Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbü’l-Hüseyn Əbdülmuhsin ibn Abdullah ibn Əbdülmuhsin Əbhəri
- Əbu Bəkr Əhməd ibn Muhəmməd ibn Həsən ibn Macə Əbhəri
- Qazi Əbu Bəkr Əbdürrəhman ibn Muhəmməd Əbhəri
- Hafiz Əbu’ş-Şeyx Muhəmməd ibn Hüseyn Əbhəri
- Əhməd ibn Həsən ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn Muhəmməd ibn Həsən ibn Macə Əbhəri
- Əsirəddin Müfəzzəl ibn Ömər ibn Müfəzzəl Əbhəri
idi. Qaziliklə yanaşı tədrislə də məşğul olmuşdu. Onun tələbələri arasından bəzi məşhur alimlər yetişmişdi. Bunlardan biri də h. 607-ci ildə ondan icazət almış fəqih Muhəmməd ibn Əbü’l-Kərəm Əbdürrəzzaq ibn Əbu Bəkr ibn Heydər Qəzvinidir. İbn Heydər Qəzvini şeyx Sədrəddin İbrahim ibn şeyx Sə’dəddin Həmmuyənin tələbəsi olmuşdu. Qazi Fəxrəddin Muhəmməd Əbhəri h. 677-ci ilin rəcəb ayında (dekabr 1278) vəfat etmişdir 550 . Qazi Şəmsəddin Əbu Muhəmməd Əbdülvasi’ ibn Əbdülkafi ibn Əbdülvasi’ Əbhəri Şafi’i məzhəbinə mənsub fəqih və mühəddis idi. H. 599-cu (1202) ildə Əbhərdə anadan olmuşdu 551
. Bir müddət Qəzvində yaşamış və buranın alimlərindən dərs almışdı. İbn Ruzbeh, Əbu Abdullah Hüseyn ibnü’z-Zübeydi, Əbü’l-Fəth əl-Məndai, Müəyyəd ibnü’l-Əhvətdən hədis və fiqhə dair bilikləri öyrənmişdi. Əbü’l-Fəth Meydanidən müdərrislik icazəti almışdı. Hafiz Yusif ibn Əbdürrəhman əl-Mizzi (öl. 1341) ondan hədis dinləmişdi. Alim h. 690-cı ilin şəvval ayında (oktyabr 1291) Dəməşqdə, əl- Əsədiyyə xanəgahında vəfat etmişdi 552 . Qazi Şəmsəddin Əbhərinin tələbəsi olmuş tanınmış alimlərdən biri də imam Şəmsəddin Zəhəbidir. Zəhəbi müəllimi haqqında məlumat verdikdən sonra ondan dinlədiyi hədislərdən birini qeyd etmişdir: Üsamə ibn Zeyd 553
(ا) dedi: ‚Allah Rəsulu (م) məni və (nəvəsi) Həsəni (ا) qucağına alıb demişdi: ‚Allahım, həqiqətən mən bunları çox sevirəm, sən də bu bunları sev‛ 554 .
Əbü’l-Hüseyn Əbdülmuhsin ibn Abdullah ibn Əbdülmuhsin Əbhəri Şafi’i məzhəbinə mənsub mühəddis və fəqih idi. Bağdadda Nizamiyyə mədrəsəsinin tələbəsi olmuş, Əbü’l-Fəth Əsəd ibn Əbu Nəsr əl-Mihənidən (öl. 1129) fiqh, qazi Əbu Bəkr Muhəmməd ibn Əbdülbaqidən hədis dərsləri almışdı. Təhsilini başa vurduqdan
550
İBNü’l-FUVATİ, Məcməü’l-Adab , C. IV/3, s. 321. 551
Şəmsəddin Əbu Abdullah Muhəmməd ibn Əhməd ZƏHƏBİ, Mu’cəmü’ş-Şüyuxü’l-Mu’cəmi’l-Kəbir, (Nşr. M. H. Heylə), C. I, s. 426, Taif 1988. 552 İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. V, s. 665; NUEYMİ, Daris fi Tarixi’l-Mədaris, C. II, s. 110. 553 Üsamə, Rəsulullah Muhəmmədin (م) oğulluğu Zeyd ibn Harisənin (ا) oğlu idi. 554 ZƏHƏBİ, Mu’cəmü’ş-Şüyux, C. I, s. 427. [ ٍُِٞو٤ك ٍٖؽُا ٝ ٢ُٗمُـأ٣ الله ٌٍٞن ٕاً , أُّٜثؼأك أُّٜثؼُا ٢ّٗا ُُِّْٜا ] . Bu hədis üçün həmçinin bax: BUXARİ, Səhih, Mənaqib, 22.
sonra vətənə qayıtmış və burada tədrislə məşğul olmuşdu 555
. Ölüm tarixi məlum deyil. XII əsrdə yaşamışdır.
