Oruc Ġbadlı Aliyə Zərgərli
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qumral oxotu
- Üçyarpaq oxyarpaq
- Dağınıq oliqoxeta
- Orabanş (Kəhrə)
- Öküzboğan (Öküz öldürən)
- Ödotu (Quruçiçək)
- Öskürək otu (bax: Bəlğəmotu)
- Ağac formalı pambıq
- Payızgülü (Xrizantema)
- Xırdaçiçəkli payızgülü
55
vardır. Balverən bitkidir. Azərbaycan florasında 8 növü yayılmışdır. İki növü nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki kimi Azərbaycanın «Qırmızı kitab»ına daxil edilmişdir. Odotu- Lamiasiyakimilər (Dodaqçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Phlomis» adlanır. Lüğəti mənası phlox-od de-məkdir. Rus dilində «Zopnik» adlanır. Azərbaycan florasında 6 növü vardır.
dilində «Scandix» adlanır. Lüğəti mənası xandix-qılınc və ya pipik deməkdir. Rus dilində «Skandiks» adlanır. Alaq bitkisidir. Azərbaycan florasında 5 növü yayılmışdır.
dilində «Smyrnium» adlanır. Lüğəti mənası smyrna-mirra (ətirli qətran) deməkdir. Rus dilində «Smirniə» adlanır. Ətli kök hissəsi və yarpaqları güclü ətirə malikdilər. Salata ədviyyat kimi qatılır. Bundan əlavə ətirli iy vermək üçün şorbaya da qatılır. Azərbaycan florasında Dəlinmişyarpaq oxlivə növü vardır.
Lüğəti iənası oplicmenoc-silahlanmış deməkdir. Rus dilində «Ostənka» adlanır. Azərbaycan florasında Qumral oxotu növü yayıl-mışdır.
«Strelolist» adlanır. Kökümsovundan nişasta alı-nır. Azərbaycan florasında Üçyarpaq oxyarpaq növü vardır.
dilində «Oleandr» adlanır. Xalq təbabətində oleandrın yarpaq və qabığını cövhər halında səpgilərə sürtürlər. Qabıq və yarpaqlarında olan qlükozid nerpin, neriantin, oleandrin (foliperin), rozagenin ürəyə təsir edir və müxtəlif fəallığa malikdilər. Zəhərli bitkidilər. Nə qurudulmuş, nə də qaynadılmış halda zəhərlilik xüsusiyyətini itirmirlər. Azərbaycan florasında Adi oleandr növü mədəni şəraitdə becərilir. Quraqlığadavamlı olub 3-4 ay çiçəkləmələri davam edir. MNB-nın kolleksiya sahəsində iki növü becərilir.
latın dilində «Oligochaeta» adlanır. Lüğəti mənası oligos-bir qədər, chaete-at yalı deməkdir. Rus dilində «Oliqoxeta» adlanır. Azər-baycan florasında Dağınıq oliqoxeta növü vardır.
rus dilində «Kiprey» adlanır. Onaqra növlərindən bəziləri (tüklü onaqra) bal arısı üçün qida (nektar) verir və yarpaqlarında 145,1 mq% C vitamini vardır. Azərbaycanda bu cinsin 14 növü yayılmışdır. Ononis- Fabakimilər (Paxlakimilər) fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Ononis», rus dilində «Stalğnik» adlanır. Köklərində qlükozid anonin vardır. Sidikqovucu xassəyə malik dərman bitkisidir. Azərbaycan florasında 5 növü vardır. Onosma- Sümürgənkimilər fəsiləsinə aid olan ikiillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Onosma», rus dilində «Onosma» adlanır. Azərbaycan florasında 7 növü yayılmışdır. Orabanş (Kəhrə)- Kəhrəkimilər (Orabanşkimilər) fəsiləsinə aid olan birillik, ikiillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Orobanche», rus dilində «Zarazixa» adlanır. Kənd təsərrüfatı bitkilərinə (bostan, tərəvəz, paxlalı və s.) və dekorativ bitkilərə ziyan vurur. Azərbaycan florasında 49 növü vardır. Ortanta- Qurdağzıçiçəklilər fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində «Orthantha», rus dilində «Ortanta» adlanır. Azərbaycan florasında bir növü yayılmışdır. Öküzboğan (Öküz öldürən)- Kərəvüzkimilər (Çətirçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Bupleurum», rus dilində «Voloduşka» adlanır. Alkaloidli, saponinli, vitaminli və dərman əhəmiyyətli növləri vardır. Dekorativ bitkidir. Azərbaycan florasında 12 növü bitir. MNB-nın kolleksiya sahəsində becərilir. Öldürgən- Tərəçiçəklilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Anabasis», rus dilində «Ejovnik» adlanır. Cavan zoğlarında anabazin alkaloidi vardır ki, ondan dekorativ və meyvə 56
