Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Həsən Beyləqani
- Əbü’l-Məali Əbdülməlik ibn Əhməd ibn Əbdülməlik ibn Əbdikan Beyləqani
- Şeyx Əbü’l-Fəzl Hibətullah ibn Əbü’l-Qasım ibn Hibətullah ibn Yaqub Beyləqani
- Həkim ibn İbrahim ibn Həkim əl-Ləkzi əl-Xınalıqi Dərbəndi
- Hilal ibn Harun ibn Muhəmməd ibn Şərih Dərbəndi
- Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Əhməd ibn Hüseyn Dərbəndi
- Muhəmməd ibn Əbu İmran Dərbəndi
- Şeyx İzzəddin Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Adəm ibn İbrahim Dərbəndi
- Şeyx Əli ibn Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Adəm ibn İbrahim Dərbəndi
Alimin ölüm tarixi qeyd olunmamışdır. Qazi Üməyyədəddin Məs’ud Beyləqani təqribən XII-XIII əsrlərdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. Azərbaycan Atabəyləri dövründə müksir 464 mühəddislərdən biri kimi tanınmışdı. O, Qəzvində Əbü’l-Həsən Əli ibn Muhəmməd ibn Quttan əl-Farsinin (öl. 1231) tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmiş və hədis elmlərini öyrənmişdi 465 . Əbu Cə’fər Beyləqaninin ölüm tarixi qeyd olunmamışdır. Alim XII-XIII əsrlərdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. Hədis dinləmək məqsədiylə Xorasan və İraqa səyahət etmişdi. Bağdadda Əbu Cə’fər Muhəmməd ibn Əhməd ibnü’l-Məsləmə, Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Əhməd əl-Qazidən, Nişapurda Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Yəhya əl-Müzəkkidən hədis elminə dair bilikləri öyrənmiş, hədis dinləmişdi. Əbü’l-Məali Əbdülməlik Beyləqani bəlağətli nitq söyləyir və gözəl xəttələ yazı yazırdı. O, mömin insan idi, çox oruc tutur, çox ibadət edirdi. Alim doğma şəhəri Beyləqanda yaşamış və h. 496-cı ildə (1103) Beyləqanda vəfat etmişdi 466
.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və fütuvvət şeyxi idi. H. 521-ci ilin məhərrəm ayında (yanvar 1127) anadan olmuşdu. Həcc ziyarətindən sonra Bağdada gəlmiş və bu şəhərdə qalmışdı. Gözəl əxlaq sahibi, xoşrəftar insan idi. Şeyx Əbu’n-Nəcib Sührəvərdinin dostu idi və fütuvvət təşkilatına onun vasitəsi ilə daxil olmuşdu. Bağdad mühəddislərindən hədis dinləmişdi. Bir neçə dəfə Bağdadı tərk etmiş, sonra yenidən bu şəhərə qayıtmışdı. Fütuvvət təşkilatına mənsub şeyxlər Abbasi xəlifələri tərəfindən müəyyən bir tapşırıqla İslam coğrafiyasının müxtəlif yerlərinə göndərilirdilər. Ehtimal ki, fütuvvət əhlinə
464 Müksir-çox hədis nəql edən mühəddis və ya ravi. Həmçinin nəql etdiyi hədislərin sayı 1000-dən çox olan səhabə də müksir hesab olunur. Daha ətraflı məlumat üçün bax: AYDINLI, Hadis Istılahları Sözlüğü, s. 110. 465
RAFİ’İ, Tədvin, C. I, s. 259. 466
YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. II, s. 137-138; SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. II, s. 292-293; SEYRƏFİNİ, Müntəxəb, s. 392. mənsub digər şeyxlər kimi, Əbü’l-Fəzl Hibətullah Beyləqani də müəyyən bir missiyanı icra etmək üçün Bağdadı tərk etmişdi. H. 548-ci ildə (1153) Bağdaddan getmiş, h. 564-cü ildə (1169) yenidən bu şəhərə qayıtmışdı. Təyin olunduğu qazilik vəzifəsini icra etmək üçün yenidən Bağdadı tərk etmiş və h. 599-cu ildə (1203) 3-cü dəfə Bağdada gəlmişdi. Ölüm tarixi h. 604-cü ildən (1208) sonraya təsadüf edir 467
.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Əslən indiki Quba rayonunun Xınalıq kəndindən olan alim fəziləti, abidliyi, salehliyi və nəcibliyi ilə tanınmışdı. Bağdad Nizamiyyə mədrəsəsində təhsil almış, Əbu Hamid Qəzzalinin 468
tələbəsi olmuşdu. İmam Müvəffəq ibn Əbdülkərim əl-Hərəvidən də dərs almışdı. Bir çox mühəddisdən hədis dinləmişdi. Dinlədiyi hədisləri qeyd edirdi. Ömrünün son iki ilini Buxarada yaşamış və h. 538-ci il şəvval ayının 12-si (17 aprel 1144) vəfat etmişdi 469 .
