Osteologia
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
| organa genitalia
Erkaklar tanosil a`zolari ---- organa masculina Bajaradigan vazifasiga ko`ra 2 guruhga bo`linadi 1) Tashqi tanosil a`zolari --- yorg`oq va erlik olati 2) Ichki tanosil a`zolari --- moyak, moyak ortig`i, prostata bezi, kuper bezlari, urug` pufakchasi. Moyak ---- testis 106 1 juft bo`lib, shakli ovalsimon, yorg`oq ichida joylashgan, aralash bez hisoblanadi. Og`irligi 20-30 gr, uzunligi 4 sm, kengligi 3 sm, qalinligi 2 sm bo`ladi. Chap moyak o`ng moyakka nisbatan biroz pastroqda joylashadi. 2 ta uchi bor 1) extrimitas superior 2) extrimitas inferior 2 ta cheti bor 1) margo anterior 2) margo posterior 2 ta yuzasi bor 1) facies lateralis 2) facies medialis Moyaklar tashqi tarafdan oqsil parda --- tunica albuginea bilan qoplangan. Bu oqsil parda moyakning orqa qirg`og`idan moyak ichiga botib kirib --- mediastenum testis ni hosil qiladi. Oqsil parda moyakning oldingi chetiga qarab yo`nalishi natijasida moyak to`siqlari --- septula testis larni hosil qiladi. Har bir to`siq ichida moyak bo`laklari --- lobuli testis lar bo`ladi. Moyak bo`laklari 250- 300 tani tashkil qiladi. Har bir bo`lak ichida 2-3 ta egri-bugri kanalchalar --- tubuli semeniferi contorti lar bo`ladi. Bu egri-bugri kanalchalardan sperma ishlab chiqariladi. Egri-bugri kanalchalar yuqoriga ko`tarilib, to`gri kanalchalar -- - tubuli semeniferi recti ga aylanadi va bular mediastenum testis ga borib moyak to`ri --- rete testis ni hosil qiladi. To`rdan 12-15 ta urug` olib ketuvchi yo`l --- ductus efferentis chiqib, moyak ortig`ining bosh qismiga ochiladi. Moyak ortig`i ---- epididymis Moyakning orqa qirg`og`i bo`ylab joylashgan. Tashqi tomondan yaltiroq parda bilan o`ralgan. Prujinasimon shaklga ega bo`lib, yozib chiqilsa uzunligi 6 m ga yetadi. 3 ta qismi bor 1) caput 2) corpus 3) cauda Moyak ortig`idan ham 12-15 ta urug` chiqaruvchi yo`l --- ductus epididymis chiqib, urug` chiqaruvchi yo`l --- ductus deferens ga davom etadi 107 Urug` chiqaruvchi yo`l ---- ductus deferens Uzunligi 50 sm, kengligi 3 mm bo`ladi. 4 ta qismi bor 1) Yorg`oq qismi --- pars scrotalis 2) Tizimcha qismi --- pars funicularis 3) Chov qismi --- pars ingvinalis 4) Chanoq qismi --- pars pelvina Chanoq qismi ampula ductus defferentis bo`lib tugaydi va urug` pufakchasi --- vesica seminalis ga ochiladi. Urug` pufakchasi ---- vesica seminalis Kichik chanoq bo`shlig`ida qovuq orqasida joylashgan. Oldingi yuzasi qovuqqa orqa yuzasi to`g`ri ichakka qaraydi. Og`irligi 20-25 gr, uzunligi 5 sm, kengligi 2 sm, qalinligi 1 sm bo`ladi. 3 ta qismi bor 1) basis 2) corpus 3) ductus excritoris Urug` pufakchasining yo`li bilan urug` chiqarish yo`li qo`shilib, urug` otuvchi yo`l --- ductus ejaclatorius ni hosil qiladi. U erkaklar siydik chiqarish kanalining prostata qismiga ochiladi. Prostata bezi ---- glandula prostatica Qovuqning tubida joylashgan bo`lib, shakli kashtansimon, toq mushak-bezli a`zo hisoblanadi. 