Oruc Ġbadlı Aliyə Zərgərli
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Quax (Qovaq, qələmə)
- Fələstin qumotu
- Ġri qurdağzı (ġirağzı)
- Quşəppəyi (Çoban çantası)
- Adi quĢəppəyi
- Quzuqulağı (Əvəlik, turşəng)
- Yerusəlim lakmusotu
47
mürəbbə hazırlanır. Qoz yarpaqları qüvvətli qovucu xüsusiyyətə malikdir. Yetişməmiş meyvələrin qərzəyindən C vitamini və vitaminli sirop istehsal edilir. Xalq təbabətində qərzəkdən alınmış şirə müxtəlif yaraların müalicəsində, həmçinin ekzema və digər dəri xəstəlikləri, dəri vərəmi zamanı məlhəm (maz) kimi işlənir. Azərbaycan florasında 2 növü yayılmışdır. MNB-nın kolleksiya sahəsində əkilib becərilir.
çiy və duza qoyulmuş halda işlədirlər. Bir çox regionlarda kök yumrularını kartof kimi buğda, küldə və yaxud təndirdə bişirib yeyirlər. Kök yumrularının tərkibində nişasta və C vitamini vardır. Dekorativ bitki kimi bağ və bağçaların bəzədilməsində geniş istifadə etmək olar. Azərbaycan florasında Qızıllı qozqurab növü bitir. MNB-da kolleksiya sahəsində vardır. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki olduğuna görə Azərbaycanın «Qırmızı Kitab»ına düşməsi məsləhət görülür.
adlanır. Lüğəti mənası populus-xalq deməkdir. Rus dilndə «Topolğ» adlanır. Oduncağı ağdır, yumşaqdır. Oduncağında 50%-ə qədər sellüloza vardır. Sellüloza istehsalında istifadə olunur. Qabığında aşı mad-dəsi (3-5%), qlükozid salisin və populin vardır ki, bu da dəri aşılanmasında dərman kimi istifadə olunur. Sürətlə boy atmaqla tez böyüyür. Ona görə də ondan tarlaqoruyucu kimi istifadə edilir. Azərbaycan florasında 11 növü var-dır ki, bunlardan 5-i mədəni şəraitdə becərilir. MNB-da 5 növünün kollek-siyası vardır.
adlanır. Azərbaycan florasında Fələstin qumotu növü yayılmışdır. Qurbağaotu- Qurbağaotuçiçəkkimilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Sparganium» adlanır. Lüğəti mənası sparqanon-lent, bağlama deməkdir. Rus dilində «Ejeqolovnik» adlanır. Azərbaycan florasında 4 növü vardır.
«Lğvinıy zev» adlanır. Çiçəklərinin forması qurdun (şirin) ağzına oxşadığına görə qurdağzı (şirağzı) adlanırlar. Çiçək kompozisiyası yaratmaq üçün geniş istifadə olunur. Azərbaycan florasında Ġri qurdağzı (ġirağzı) növü mədəni şəraitdə becərilir. MNB-da kolleksiyada becərilir. Quruca- Kəpənəkçiçəklilər (Mürəkkəbçiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Gnaphalium» adlanır. Lüğəti mə-nası gnaphalon- keçə, yun deməkdir. Rus dilində «Suşeniüa» adlanır. Azər-baycan florasında 5 növü bitir.
