Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbdürrəhman ibn Yəhya Düveyni
- Şeyx Kəmaləddin Əbü’l-Fütuh Nəsrullah ibn Mənsur ibn Səhl Düveyni
- Şueyb ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn Bəzyi’ Düveyni
- Fəridun ibn Kişvarə Düveyni
- Əbu Muhəmməd Əbdürrəhman ibn Həməd ibn Həsən əs-Süfyani Düveyni
Mühəddis idi. H. 544-cü ildə (1149) Azərbaycanın Düveyn şəhərində anadan olmuşdu. Təhsilini davam etdirmək məqsədiylə Misirə getmiş və İsgəndəriyyədə Əbu Tahir əs- Süləfi İsfəhanidən hədis dərsləri almış, hədis dinləmişdi. Bundan başqa Əbu Abdullah əl-Məs’udi, Şərif Əbu Əli Muhəmməd ibn Əsəd əl-Cəvvani və Əbu Yaqub Yusif ibnü’t- Tüfeyl kimi Misirin tanınmış hədis alimlərindən hədis dərsləri almışdı. Əbu Abdullah Muhəmməd Düveyni h. 628-ci ilin zilqədə ayında (sentyabr 1231) vəfat etmişdi 505 .
Əbdürrəhman ibn Yəhya Düveyni Hədis ravisi idi. Səbbah ibn Müharib, Cuddar ibn Bəkr Düveynidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi 506
. Ölüm tarixi məlum deyil. Əbü’l-Xeyr Fəxravər ibn Osman ibn Muhəmməd Düveyni Mühəddis idi. Əbü’l-Qasım əl-Buseyri, Əbu Yaqub Yusif ibnü’t-Tüfeyl və başqalarından hədis dinləmiş, hədis dərsləri almışdı. Cəmaləddin İbnü’s-Sabuni (öl. 1282) Əbü’l-Xeyr Düveyni ilə görüşdüyünü və elmi mövzularda fikir mübadiləsi apardığını qeyd etmişdir. Əbü’l-Xeyr Düveyni h. 18 səfər 652-ci ildə (8 aprel 1254) Qahirədə vəfat etmişdir 507 .
Şeyx Kəmaləddin Əbü’l-Fütuh Nəsrullah ibn Mənsur ibn Səhl Düveyni Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Bağdadda məşhur alim və mütəfəkkir Əbu Hamid Qəzzalinin tələbəsi olmuş, ondan şafi’i fiqhini öyrənmişdi. Daha sonra təhsilini davam etdirmək üçün Xorasanın Nişapur, Mərv və Bəlx kimi şəhərlərini gəzmişdi. O, Əbü’l- Həsən Əli ibn Əhməd əl-Mədyəni, Əbu Bəkr Əhməd ibn Səhl əs-Sərrac və Əbu Səid Əbdülvahid əl-Quşeyridən hədis dinləmiş və nəql etmişdir. Qazi Kəmaləddin Şəhrəzuri onun tələbəsi olmuş, onun yanında fiqh və fiqh üsulu oxumuşdu. Əbu Sə’d əs-Səm’ani və başqaları ondan hədis nəql etmişdilər. Şeyx Kəmaləddin Düveyni Xorasanadakı mədrəsələrdə tədrislə məşğul olmuşdu. Səm’ani onun Bəlxdəki Nizamiyyə
505 İBNü’s-SABUNİ, Təkmilətü’l-İkmal, s. 54. 506 İBN MAKULA, İkmal, C. I, s. 384. 507 İBNü’s-SABUNİ, Təkmilətü’l-İkmal, s. 54. mədrəsəsinin müdərrisi olduğunu qeyd etmişdir. Alim h. 546-cı ilin ramazan ayında (dekabr 1151) Əfqanıstanın Bəlx şəhərində vəfat etmişdi 508 .
Şueyb ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn Bəzyi’ Düveyni Hədis ravisi idi. Səhl ibn Suqeyr əl-Əxlatidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbu Bəkr əl-Müfid də ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdi 509
. Ölüm tarixini müəyyənləşdirmək mümkün olmamışdır. Lakin onun hədis dinlədiyi Səhl ibn Suqeyrin tabiundan Süfyan ibn Üyeynədən (725-813) hədis dinləyib nəql etdiyini nəzərə alaraq Şueyb Düveyninin IX-X əsrlərdə yaşadığını təxmin etmək olar. Əmir Əbu Mənsur Fərəc ibn Kişvarə Düveyni Əyyubilər dövlətinin ordusunda xidmət etmiş hərbi bürokratlardan biri idi. Əyyubi ordusu komandanlarından birinin müavini olmuş, əmir rütbəsinə yüksəlmişdi. Əmir Əbu Mənsur Düveyni həmçinin mühəddis idi. O, öz dövrünün məşhur hədis alimlərindən Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi İsfəhani (1083-1181), Əbu Tahir ibn Əvf və Əbü’l-Fəth Mahmuddan hədis dərsləri almışdır 510 . Ölüm tarixi məlum deyil. Əbu Tahir əs-Süləfinin müasiri olduğunu və aşağıda haqqında məlumat verdiyimiz qardaşının ölüm tarixini nəzərə alaraqa Əmir Əbu Mənsur Düveynin XII-XIII əsrlərdə yaşadığını söyləmək olar.
