Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Qasım Maymun ibn Ömər ibn Muhəmməd Dərbəndi
- Əbu Əmr Osman ibnü’l-Müsəddid ibn Əhməd Dərbəndi
- Əbü’l-Həsən Muhəmməd ibn Hişam ibn Vəlid ibn Əbdülhəmid Dərbəndi
- Hafiz Əbü’l-Vəlid Həsən ibn Muhəmməd ibn Əli ibn Muhəmməd Dərbəndi
Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis idi. Şeyx İzzəddin Muhəmməd Dərbəndinin (öl. 1334) oğlu olan Əli Dərbəndinin təvəllüd tarixi h. 690-cı ildən (öl. 1291) əvvələ təsadüf edir. İlk təhsilini dünyaya gəldiyi Dəməşq şəhərində almışdı. O, da atası kimi bir müddət Dəməşqdəki əl-Əməvi camesinin müəzzini olmuş, sonra elm təhsili üçün səyahətə çıxmışdı. Şeyx Ömər ibnü’l-Qəvvas, şeyx Nəcməddin ibnü’l-Həcci və Əhməd ibnü’l-Əsakirin tələbəsi olmuş onlardan hədis dinləmişdi 476 . Ölüm tarixi məlum deyil. XIII-XIV əsrlərdə yaşamışdır.
Öz dövrünün tanınmış fəqih və mühəddislərindən biri idi. Əbu Həfs Ömər ibn Hüseyn əl-Əzcidən hədis dərsləri almışdı. Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi İsfəhani (1083-1181) öz əsərində Dərbənddə olarkən Əbü’l-Qasım Maymun Dərbəndi ilə görüşüb ondan hədis dinlədiyini qeyd etmişdi. Yenə Əbu Tahir əs-Süləfinin qeydlərindən Əbü’l-Qasım Maymunun Dərbənddə fəqih və fətva mərcii olduğunu öyrənirik 477
. Alimin ölüm tarixi məlum deyil. XI-XII əsrlərdə yaşamışdır. Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi öz əsərində Əbü’l- Qasım Dərbəndidən dinlədiyi aşağıdakı hədisi qeyd etmişdir: Abdullah ibn Əmr ibnü’l-Əs (ا) dedi: Rəsulullah (م) buyurdular ki: ‚Arzu və istəkləriniz mənim gətirdiyimə (İslama, Qur’ana) bağlı, tabe olmadıqca sizin heç biriniz iman etmiş sayılmazsınız‛ 478 .
Əbu İshaq İbrahim ibn Musa ibn Fərəh Dərbəndi Hənəfi məzhəbinə mənsub fəqih və mühəddis idi. Alim ailəsində dünyaya gəlmiş və ilk təhsilini atasından almışdı. Daha sonra təhsil almaq üçün səyahətə çıxmış və Xorasana getmişdi. Əfqanıstanın Herat şəhərindəki mədrəsələrdə təhsil almış, Əbü’l-Fəth əl-
476
Əhməd ibn Əli İBN HƏCƏR əl-Əsqəlani, İbnai’l-Ğumr bi Əbnai’l-Umr, C. II, s. 73, Heydərabad 1968. 477
ƏBU TAHİR İSFƏHANİ, Ərbəinü’l-Büldaniyyə, s. 177-178; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 358. 478
BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 358. ٍ ٍ ٍٚت دجظ أُ اًاؼثذ ٙاٞٛ ٌٕٞ٣ ٠رؼ ًْكؼأ ]
ٖٓإ٣ لا . İmam Nəvəvi və Nəsr ibn İbrahim əl-Müktəsi bu hədisin səhih isnadla nəql edildiyini bildirmişdilər. Ətraflı məlumat üçün bax: http://www.taimiah.org/Display.asp?pid=2&t=book17&f=nawa-0041.htm
Hənəfinin tələbəsi olmuşdu 479
. Ölüm tarixi məlum deyil. Təqribən XI-XII əsrlərdə yaşamışdır. Yəhya ibn Əhməd ibn Hüseyn Dərbəndi Hədis ravisi idi. Muhəmməd ibn Tahir Tarsusidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi (öl. 1181) ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdi 480
. Ölüm tarixi məlum deyil. XI-XII əsrlərdə yaşamışdır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih olan Əbu Əmr Osman Dərbəndi yaşadığı dövrdə Bağdadın tanınmış hüquqşünaslarından biri idi. O, təhsil almaq üçün Bağdada gəlmiş və Nizamiyyə mədrəsəsində təhsil almışdı. Şeyxülislam Əbu İshaq İbrahim Şirazinin 481
Muhəmməd ibn Əli ibnü’l-Mühtədi Billah əl-Haşimi kimi Bağdadın qabaqcıl mühəddislərindən hədis dinləmişdi. Bir müddət Xorasanın Nişapur şəhərində yaşamış, bu şəhərin tanınmış mühəddislərindən hədis dərsləri almışdı. Abidliyi, zahidliyi və salehliyi ilə tanınmış Əbu Əmr Osman Dərbəndinin ölüm tarixi h. 500-cü (1107) ildən sonraya təsadüf edir 482
.