«Rəbina» adlanır. Quşarmudu qiymətli meyvə bitkisidir. Meyvəsindən mürəbbə, marmelad, jele, povidlo və s. hazırlanır. Dekorativ və balverən bitkidir. Azərbaycan florasında 11 növü vardır. MNB-nın kollek-siya sahəsində becərilir. Quşdarısı- Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aid olan birillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Milium», rus dilində «Prosənik», «Bor» adlanır. Yem bitkisidir, mal-qara və quşlar tərəfindən həvəslə yeyilir. Yarpaqlarında 146,1 mq%, süpürgəsində isə 66,5 mq% C vitamini vardır. Azərbaycan florasında 3 növü bitir. Quşəppəyi (Çoban çantası)- Kələmkimilər (Xaççiçəklilər) fəsiləsinə aid olan birillik bitkidir. Bitki latın dilində «Capsella» adlanır. Lüğəti mənası capsella-kisəcik deməkdir. Rus dilində «Pastuşğə sumka» adlanır. Qidalı tərəvəz bitkisidir. Xalq arasında qida kimi geniş istifadə olunur. Ondan buğlama, sıyıq hazırlanır və başqa göylərə qatmaqla kətə bişirilir. Quşəppəyi yarpağında 198 mq% C vitamini vardır. Xalq təbabətində qan-axmanın qarşısını almaq üçün istifadə olunur. Azərbaycan florasında Adi quĢəppəyi növü yayılmışdır. Quşqonmaz- Gülçiçəklilər fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Filipendula» adlanır. Lüğəti mənası filum-tel, sap, pendere-asılmaq deməkdir. Rus dilində 48
«Labaznik» adlanır. Yarpaqlarında 250 mq% C vitamini və 104 qamma A vitamini vardır. Qarağacyarpaq quşqonmazın cavan budaqları qidada kahı kimi istifadə olunur. Çiçəklərindən çay hazırlanır. Yaxşı balverən bitkidir. Kökləri aşı maddəsi ilə zəngindir və aşılanmada istifadə oluna bilər. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. MNB-da kolleksiyada becərilir. Quzuqulağı (Əvəlik, turşəng)- Qırxbuğumkimilər fəsiləsinə aid olan birillik, ikiillik və çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Rumex», rus dilində «Havelğ» adlanır. Qurudulmuş əvəlikdən qış vaxtı hazırlanan əvəlikli aş, əvəlikli umac, əvəlikli qındı, əvəlikli sıyıq və s. xörəklər dadlı qida olmaqla yanaşı, müalicəvi əhəmiyyətə malikdir. Əvəlikli aş və yaxud əvəlikli sıyıq mədə-bağırsaq xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur. Əvəlikli umac soyuqdəyməyə, zökəmə və sinə tutulmasına çox kömək edir. Yarpaqlarında C vitamini vardır. Kökləri aşı maddəsi ilə zəngindir. Azərbaycan florasında 17 növü bitir. MNB-da kolleksiyada becərilir.
«Xrozofora» adlanır. Meyvə və yarpaqlarından alınmış şirə müxtəlif materialların göy rəngə boyanmasında paltarları yuyarkən lil (sinğka) əvəzinə istifadə olunur. Azərbaycan florasında
«Rəbçik» adlanır. Bitkinin latınca adı «Fritulus» olub, lüğəti mənası şahmat taxtası deməkdir. Toxumları və soğanaqları vasitəsilə çoxalır. Xəstəlik və zərərvericilərə qarşı çox dözümlüdür. Dekorativ əhəmiyyətə malikdir. Azərbaycan florasında 5 növü yayılmışdır. MNB-da kolleksiyası vardır. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki kimi 3 növü Azər-baycanın «Qırmızı Kitab»ına daxil edilmişdir. Lavanda- Lamiasiyakimilər (Dodaqçiçəklilər) fəsiləsinə aiddir. Həmişə-yaşıl yarımkoldur. Güclü ətirli iyə malikdir. Lavanda bitkisi çiçək açan zaman onun təpə hissəsində olan yarpaqlarından buxar-distillə üsulu ilə efir yağı alınır. Efir yağının tərkibində əsas etibarilə ketonlar, aldehidlər və efirlər vardır. Təzə çiçəklərinin tərkibində 0,8-1,6% efir yağı aşkar edilmişdir. Lavanda bitkisi bir çox xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunur. Belə ki, onun ürəyə sakitləşdirici və möhkəmləndirici təsiri o deməkdir ki, bu bitki yüksək qan təzyiqi olan insanlara müalicəvi təsir göstərir, həmçinin bu bitkinin antispazmatik xüsusiyyətləri istənilən növ spazmatik öskürmənin qarşısının alınmasında, qripp, bronxit, sətəlcəm kimi xəstəliklərin müalicəsində onu effektiv edir. MNB-nın kolleksiyasında vardır.
adlanır. Kök yumruları xalq təbabətində «salep» adı ilə örtücü xüsusiyyətinə malikdir. Çiçəklərində efir yağı vardır. Azərbaycan florasında 2 növü yayılmışdır.
dilində «Qlediçiə» adlanır. Möhkəm (sıx) oduncağı olan ağac yaxşı balverəndir. Oduncağın və ya gövdənin kənarlarında ücər iti tikanları vardır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır. MNB-nın kolleksiya sahəsində vardır. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki kimi Azərbaycanın «Qırmızı Kitab»ına daxil edilmişdir.
dilində «Smyrniopsis» adlanır. Lüğəti mənası opsis-zahiri görünüş deməkdir. Rus dilində «Smirniovidka» adlanır. Azərbaycan florasında 1 növü vardır.
Bitki latın dilində «Vicia», rus dilində «Qoroşek», «Vika» adlanır. Yem bitkisidir. Toxumları da quşlar üçün yem məqsədilə istifadə olunur. Dekorativdir. Azərbaycan florasında 40-42 növü yayılmışdır. Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|