Örtüyüdür. Onun kütləsi

Uzunmüddətli iqlim dəyişiklikləri. Qısamüddətli iqlim dəyişiklikləri.

İqlim dəyişikliyi quraqlıq, şiddətli tufanlar və daşqınlar kimi anomaliyalar da daxil olmaqla, insan fəaliyyəti nəticəsində orta iqlimdə müşahidə edilən və proqnozlaşdırılan uzunmüddətli dəyişikliklər, eləcə də iqlim dəyişkənliyidir.
İqlim dəyişir və bu, hazırda baş verir. Söhbət nə vaxtsa gələcəkdə baş verəcək uzaq bir hadisədən getmir, nəinki temperaturun yüksəlməsindən. Dünyanın bəzi yerlərində illik yağıntıların
uzunmüddətli dövrdə azalması gözlənilir, digər bölgələrdə isə yağış və temperaturun dəyişməsi bəzi bitkilərin vegetasiya mövsümünə nəzərəçarpacaq dərəcədə təsir göstərəcək. Digər yerlərdə illik yağıntılar eyni qala bilər, lakin daha uzun fasilələrlə, daha güclü və daha qısa leysan şəklində düşərək quraqlıq və daşqınların artmasına səbəb ola bilər. Şiddətli tufanların və onların növlərinin - qasırğaların intensivliyi arta bilər. İqlim dəyişikliyinin potensial təsirləri müxtəlif və genişdir və bu təsirlərin qarşısının alınması qlobal inkişaf gündəmində yüksək prioritet təşkil edir.
Yerin iqlimi əvvəllər dəyişkən olsa da, son 100 ildə bu, müqayisə olunmayacaq dərəcədə tez-tez baş verib. Eyni zamanda, səthin orta temperaturu təxminən 0,6-0,7^oC (1,2-1,4^oF) artmışdır. Bu çox görünə bilməz, lakin iqlim “qeyri-xətti” dinamik sistemə çevrildiyi üçün temperaturun hətta kiçik dəyişiklikləri də bir sıra kaskad təsirlərə səbəb ola bilər (İqlim Dəyişiklikləri üzrə Hökumətlərarası Panelin (IDHP) alimləri daim gələcək iqlimi proqnozlaşdırmaq üçün bu dəyişiklikləri modelləşdirin). İnstrumental məlumatlara görə (1850-ci ildən) ən isti səkkiz il 1998-ci ildən bəri qeydə alınıb, ən isti il isə 2005-ci il olub.
İnsan fəaliyyəti nəticəsində baş verir. Neft, kömür və qaz kimi yanacaqlardan istifadə ^{etməyimiz, eləcə də meşələrin qırılması yer atmosferində karbon qazının (CO}2^{), eləcə də digər istixana} qazlarının miqdarını əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Bu istixana qazları istilik tutma effekti yaradır (buna görə də adı belədir), onun atmosferə sızmasının qarşısını alır. İstixana effekti təbiət hadisəsi olduğuna görə biz bunu qlobal istiləşmənin səbəblərindən biri olan “nəzarətsiz istixana effekti” adlandırdıq. 18- ^{ci əsrin sonlarında baş verən Sənaye İnqilabından sonra atmosferdəki CO}2 ^{insan fəaliyyəti nəticəsində} əhəmiyyətli dərəcədə artıb və bu gün ən azı 800.000 il ərzində müşahidə olunmayan səviyyədədir.