2 ta qismi bor 1) basis 2) apex 3 ta bo`lagi bor 1) lobus dextra 108 2) lobus sinistra 3) lobus media yoki isthmus prostatica Lobus media da 2 ta tuzilma joylashgan 1) colliculis seminalis --- urug` do`mbog`i 2) utriculis prostaticus --- erkaklar bachadonchasi Prostata bezidan spermatazoidlarni aktivligini faollashtiruvchi suyuqlik ishlab chiqariladi. Kuper bezi ---- glandula bulbourethralis Erkaklar siydik chiqarish kanalining parda qismining orqasida, olat so`g`onining ustida joylashgan. No`xat kattaligiga ega bo`lib, o`zidan shilimshiq suyuqlik ajratadi. Shilimshiq suyuqlikning vazifasi odam siygan paytda erkaklar siydik chiqarish kanalini namlab chiqadi va erkaklar siydik chiqarish kanalini achishishdan asraydi. Erkaklar siydik chiqarish kanali ---- urethra masculina Uzunligi 17-18 sm ni tashkil qiladi. 3 ta qismi bo`ladi 1) pars prostaticus --- 3 sm 2) pars membranesi --- 1 sm 3) pars spongiosa --- 15 sm 3 ta toraymasi va 3 ta kengaymasi bo`ladi. Toraymalari: 1) ostium urethra interna sohasida 2) pars membranesi sohasida 3) ostium urethra externa sohasida Kengaymalari: 1) Prostata bezi sohasida 2) Olat piyozchasi sohasida 3) Olat boshidagi --- fossa naviculare sohasida Urug` tizimchasi ---- funiculus spermaticus 109 Moyakning orqa qirg`og`idan boshlanib, chuqur chov halqasigacha davom etadi. Uzunligi 18-22 sm bo`ladi. Arteria et vena ductus defferens, arteria et vena testicularis, moyakning limfa va nervlari birgalikda funiculus spermaticus ni hosil qiladi. Urug` tizimchasining 4 ta pardasi bo`ladi. 1) fascia spermatica externa 2) fascia cremasterica 3) musculus cremaster 4) fascia spermatica interna Yorg`oq ---- scrotum 7 qavatdan tashkil topgan 1) cutis ---- tuk, ter, yog` bezlari bilan qoplangan 2) tunica dartos --- go`shtdor parda. Buning hisobiga septum scroti hosil bo`ladi. 3) fascia spermatica externa --- fascia abdominalis superficialis ning davomi hisoblanadi 4) fascia cremasterica --- musculus cremaster ni qoplab turadi 5) musculus cremaster --- qorinning ichki qiyshiq mushagi bilan qorinning ko`ndalang mushagi hisobiga hosil bo`ladi. 6) fascia spermatica interna --- fascia abdominalis transversus ning davomi hisoblanadi 7) tunica vaginalis testis --- 2 ta varaqdan iborat a) Pareital varaq ---- yorg`oqni o`raydi b) Visseral varaq ---- moyakni o`raydi Olat ---- penis 3 ta tanadan tashkil topgan 1) corpora spongiosa --- toq tana 2) corpora cavernosa --- juft tana Corpora spongiosa ning oldingi qismi olat boshi --- glans penis, orqa qismi esa piyozcha --- bulbus penis bo`lib tugaydi. Piyozcha ostida radix penis bo`lib, bu qov simfiziga birikadi. Corpora cavernosa ning orqa tomoni crus penis bo`lib tugaydi va qov suyagidagi ramus inferior ossis pubis ga birikadi. Ayollar tanosil a`zolari ---- organa feminina 110 Bajaradigan vazifasiga ko`ra 2 ga bo`linadi 1) Tashqi tanosil a`zolari --- qin dahlizi, klitor, katta va kichik uyatli lablar 2) Ichki tanosil a`zolari --- bachadon, tuxumdon, bachadon nayi. Tuxumdon ---- ovarium Og`irligi 5-8 gr, uzunligi 2.5 sm, kengligi 1.5 sm qalinligi 1 sm bo`lib, aralash bez hisoblanadi. 2 ta uchi bor 1) extrimitas uterina 2) extrimitas abdominalis yoki tubarea 2 ta cheti bor 1) margo liber 2) margo mesoovarium 2 ta yuzasi bor 1) facies lateralis 2) facies medialis Tuxumdon ko`ndalang kesilsa 2 qavatdan tuzilganligi ko`rinadi 1) cortex 2) medulla Po`stloq qavatda 2 xil follikula yetiladi 1) Birlamchi follikula --- follicula primaris. 