Mühəddis idi və İbn Əbu İmran əl-Babi 483
adı ilə məşhur olmuşdu. Əbu Səid Abdullah əl-Əşca əl-Kindi 484 və İbrahim ibn Müslüm əl-Xarəzmi kimi hədis alimlərindən hədis 479
SEYRƏFİNİ, Müntəxəb, s. 134. 480
BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 359. 481
İmam Əbu İshaq İbrahim ibn Əli Şirazi (1003-1083). Şafi’i məzhəbinə mənsub böyük alimləridən biri olmuşdur. Əslən İranın Şiraz şəhəri yıxınlığındakı Firuzabad kəndindəndir. Zöhd və vəra’ sahibi bir alim idi. Böyük Səlcuqlu sultanlarının vəziri Nizamülmülk ona dərin hörmət və ehtiram bəsləyərdi. Abbasi xəlifəsi Qaim bi-Əmrillah ona xilafətin qaziülquzatlığı vəzifəsini təklif etmiş, lakin Əbu İshaq Şirazi imtina etmişdi. Nizamülmülkün xahişi ilə 1067- ci ildə tədrisə açılan Bağdad Nizamiyyə mədrəsəsində ilk dərsi Əbu İshaq Şirazi vermiş, daha sonra da bu mədrəsənin müdərrisi olmuşdu. Əbu İshaq Şirazi fiqh və fiqh üsuluna dair 10-dan artıq əsərin müəllifidir. 482 ŞƏHRƏZURİ, Təbəqatü’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 591. 483 Məlum olduğu kimi Dərbənd şəhəri orta əsr ərəbdilli mənbələrdə Babü’l-Əbvab adlandırılırdı. ‚əl-Babi‛ nisbəsi də buna uyğun olaraq verilirdi. 484
Bu ravidən hədis dinləmiş digər bir azərbaycanlı mühəddis də, yuxarıda haqqında ətraflı məlumat verdiyimiz, İmamü’s-Sibt ləqəbi ilə məşhur olmuş Əbu Bəkr Əhməd Bərdicidir (öl. 914). dinləmiş və nəql etmişdi. Bir müddət Bərdədə yaşamış və burada hədis dərsləri vermişdi. Müsə’ər ibn Əli Bərdəi İbn Əbu İmran əl-Babidən hədis dinləmiş mühəddislərdən biri idi 485
. İbn Əbu İmran əl-Babinin ölüm tarixi məlum deyil. IX-X əsrlərdə yaşamışdır. Əbü’l-Həsən Həbib ibn Fəhd ibn Əbdüləziz Dərbəndi Mühəddis idi. Əbu Əmr Osman ibn Muhəmməd ibn Dost, Əbu Nueym Süleyman İsfəhani, Əbü’l-Həsən ibn Bəxtuveyh, Asim ibn İsmayıl, Asim əl-Əhvəl kimi mühəddislərin tələbəsi olmuş, onlardan hədis dinləmişdi. Əbu Bəkr Əhməd əl-İsmaili onun tələbəsi olmuş ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbu Bəkr Əhməd əl-İsmaili həmçinin hafiz Əbu Əli Hüseyn Bərdəi (öl. 1016), Əbu Zur’ə Muhəmməd Bərdəi (öl. 1021) kimi digər azərbaycanlı mühəddislərin də tələbəsi olmuşdu. Əbü’l-Həsən Həbib Dərbəndinin ölüm tarixi məlum deyil. X-XI əsrlərdə yaşamışdır 486 .
Yusif ibn Muhəmməd Dərbəndi Mütəkəllim idi. Öz dövrünün fəziləti ilə məşhur alimlərindən idi. Qəznəvi sultanlarını sarayında xidmət etmişdi. Qəznəvi sultanlarından Xosrov Məlikin (1160-1186) yanında onun xüsusi hörməti var idi, ali dərəcəyə malik idi. Ömrünün sonlarına doğru dünya işlərindən əl çəkib Lahor 487
şəhərində inzivaya çəkilmişdi. Lahorda vəfat etmiş və bu şəhərdə dəfn edilmişdi. Ölüm tarixi məlum deyil. XII əsrdə yaşamışdır 488 .
Hafiz Əbü’l-Vəlid Həsən ibn Muhəmməd ibn Əli ibn Muhəmməd Dərbəndi Hədis hafizi idi. Hədis dinləmək üçün çox səyahət etmişdi. Orta Asiyadan Şimali Afrikaya qədər bütün İslam coğrafiyasını gəzmiş və məşhur mühəddislərdən hədis dinləmişdi. Çox hədis əzbərləmişdi. Buxarada Əbu Abdullah Muhəmməd ibn Əhməd ibn Muhəmməd Qəncardan və Əbu Bəkr Əhməd ibn Əli əl-Xətibdən hədis dinləmişdi.
485 YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 213. Yaqut əl-Həməvi əsərində alimin nisbəsini ‚əl-Babi‛ olaraq qeyd etmişdi. 486
YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 213. Bu alimin də nisbəsi ‚əl-Babi‛ olaraq qeyd edilmişdir. 487
Lahor-indiki Pakistan ərazisində yerləşən şəhər. 488
Əbdülhəyy ibn Fəxrəddin əl-HÜSEYNİ, Nüzhətü’l-Xəvatir və Behcətü’l-Məsami’ və’n-Nəvazir, s. 83, Beyrut 1999. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|