Yaşadığı dövrün mühəddisləri arasında siqa hədis ravisi kimi tanınmışdı. Əbu Cə’fər Əhməd ibn Azər əl-Əbhərinin tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmiş və hədis elmlərinə dair bilikləri öyrənmişdi. Bundan başqa o, İsfəhanda təhsil almış və bu şəhərin məşhur hədisçilərinin tələbəsi olmuşdu. İsmayıl ibn Əli əl-Hümami, Əbu Sə’d Əhməd ibn Muhəmməd əl-Bağdadi, Əbü’l-Xeyr Muhəmməd ibn Əhməd Bağban, Mahmud ibn Əbdülkərim Furcə kimi bir mühəddis Əbu Bəkr ibn Əhməd Əbhərinin tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmişdilər. Əbu Bəkr ibn Əhməd Əbhəri h. 482-ci ilin səfər ayında (aprel 1089) vəfat etmişdir 556
.
Xorasandakı Tus və Əbivərd şəhərlərinin qazisi olmuş, daha sonra Şaş (Daşkənd) qaziliyinə təyin edilmişdi. Həmçinin hədis ravisi idi. Əhməd ibn Muhəmməd ibn Qalib əl-Bəsri, Muaz ibn Nəcdət, Əbu Abdullah əl-Buşnəci, Əbdüssəməd ibn Fəzl əl-Bəlxidən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Lakin onun Xorasan valisi İsmayıl ibn Əhməddən bəzi münkər və mövzu hədisləri nəql etdiyi də eşidilmişdi. Bir müddət Buxarada yaşamışdı. Onun, Xorasanda vəzifə sahibi ikən, insanlara zülm etdiyi və yalançı olduğu deyilirdi. Buna görə də mühəddislər arasında mötəbər hədis ravisi kimi qəbul edilməmişdi. Qazi Əbu Bəkr Əbhəri h. 342-ci ildə (953) Şaşda ölmüşdü 557 . İbrahim ibn Həccac Əbhəri
555 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. VI, s. 257. 556 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. VI, s. 594. 557 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. I, s. 48-49; İBN HƏCƏR, Lisanü’l-Mizan, C. III, s. 338. Hədis ravisi idi. ‚Sünən‛ adlı məşhur hədis külliyatının müəllifi Əbu Davud Süleymanın 558 tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Ölüm tarixi h. 250- ci (864) ildən əvvələ təsadüf edir 559
.
Hədis hafizi idi. Muhəmməd ibn Musa əl-Hurəşi, Zəkəriyyə ibn Yəhya ibn Ömər ət-Tai və Əbu Bəkr ibn Nafi’dən hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Əbu Bəkr əş-Şafi’i və Əbü’l- Qasım ət-Təbərani ondan hədis dinləmişdilər. Hafiz Əbu’ş-Şeyx Əbhəri h. 286-cı ildə (899) Bağdada getmiş və h. 290-cı ildə (903) orada vəfat etmişdi 560 .
Əhməd ibn Həsən ibn Muhəmməd ibn Əhməd ibn Muhəmməd ibn Həsən ibn Macə Əbhəri Mühəddis idi. Yuxarıda haqqında bəhs etdiyimiz hədis alimi Əbu Bəkr ibn Əhməd Əbhərinin nəvəsi olan Əhməd ibn Həsən Əbhəri babasından hədis dinləmiş və nəql etmişdi. Alim h. 552-ci ilin zilqədə ayında (dekabr 1157) vəfat etmişdi 561 .
Əsirəddin Müfəzzəl ibn Ömər ibn Müfəzzəl Əbhəri Filosof, riyaziyyatçı, astronom və mütəkəllim olan Əsirəddin Əbhəri ilk təhsilini Zəncanda almışdı 562
. Yeniyetməlik illərində Fəxrəddin Razidən dərs alan Əsirəddin Əbhəri Bağdada getmiş və Nizamiyyə mədrəsəsinin tələbəsi olmuşdu. Daha sonra Mosula gedərək burada şeyx Kəmaləddin Musa ibn Yunusun (1156-1242) xidmətinə daxil olmuşdu 563 . 1229-cu ildə Mosuldan Ərbilə gedən Müfəzzəl Əbhəri buradakı Darü’l-Hədisin müdərrisi olmuşdu 564
. Yaxınlaşan moğol təhlükəsi səbəbiylə Ərbili tərk
558 Əbu Davud Süleyman ibn Əş’əs ibn İshaq ibn Bəşir ibn Şəddad əs-Sicistani (817-888). Sicistan qədim Xorasanın vilayətlərindən biridir. İndi Əfqanıstala İran arasında bölünmüş vəziyyətdədir. Əbu Davudun ‚Sünən‛ adlı əsəri İslam dünyasında mötəbər 6 hədis kitabından (Kutubi-Sittə) biridir. 559 ƏNSARİ, Təbəqatu’l-Mühəddisin, s. 117. 560 ƏNSARİ, Təbəqatu’l-Mühəddisin, s. 182; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. III, s. 484. 561 BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. VI, s. 595. 562 Seyyid İbrahim ZƏNCANİ, Tarixi-Zəncan; Üləma və Danişməndan, s. 109, Tehran 1352. 563 İBN XƏLLİKAN, Vəfayatü’l-Əyan, C. V, s. 123. 564 Həmin əsər, s. 123. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|