2) Yetilgan follikula --- follicula maturis --- har 28 kunda bitta tuxum hujayra yetiladi. Bu tuxum hujayra qorin bo`shlig`iga chiqib, bachadon nayiga o`tadi. O`rnini esa qon laxtalari bilan to`lib turgan sariq tana --- corpus luteum egallaydi. Ba`zi holatlarda tuxum hujayra yetiladi lekin yorilmaydi va uning o`rnini oq tana --- corpus albucans egallaydi. Mag`iz qismida arteriya, vena, limfalar bo`lib, tuxumdonni oziqlantirish vazifasini bajaradi. Qorin parda bilan o`ralmaydi. Homila epiteliysi bilan qoplangan bo`ladi. 3 xil boylami bor 1) ligamentum ovarium propria 2) ligamentum suspensorium 3) ligamentum mesoovarica Bachadon nayi ---- tuba uterina ( Fallopi nayi ) 111 U zunligi 18-20 sm, kengligi 8-10 mm bo`ladi. 2 ta teshigi bor 1) ostium uterina 2) ostium abdominalis 4 ta qismi bor 1) pars uterina 2) isthmus tuba uterina 3) ampulla tuba uterina 4) infundibulum tuba uterina Ahamiyatli qismi infundibulum tuba uterina bo`lib, unda shokilalar --- fimbria tubae uterina bo`ladi. Ular qorin bo`shlig`iga tushgan tuxum hujayrani bachadon nayiga yo`naltiradi. Qorin parda bilan introperitanal o`ralgan bo`ladi. Bachadon ---- uterus Kichik chanoq bo`shlig`ining o`rta qismida joylashgan. Tug`magan ayollarda og`irligi 30-40 gr, shakli ovalsimon yoki yumaloq bo`ladi, Tug`gan ayollarda og`irligi 80-90 gr, ko`ndalang yoriq shakliga ega. 3 ta qismi bor 1) fundus 2) corpus 3) cervix Fundus bilan corpus orasida bachadon bo`shlig`i --- cavum uterina bo`lib, u yerda homila rivojlanadi. Corpus bilan cervix orasida isthmus uterina bo`ladi. Bo`yin qismida ostium uterina bo`lib, uni 2 ta lab chegaralab turadi: 1) labium anterior 2) labium posterior Bachadon bo`ynining 2 ta qismi bor 1) portia vaginalis 2) portia supravaginalis 2 ta cheti bo`ladi 112 1) margo dextra 2) margo sinistra 2 ta yuzasi bo`ladi 1) facies anterior ---- qovuqqa qaraydi 2) facies posterior ---- to`g`ri ichakka qaraydi Devori 3 qavatdan tuzilgan 1) Tashqi serroz ---- perimetrium 2) O`rta muskul ---- miometrium 3) Ichki shilliq ---- endometrium Qorin parda bilan introperitanal o`ralgan bo`ladi. Boylamlari 3 ta 1) ligamentum teres uteri 2) ligamentum cardinalis 3) ligamentum latum uteri Qin ---- vagina Uzunligi 8-10 sm bo`ladi. 2 ta qismi bor 1) vestibulum vaginalis 2) ostium vaginalis Ikkita qism o`rtasida qizlik parda ---- hymen bo`ladi. Qizlik parda normada yarimoysimon, ilma-teshik bo`ladi. Oraliq ---- perineum Kichik chanoq bo`shlig`ini to`ldirib turgan yog` klechatkasi va muskullar to`plamiga oraliq deyiladi. Rombsimon shaklga ega. Oraliq devorlari: Oldindan --- qov simfizi Orqadan --- dum suyagining uchi Ikki yondan --- o`tirg`ich do`mbog`i O`tirg`ich do`mboqlari hayolan birlashtirilsa, 2 ta diafragma hosil bo`ladi. 113 1) Oldingi yuqori diafragma --- diaphragma urogenitalis --- siydik-tanosil diafragmasi. 2) Orqa pastki diafragma --- diaphragma pelvis --- chanoq diafragmasi Siydik-tanosil diafragmasidan erkaklarda siydik chiqarish kanali o`tadi, ayollarda esa siydik chiqarish kanali bilan qin o`tadi. Chanoq diafragmasida erkak va ayollarda canalis analis joylashadi. Siydik-tanosil diafragmasi mushaklar 2 guruh 1) Yuza mushaklari ---- musculus transversus peraneus superficialis, musculus bulba spongiosa, musculus ischiocavernosa 2) Chuqur mushaklari ---- musculus transversus peraneus profundus Chanoq diafragmasi mushaklari 2 guruh 1) Yuza mushaklari ---- musculus sphincter urethra, musculus sphincter anii externa 2) Chuqur mushaklari ---- musculus levator anii, musculus levator coccygeus Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|