Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Həsən Əli ibn Muhəmməd Bərzəndi
- Əbu Mənsur Saleh ibn Budeyl ibn Əli ibn Budeyl Bərzəndi
- Əbu Əhməd Zəki ibn Həsən ibn Ömər Beyləqani
Hədis ravisi idi. Təbəristanın Amul şəhərində Əbdürrəhman ibn Quyerş əl-Hərəvidən hədis dinləmişdi. Hafiz Əbu Əhməd Abdullah ibn Ədiy əl-Cürcani (890-976) də ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdir 450
. IX-X əsrlərdə yaşamışdır.
Qari idi. Qur’ani-Kərimin qiraət və təcvidini Əbu Əli Həsən ibn Süleyman əl-Antakidən (öl. 1009) öyrənmişdi 451 . Əbü’l-Həsən Əli Bərzəndinin ölüm tarixi məlum deyil. O, X-XI əsrlərdə yaşamışdır.
Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih, həmçinin hədis ravisi idi. Bağdadda qazi Əbu Təyyib ət-Təbəri, Əbu Muhəmməd Həsən Cəvhəri və şeyx Əbu İshaq Şirazinin tələbəsi olmuş, ondan şafi’i fiqhini öyrənmişdi. Aşağıda haqqında məlumat verdiyimiz Əbu Mənsur Saleh Bərzəndinin atası idi. Əbu Talib əl-Əş’əri, Əbu İshaq əl-Bərməkidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Təbriz şəhəri qazisi olan Əbü’l-Qasım Bərzəndi öz sahəsində dərin elmi biliyə malik, xoş söhbətli, ünsiyyətcil insan kimi tanınmışdı. Səduq, yəni doğru sözlü, səmimi və mötəbər mühəddislərindən biri idi. H. 475-ci (1082) ildə vəfat etmişdi
452 .
Əbu Mənsur Saleh ibn Budeyl ibn Əli ibn Budeyl Bərzəndi Hədis ravisi idi. Atası Bağdada gəlmiş, burada məskunlaşmış və Əbu Mənsur Saleh Bərzəndi də Bağdadda dünyaya gəlmişdi. Əbü’l-Qənaim Əbdüssəməd ibn Əli əl- Mə’mun, Əbu Mənsur Bəkr ibn Muhəmməd ibn Heydərdən hədis dinləmişdi. Əbü’l-
450
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 215-216. 451
Şəmsəddin Muhəmməd İBNü’l-CƏZƏRİ, Qayətü’n-Nihayə fi Təbəqatü’l-Qurra, s. 741, Beyrut 2006. 452
YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 115, 415; SƏFƏDİ, Vafi bi’l-Vəfayat, C. X, s. 36; ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş- Şafi’iyyə, C. I, s. 116. Cəmaləddin Əsnəvi, Yaqut əl-Həməvidən fərqli olaraq onun künyəsini ‚Əbü’l-Qasım‛ deyil ‚Əbü’l-Həsən‛ olaraq qeyd etmişdi. Qasım ər-Ruveydəşti əl-İsfəhani ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbu Mənsur Saleh Bərzəndi h. 493-cü il şaban ayında (iyun 1100) Bağdadda vəfat etmişdi 453 . İmam Şəmsəddin Əbu Tahir Zəki ibn Hüseyn ibn Ömər əl-Xərrəqi 454
Beyləqani Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih idi. Şəmsəddin Əbu Tahir Beyləqani 582-ci ildə (1157) Beyləqanda dünyaya göz açmışdı. O, Fəxrəddin ər-Razinin tələbəsi olmuş, ondan elm öyrənmək məqsədiylə doğma şəhərini tərk edərək Xorasana getmişdi. Təhsilini başa vurduqdan sonra Beyləqana qayıtmışdı. Sonra, ehtimal ki, moğolların dağıdıcı hücumları vaxtı, Misirə köçmüş və orada yaşamışdı. Daha sonra Yəmənin Ədən şəhərinə getmişdi. Ədəndə və sonra Məkkədə bir müddət qaldıqdan sonra Misirə qayıtmış və İsgəndəriyyə şəhərində yaşamışdı. O, Misirə qayıdanda onu izdihamlı insan kütləsi qarşılamışdı. Şəmsəddin Əbu Tahir Beyləqani qazilik vəzifəsinə təyin edilmiş və uzun müddət bu işdə çalışmışdı. O, əmisi oğlu Əbu Əhməd Zəki Beyləqaniyə vəfatından sonra ailəsi ilə birlikdə Ədənə köçməyi vəsiyyət etmişdi 455
. Onun ölüm tarixi 1259-1260-cı illərə təsadüf etir.
Şafi’i məzhəbinə mənsub mütəkəllim və fəqih idi. H. 582-ci ildə (1186) anadan olmuşdu. Fiqh üsulu və kəlam elmlərində dərinləşmişdi. Fəxrəddin Razinin 456
tələbələrindən biri olmuşdu. Müəyyəd ət-Tusidən hədis dinləmiş, Fəxrəddin Muhəmməd ibn Əbu Bəkr Nəvqanidən fiqh elmini öyrənmişdi. O, Fəxrəddin Muhəmməd Nəvqaninin yanında Əbu Hamid Qəzzalinin ‚əl-Vəciz‛ adlı əsərini oxumuşdu. Bundan başqa imam
453
SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 215-216; YAQUT əl-HƏMƏVİ, Mu’cəmü’l-Büldan, C. I, s. 115, 415; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. I, s. 251. 454
Himyəri ‚Xərrəq‛in Beyləqanda bir məhəllə adı olduğunu qeyd etmişdir. Bax: Nisbə ilə’l-Məvazi’, C. I, s. 273. 455
HİMYƏRİ, Nisbə ilə’l-Məvazi’, C. I, s. 143. 456
Fəxrəddin Əbu Abdullah Muhəmməd ibn Ömər ər-Razi (1149-1209) İranın Rey şəhərində anadan olmuş, Əfqanıstanın Herat şəhərində vəfat etmişdi. Bütün dövrlərin məşhur təfsir alimi, böyük mütəfəkkir idi. Atası Reydə xətib idi, cümə xütbələrini oxuyurdu. Təhsilini dövrün ən tanınmış alimlərindən almışdı. Daha sonra səyahətə çıxmışdı. Xarəzmdə mö’təzilə məzhəbinə mənsub alimlərlə elmi diskussiyalar aparmış, onları dəfələrlə məğlub etmiş, sultan Əlaəddin Xarəzmşah ona böyük ehtiram göstərməsinə baxmayaraq Xarəzmi tərk etməyə məcbur edilmişdi. Guri hökmdarı sultan Qiyasəddin onu öz ölkəsinə dəvət etmiş, Heratda onun üçün mədrəsə tikdirmişdi. Heratda ifrat şiə cərəyanı olan kərramilərlə girişdiyi elmi mübahisələrdə qalib gəldiyi üçün burada da sıxışdırılmış və bir müddət Heratı tərk etməyə məcbur olmuşdu. Lakin Razi özünün dərin biliyi ilə getdiyi hər yerdə hökmdarlarlardan rəğbət görür, ətrafına çox sayıda tələbə kütləsi toplaşırdı. Fəxrəddin Razi müxtəlif elm sahələrinə aid 40-dan çox əsərin müəllifidir. Onun yetişdirmələri arasında çox sayıda azərbaycanlı alim vardı. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|