Maliki məzhəbinə mənsub mühəddis və fəqih idi. H. 289-cu ildə (902) anadan olmuşdu. Hafiz Muhəmməd ibn Əbü’l-Fəvaris 524
və Əbü’l-Həsən Əli ibn Ömər Darəqutni, Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Abdullah Əbhərinin ‚siqa‛ ravilərdən biri, yəni əmin və mötəbər bir şəxs olduğunu bildirmişdilər. Əbu Bəkr Muhəmməd Əbhəri hədis dinləmək üçün İraq, Suriya və Cəzirəyə səyahət etmişdi. Hərranda Əbu Ərubə Hüseyn ibn Əbi Mə’şər əs-Süləmi əl-Hərranidən, Bağdadda Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Muhəmməd əl-Bağəndi, Əbü’l-Qasım əl-Bəğəvi, Abdullah ibnü’l-Hələbi, Muhəmməd ibn Xureym əl-Üqeyli, Muhəmməd ibn Təmmam əl-Bəhrani, Əbu Bəkr Abdullah ibn Əbu Davud əs- Sicistanidən, Kufədə Abdullah ibn Zeydan əl-Bəcəli, Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Hüseyn Əşnanidən hədis dinləmişdi. İbrahim ibn Müxəllid, onun oğlu İshaq ibn İbrahim ibn Müxəllid, Əhməd ibn Əli əl-Bada, Əbu Bəkr Əhməd ibn Muhəmməd əl- Birqani, Muhəmməd ibnü’l-Mə’mun əl-Ənbari, Qazi Əbü’l-Qasım ət-Tənuxi, Əbü’l- Həsən Əli ibn Ömər Darəqutni, qazi Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Təyyib əl-Baqqilani (öl. 1013), Əbu Muhəmməd Hüseyn ibn Əli əl-Cəvhəri də ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdilər. Abbasi sarayı tərəfindən qazilik vəzifəsi təklif olunsa da Əbu Bəkr Muhəmməd Əbhəri bundan imtina etmiş və tədrislə məşğul olmağa üstünlük vermişdi. Onun dərslərində xüsusilə Əndəlüs və şimali Afrikadan gələn tələbələr çoxluq təşkil edirdilər. Alim hədis və maliki fiqhi sahəsində bir çox əsərlərin müəllifi idi. Onun əsərlərindən bəziləri imam Malik ibn Ənəsin ( /
fiqhə dair bəyanlarının şərhinə həsr olunmuşdu. O, hədis və fiqh sahəsindəki dərin biliyi ilə bütün İslam coğrafiyasında tanınmışdı. ‚Şərhu-Müxtəsəri’s-Səğir‛ və ‚Şərhu-Müxtəsəri’l-Kəbir‛ onun qələmə
523 Yenə orada. 524 Əbü’l-Fəth Muhəmməd ibn Əhməd ibn Muhəmməd ibn Fars ibn Əbu Fəvaris Səhl Bağdadi (947-1021) yaşadığı dövrün məşhur mühəddislərindən biri, həmçinin fiqh və bioqrafiya üzrə böyük mütəxəssis idi.
Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|