ağaclarının zərərvericilərinə qarşı mübarizədə istifadə olunur. Azərbaycan florasında 4 növü yayılmışdır. Ödotu (Quruçiçək)- Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Helichrysum» adlanır. Lüğəti mənası helix-burulmuş, qıvrılmış, chrysos-qızıl (helios-günəş, chrysos-qızılı) deməkdir. Bitkinin rəngi qızıla oxşadığına və günəşə bənzədiyinə görə bitkiyə bu ad verilmişdir. Rus dilində «Ümin», «Bessmertnik» adlanır. Tərkibində flavonoidlər, qlikozidlər, aşı maddələri, efir yağı, piyli və qətranlı maddələr, üzvi turşular, karotin və K vitamini vardır. Çiçəklərindən çay dəmləyib, ödqovucu dərman kimi, qaraciyər və öd yolları xəstəliklərində, böyrək daşlarına qarşı istifadə olunur. Dekorativ bitkilərdir. Azərbaycan florasında 9 növü yayılmışdır. Öskürək otu (bax: Bəlğəmotu) Paxladən (bax: Gəvən) Paxlakolu (bax: Ononis) Palıd- Fıstıq fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Quercus», rus dilində «Dub» adlanır. İri ağaclar olub, hündürlüyü 40 m, diametri 3 m-ə çatır. Uzun ömürlü olub 2000 ildən çox yaşayır. Tikintidə, dülgərlikdə, çəllək istehsalında, mebel və gəmiçilik sənayesində geniş istifadə olunur. Qozaları çöl donuzları, hindquşu, ayı və s. heyvanlar üçün qida əhəmiyyətlidir. Qabığı, qozası və yarpaqları büzücü qabiliyyətinə malik olub, başın tükünün tökülməsinin qarşısını alır və ishala qarşı işlədilir. Həna və basmanı palıd qabığının dəmləməsinə qatıb istifadə etdikdə tükün diblərini möhkəmlədir. Qabığında və oduncağında aşı maddəsi vardır. Azərbaycan florasında 6 növü yayılmışdır ki, bunlardan 3-ü mədəni şəraitdə becərilir. Palma- Palmakimilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Palmae», rus dilində «Palğma» adlanır. Otaq şəraitində çox dekorativ bitki kimi becərilir. Palmaları əsasən toxumları vasitəsilə çoxaldırlar. Lakin bəzi növləri kök pöhrələri ilə də çoxaldıla bilər. Palma yarpaqları qədimdən sülh, təntənə və qələbə rəmzi olmuşdur. Azərbaycanda örtülü şəraitdə 10-a qədər palma növü becərilir. MNB-da həm örtülü, həm də açıq şəraitdə kolleksiyası var-dır.
dilində «Gossypium» adlanır. Lüğəti mənası ərəb dilində goz-ipək olub, zərif, yumşaq deməkdir. Rus dilində «Xlopçatnik» adlanır. Toxumlarının qılafında olan tüklər toxuculuq sənayesində işlədilir. Toxumlarından (çiyidindən) alınan yağ qida kimi, eyni zamanda texniki yağ kimi istifadə olunur. Yağı çıxarıldıqdan sonra cecəsi mal-qara üçün yem kimi işlədilir. Balverən bitkidir. Azərbaycan florasında 4 növü vardır. MNB-da isti şitillikdə Ağac formalı pambıq növü becərilir.
çiçəkləri müxtəlif rənglərdə boyanır, gül dəstəsi düzəldilir, şənliklərdə, toylarda istifadə olunur. Bəzək əhəmiyyətli bitki kimi iri hovuzların kənarında, memarlıq cəhətdən yaraşıqlı tikililərdə tək-tək və canlı çəpər (bardyur) kimi əkilir. Cinsin məlum 25 növündən Azərbaycanın şərq və cənub rayonlarında alaq, bəzən də becərilən halda 1 növünə təsadüf edilir. MNB-nın kolleksiyasında dekorativ bitki kimi becərilir. Panderiya- Tərəçiçəklilər fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində «Panderia», rus dilində «Panderiə» adlanır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. Payızgülü (Xrizantema)-Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsilə- sinə aiddir. Bitki latın dilində «Chrysanthemum» adlanır. Lüğəti mənası chrysos-qızılı, anthemos- çiçək deməkdir. Rus dilində «Xrizantema», «Zlatoüvet» adlanır. Payızgülü torpaqla çıxarılıb başqa yerə köçürüldükdə yaxşı bitir. Buna görə də xırdaçiçəkli çeşidlərindən çiçəkliklər yaratmaq üçün yaşıllaşdırmada geniş istifadə edilir. Xırdaçiçəkli payızgülü çeşid-lərindən gül dəstəsi düzəltmək məqsədilə istifadə edilir. MNB-da bir neçə növü və onların çeşidləri qiymətli dekorativ bitki kimi becərilir.
Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|