Hilal ibn Harun ibn Muhəmməd ibn Şərih Dərbəndi Mühəddis idi və yaşadığ dövrün tanınmış mühəddislərindən olan Əbu Bəkr Muhəmməd ibn İbrahim İsfəhaninin dostu idi. Əhməd ibn Saleh Qəzvinidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Mühəddis Əhməd ibn Cə’fər Yəzdi ondan hədis dinləmiş və dinlədiyi hədisləri qeyd etmişdir 470
. Ölüm tarixi məlum deyil. Təqribən XI əsrdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. Qəzvində Əbü’l-Həsən Əli ibn Muhəmməd ibn Quttandan (öl. 1231) hədis dinləmişdi 471
. Ölüm tarixi məlum deyil. XIII əsrdə yaşamışdır.
467 SƏFƏDİ, Vafi bi’l-Vəfayat, C. XXVIII, s. 103. 468 Əbu Hamid Muhəmməd ibn Muhəmməd Qəzzali (1058-1111) əslən Xorasanın Tus şəhərindən idi. Böyük Səlcuqlular dövrünün məşhur alimlərindən və mütəfəkkirlərindən biri olmuşdur. O, şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih olsa da kəlam, hədis, əxlaq kimi mövzularda bir sıra əsərin müəllifidir. 469 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. II, s. 394-395; ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 256. 470 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 158. 471 RAFİ’İ, Tədvin, C. I, s. 66. Əbdülkərim Rafi’i onun nisbəsini ‚əl-Babi‛ kimi qeyd etmişdir. Muhəmməd ibn Əbu İmran Dərbəndi Yaşadığ dövrün tanınmış hədis alimlərindən biri idi. Təhsil almaq üçün Dərbənddən Bərdəyə getmiş və burada mühəddis İsmayıl ibn Müslüm Xarəzmi ilə görüşüb onun dərslərində iştirak etmişdi. Muhəmməd Dərbəndi Bərdə şəhərindəki bir sıra hədis alimlərindən hədis dinləmişdi. İbn Hirarə ləqəbi ilə tanınmış Bərdəli məşhur hədis hafizi əllamə Əbü’l-Həsən Muhəmməd Bərdəi (öl. 959) Muhəmməd Dərbəndinin tələbələrindən olmuş, ondan hədis dinləyib nəql etmişdi 472
. Ölüm tarixi məlum deyil. IX-X əsrlərdə yaşamışdır.
Mühəddis idi. H. 581-ci ilin rəbiələvvəl ayında (iyun 1185) Qahirədə anadan olmuşdu. Misir və Şam diyarının tanınmış mühəddislərinin tələbəsi olmuşdu. Yaşadığı dövrdə Əyyubilər dövlətində məşhur mühəddislərdən biri olmuş, əl-Müfəzzəl ləqəbi ilə tanınmışdı. Alim h. 17 zilqədə 650-ci ildə (19 yanvar 1253) Qahirədə vəfat etmişdi 473
.
Dəməşqdə əl-Əməvi camesinin müəzzini idi 474
. Mömin və saleh insan idi. Onun atası şeyx Şəmsəddin Muhəmməd Dərbəndi də Suriyanın tanınmış zöhd əhlindən idi. İzzəddin Muhəmməd Dərbəndi Dəməşqdəki Təvavisiyyə xanəgahında qalır, burada ibadətlə məşğul olurdu. O, həm də ədib və şair idi. Nəzm və nəsr formasında yazılmış bəzi ədəbi əsərlərin müəllifi idi. Şeyx İzzəddin Dərbəndi h. 21 zilhiccə 734-cü ildə (22 avqust 1334) yaşadığı xanəgahda vəfat etmiş və Babü’s-Səğir qəbristanında dəfn edilmişdi 475
.
472
BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 58. 473
MƏQRİZİ, Kitabü’l-Müqəffa, C. V, s. 479-450. 474
Səlahəddin Muhəmməd İBN ŞAKİR əl-Kutubi, Fəvatü’l-Vəfayat, (Nşr. M. Əbdülhəmid), C. II, s. 174, Qahirə, 1951. 475
Əbdülqadir ibn Muhəmməd ən-NUEYMİ əd-Diməşqi, Daris fi Tarixi’l-Mədaris, C. II, s. 130, (Nşr. Şəmsəddin İbrahim), Beyrut 1990. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|