Mühəddis və əmir Əbu Mənsur Düveyninin qardaşı idi. O, da qardaşı kimi Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfinin tələbəsi olmuş, İsgəndəriyyədə ondan hədis dərsləri almışdı. Fəridun
508
İBNü’l-ƏSİR, Lübab, C. I, s. 517; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. II, s. 263; Əbu İbrahim İsmayıl ibn Cə’fər İBN KƏSİR əl-ƏNSARİ, Zeyl Təbəqatü’l-Füqəhai’ş-Şafi’iyyə, v. 126a-b, http://www.way2əannah.com ; YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. III, s. 757; SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. II, s. 218; HİMYƏRİ, Nisbə ilə’l-Məvazi’, C. I, s. 314. Cəmaləddin Himyəri əsərində ‚Əbü’l-Fütuh Nəsr ibn Mənsur əd-Düveyni‛ (öl. 1132) və ‚Kəmaləddin Nəsrullah ibn Mənsur əd-Düveyni‛ (öl. 1151) adlı iki ayrı adam haqqında danışır. 509
İBN MAKULA, İkmal, C. I, s. 384. 510
İBNü’s-SABUNİ, Təkmilətü’l-İkmal, s. 54. Düveyni Misirdə hədis dərsləri vermişdi. Alim h. 4 rəbiəlaxir 617-ci ildə (7 iyun 1220) Qahirədə vəfat etmişdi 511 .
Əbu Muhəmməd Əbdürrəhman ibn Həməd ibn Həsən əs-Süfyani Düveyni Yaşadığı dövrün tanınmış mühəddislərindən idi. Azərbaycanın qədim şəhəri Düveyndə 512
hədis dərsləri vermişdi. Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi (öl. 1181) onunla Düveyndə görüşüb söhbət etmiş, hədis dinləmişdi. Hafiz Əbu Tahir onun Əbu Nəsr Əhməd əl-Kəssar Dinəvəridən hədis dinləyib nəql etdiyini qeyd etmişdir. Əbu Muhəmməd Əbdürrəhman Düveyninin ölüm tarixi məlum deyil, XI-XII əsrlərdə yaşamışdır. Hafiz Əbu Tahir, Əbu Muhəmməd Əbdürrəhman Düveynidən eşitdiyi aşağıdakı məşhur hədisi öz əsərində qeyd etmişdir. Əbu Səid əl-Xudri (ا) dedi: Allah Rəsulu (م) buyurdular ki: ‚Əzanı eşitdiyiniz vaxt siz də müəzzinin dediyini təkrarlayın‛ 513 .
Şeyx Əbü’l-Abbas Əhməd ibn Muhəmməd Düveyni Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Misirə getmiş və orada məskunlaşmışdı. Əbü’l- Abbas Əhməd Düveyni yaşadığı dövrdə şafi’i fiqhini böyük alimlərindən biri olmuşdu. O, imam Şafi’inin (/) ‚əl-Umm‛ 514 adlı əsərinə dərindən vaqif olan nadir alimlərdən idi. Alimliyi ilə yanaşı Əbü’l-Abbas Düveyni həmçinin mömin, zöhd və vəra’ sahibi insan idi. O, çox namaz qılır, çox oruc tutur və daim Qur’an tilavəti ilə məşğul olurdu. O, yumuşaq xasiyyətli, həlim insan idi. Sadə, mötədil həyat tərzi sürmüşdü. Əbü’l-Abbas Əhməd Düveyni məhkəmə hakimlərinin davranış qaydaları, məhkəmə intizamı və mühakimə üsuluna dair ‚Ədəbü’l-Qəza‛ adlı əsərin müəllifi idi. Alim h. 373-cü ilin ramazan (fevral 984) ayında vəfat etmişdi 515 .
511
İBNü’s-SABUNİ, Təkmilətü’l-İkmal, s. 54. 512
Hafiz Əbu Tahir əs-Süləfi alim haqqında məlumat verərkən onun nisbəsini [ ٢ٗٝكُا ] ‚əd-Düvəni‛ kimi qeyd etmişdi. ‚Düveyn‛ şəhərinin adının orta əsr ərəbdilli tarixi mənbələrdə ‚Düvən‛ və bu şəhərə nisbənin də ‚Düvəni‛ kimi qeyd olunduğuna rast gəlmək olur. Məsələn bax: İBN XƏLLİKAN, Vəfayatü’l-Əyan, C. I, s. 259. 513 ƏBU TAHİR İSFƏHANİ, Ərbəinü’l-Büldaniyyə, s. 73. [ ٕلإُٔا ٍٞو٣ آ اُٞٞوك ءاكُ٘ا ْرؼٌٔ الا ] . Bu hədis üçün bax: BUXARİ, Səhih, Əzan, 13; MÜSLİM, Səhih, Səlat, 11/381; ƏBU DAVUD, Sünən, Səlat, 36/522; TİRMİZİ, Sünən, Səlat, 154/208. 514
İmam Muhəmməd ibn İdris əş-Şafi’inin (767-819) İslam hüququna dair fikir, bəyan və verdiyi fətvaları ehtiva edən əsəridir. Bu əsər 7 cild halında nəşr edilmişdir. 515 ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 252. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|